بنیاد مختومقلی فراغی

امروزه‌ ورود رسمي‌ تاريخ‌ شفاهي (oral history) به‌ عرصه‌ تاريخ‌نگاري‌ در بسياري‌ از مراكز علمي‌ و تحقيقاتي‌ و دانشگاهي‌ جهان، چشم‌اندازي جديد‌ در مقابل‌ مورخان‌ و محققان‌ گشوده‌ است. با طرح‌ تاريخ‌ شفاهي،‌ فرصتي‌ به‌ دست‌ آمد تا به‌ موضوعات، وقايع‌، حوادث‌ و پديده‌هاي‌ تاريخي‌ و زواياي‌ پنهان‌ و پيداي‌ آنها از منظري‌ نو نگريسته‌ شود. تاريخ‌ شفاهي‌، تكنيك، روش‌ و شيوه‌اي‌ است‌ كه‌ با استفاده‌ از ابزاري‌ چون‌ ضبط‌ صوت‌ و دوربين‌ فيلم‌برداري‌ (صوت‌ و تصوير) خاطرات، مشاهدات‌ و مسموعات‌ عامل‌ (هدايت‌كننده، مجري‌ و نقش‌آفرين) و يا شاهد و حاضر يك‌ صحنه، رويداد و واقعه‌ تاريخي‌ را در قالب‌ كلام‌ و سخن‌ (گفت) ثبت‌ و ضبط‌ مي‌نمايد.

  راشیکات‌الهند(تناسب نزد هندیان)؛ تألیف: ابوریحان محمد بن احمد بیرونی؛ تصحیح، ترجمه و تحقیق: محمد کاوه یزدی

راشیکات‌الهند

(تناسب نزد هندیان)

تألیف: ابوریحان محمد بن احمد بیرونی

(362 ـ پس از 442 هـ.ق)

تصحیح، ترجمه و تحقیق: محمد کاوه یزدی

تهران: 1389 ـ 109ص

بها با جلد سخت: 26000 ريال، قطع وزیری

روز چهارم: پنجشنبه 25 سپتامبر
برنامه در روز چهارم با بازدید از «کتابخانه ملی اتریش» آغاز گردید. بازدید از محل نگهداری نسخه‌های خطی فارسی و مهمتر از آن دیدن قدیمیترین نسخه خطی فارسی جهان، الابنیه، شوق بسیاری در دل بازدیدکنندگان ایرانی افکنده است.
در ابتدای بازدید از کتابخانه ملی، دکتر آندرآس فینگر ناگل، مدیر مجموعه نسخه‌های خطی ضمن خوش‌آمدگویی و معرفی کتابخانه ما را به بازدید از محل تالار مطالعه و کتابخانه بسیار زیبا و با شکوه وین دعوت کرد. این کتابخانه که در طبقه دوم قرار دارد دارای سالنی باشکوه از سنگ مرمر تزئینی است و قفسه‌های مطبق آن تا سقف سربر آورده و نردبان‌های فلزی عظیمی در کنار هر قفسه قرار داده شده است. سقف گنبدشکل کتابخانه که سراسر توسط نقاشان معروف زمان خود از جمله دانیل گرن (Daniel Gran) در قرن هجدهم میلادی نقاشی و رنگ‌آمیزی شده، شکوه خاصی به فضای سالن کتابخانه بخشیده است.

گزارش کامل سمینار نسخه‌شناسی فارسی در وین بخش اول

بحث برگزاری سمینار یا کارگاهی با عنوان نسخ خطی فارسی از دو سال پیش از شروع آن مطرح شد. این پیشنهاد از انستیتوی ایرانشناسی فرهنگستان علوم اتریش به مدیریت دکتر برت فراگنر و معاون ایشان دکتر نصرت‌الله رستگار، و با نظارت و اشراف علمی استاد ایرج افشار شکل گرفت.

میراث مکتوب: بخش اول گزارش کامل سمینار نسخه‌شناسی فارسی به قلم فریبا افکاری(دانشجوی دکتری کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانشگاه تهران) که با همکاری مرکز پژوهشی میراث مکتوب و انستیتوی ایرانشناسی فرهنگستان علوم اتریش در وین برگزار شد.

چندی بعد، دعوتنامه‌ای از سوی دکتر فراگنر به مرکز پژوهشی میراث مکتوب ارسال شد که تعدادی از کارشناسان و پژوهشگران نسخ خطی به نام و با توجه به سابقه و فعالیت‌های پژوهشی و علمی‌شان در حوزه نسخ خطی برای شرکت در سمینار دعوت شده بودند، دفتر نامه بهارستان نیز دعوتنامه‌ای اینچنین دریافت داشته بود. پس از آن، دعوتنامه‌های جداگانه‌ا‌‌‌‌ی برای هر یک از افراد ارسال شد. بعدها تعداد دیگری نیز به سخنرانان اولیه پیوستند؛ ضمن آنکه دو تن از مدعوین نیز، دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی و آقای احمدرضا رحیمی ریسه، نتوانستند حضور یابند.

تاریـخ‌نگاری ‌فارسی ‌ـ ایرانی ‌عصر ‌اسلامـی،‌ در واقع از روزگار سامانیان، خاصه از دوران امیر نصر، ظهور کرد. موقعیت ممتاز زبان فارسی در سرزمینهای شرقی، در ظهور این حرکت بی‌گمان اثری بزرگ داشت (میثمی،16-17). از این ایام تا دورۀ مغولان، مورخان ایرانی غالباً به نگارش انواع تواریخ دودمانی و محلی به زبان فارسی گرایش بیشتر نشان می‌دادند؛ و از عصر مغول نگارش تاریخهای عمومی ‌بزرگ به فارسی هم مورد توجه واقع شد و تا دوران اخیر انبوهی آثار تاریخی دربارۀ ایران پیش از اسلام، عصر اسلامی ‌و قلمرو اسلام به طور عموم پدید آوردند که بسیاری از آنها مهم‌ترین و معتبرترین تواریخ اسلامی ‌نیز به‌شمار می‌روند. گذشته از ترجمۀ تاریخ طبری، که مترجم یا مترجمان اسناد و روایات متعدد دربارۀ یک حادثه را افکنده، و به روایت مقبول‌تر بسنده کرده، و در مواضعی بسیار نکته‌های مهم به آن افزوده‌اند، و بلكه تحریری نو مبتنی بر تاریخ طبری پدید آورده‌اند، کتاب تاریخ بخارا اثر محمد بن جعفر نرشخی (د 348ق/ 959م) در دورۀ سامانی، از کهن‌ترین تاریخ‌نامه‌های محلی ایرانی است که ابونصر احمد قباوی در سدۀ 6ق آن‌را به فارسی ترجمه کرد و مطالب مفیدی نیز به آن افزود و بعدها محمد‌بن‌زفر در همان سده آن‌را تلخیص کرد و همین گزیده اکنون در دست است (نک‍‍ : مدرس رضوی، جم‍‌ ).
سنت تازه تأسیس تاریخ‌نگاری فارسی در عصر غزنویان تبلور خاصی یافت و دیوان‌سالاران و فرمانروایان غزنه زبان فارسی را به عنوان دومین زبان فرهنگی اسلام شناساندند

 این مقاله  هنوز مقابله تایپی نشده است.

تاریخْ نِگاری، به عنوان اصطلاحی خاص، به معنی وصف و ثبت وجوه گوناگون حیات و احوال انسان در عرصۀ سیاست و اجتماع.
.I تاریخ‌نگاری در قلمرو اسلام
مراد از تاریخ‌نگاری در اینجا بررسی انگیزه‌ها، اهداف و فواید، روشها، مکاتب، انواع تاریخ‌نگاری، دیدگاههای مورخان قلمرو اسلام در وصف احوال ساکنان این قلمرو، و شیوه‌های تدوین و تنظیم تاریخی در همین پهنه است. بحث در تاریخ‌نگاری اسلامی، مستلزم بررسی واژۀ تاریخ، مبدأ تاریخ اسلام، موضوع و مفهوم تاریخ است.
دربارۀ ریشه و اشتقاق واژۀ تاریخ اتفاق نظر وجود ندارد. در حالی که برخی گزارشهای کهن، واژۀ تاریخ را مصدرِ برساخته از کلمۀ «مُوَرَّخ» دانسته و آورده‌اند که این کلمه خود معرب ترکیب فارسی «ماه روز» است (حمزه، 8؛ بیرونی، 29-30؛ حافظ ابرو، 1/74)، و برخی از لغت‌شناسان هم آن‌را غیر‌عربی خوانده‌اند (جوالیقی، 220؛ نک‍‍ : تاج‌العروس، نیز ابن منظور، ذیل ارخ)، ولی بعضی دیگر آن‌را از مادۀ عربی «الأرخ» یا از «اَرَخَ» و «وَرَخَ» دانسته‌اند (جوهری، 1/200؛ ابن منظور، همانجا).

دوره بعد از كلاسيك
در نيمه قرن پنجم تحولات سياسى با تغييراتى در روند تاريخ نويسى و سيركلى فرهنگ همراه بود كه نه تنها مرزها را تغيير داد بلكه سبب به قدرت رسيدن طبقه اى از اشراف شد كه از حديث يا حادثه و حتى در مواردى از زبان عربى هيچ اطلاعى نداشتند. با اين حال در مقايسه با ديگر شاخه هاى فرهنگ تاريخ نويسى اين تغييرات مقاومت بيشترى از خودنشان داد، زيرا مواد آن بدون هيچ گونه تلاشى، براى كسب موقعيت در شرايط جديد فراهم مى شد.
پيش از دوران بهبود نسبى در پايان قرن ششم، بدشانسى هاى خلافت عراق و بغداد، ركود و كاهش تعداد تإليفات تاريخى را به خوبى توضيح مى دهد. (محمد بن عبدالملك همذانى) (29) و پس از او (الراقونى) و سپس (ابن الحداد حنبلى) تاريخ نگارى را ادامه دادند كه اطلاع مستقيمى از آنان در دست نيست. در واقع هويت همذانى نيز مورد شك است. (بدرالدين العينى) وقايع نگار قرن نهم عبارات خلاصه برگرفته از كتاب (تاريخ مختصر) (محمدبن على العظيمى) (متوفاى 483ق) را با بخش هايى از نوشته محمدبن عبدالملك كنار هم قرار داده است كه به سختى به ادامه كار طبرى مربوط مى شود. از طرف ديگر (ابن الفرات) روايات مفصلى از وقايع بين النهرين در آغاز قرن ششم را ارائه مى دهد كه بسيار شبيه روايات عزالدين ابن اثير مى باشند و به راحتى مى توان آن را به ويژه در اوايل قرن بعد، ادامه كار همذانى به حساب آورد. اقتباس هاى سبط بن جوزى در دوره ملك شاه، كامل الدين بن العديم (متوفاى 660ق) و ديگران كه آن ها را حفظ كرده اند، مشابه همين موارد مى باشد

در تاريخ بشرى، تمدن هايى كه تاريخ مكتوب ندارند روايت خود را به آيندگان اختصاص داده و تمايل چندانى به حفظ اعمال اجداد خود نشان نمى دهند. خلاف آن در مورد تمدن هاى سامى و غير سامى صادق است كه از قديم الايام در سواحل مديترانه و آسياى غربى جانشين يكديگر شده اند. همان طور كه پيدايش خط، تسهيلاتى را براى ثبت رفتار و مراسم انسان ها به وجود آورد، ويرانه هاى آثار باستانى نيز يادآور گذشت زمان و توالى انسان ها است. قرآن نيز اشاراتى به گذشته بشر دارد و نظر تاريخى خود را در چارچوب يك طرح الهى بيان مى كند، هم چنين شعر عرب به توصيف اعمال قبايل كوچك پرداخته و به آن ها ارج مى نهد. با وجود اين، اعراب مسلمان در آغاز درك تاريخى خود را نشان نداده اند، زيرا آن ها فاقد آثار مكتوبى بودند كه بتوان آن را [اثرى] تاريخى ناميد.

گزارش ملاقات رئيس انستيتوي نسخ خطي آكادمي علوم تركمنستان با رايزن فرهنگي سفارت ج.ا. ايران در عشق آباد آقاي آنا قربان آشيرف رئيس انستيتوي نسخ خطي آكادمي علوم تركمنستان، روز دوشنبه 18/5/89 در دفتر كار خود با آقاي ناصري رايزن فرهنگي سفارت ج.ا. ايران در عشق آباد ديدار و گفتگو كرد.  اين ملاقات كه به درخواست آقاي آشيرف صورت گرفت، و در آن آقاي ميرمحمدي وابستة فرهنگي رايزني نيز حضور داشت به موضوع بزرگداشت نورمحمد عندليب از طرف دولت تركمنستان كه قرار است در ماه مارس سال 2011 برگزار شود اختصاص داشت

حمیدیان شرح غزل‌های حافظ را پس از 30 سال تمام کرد، مهر سعید حمیدیان شرح غزل‌های حافظ را پس از 30 سال و در 3000 صفحه به پایان برد و از حروفچینی جلدهای اول و دوم آن خبر داد. سعید حمیدیان در گفتگو با خبرنگار مهر، با اعلام این خبر گفت: کار تدوین این کتاب در حدود 3000 صفحه تمام شده است. از من خواسته‌اند این کتاب را در چهار جلد تحویل دهم که بعید می‌دهم بتوانم این کار را بکنم و به احتمال زیاد 5 جلد خواهد شد.

 اولین دسته تغییراتی است که بر اثر ترجمه از زبان‌های فرنگی صورت می‌گیرد؛ بعضی از این تغییرات آگاهانه است و بعضی غیرآگاهانه.

 از جمله تغییرات آگاهانه جمله‌ای است که فاعل آن بعداً معلوم می‌شود و این ساخت یکی از شیوه‌های نگارش در زبان انگلیسی است و مترجم عیناً همان ساختار زبان انگلیسی را می‌آورد در زبان فارسی. مثلاً می‌گویند: "درحالی‌که می‌لنگید، بهرام از در وارد شد" به‌ جای "بهرام در حالی‌ که می‌لنگید از در وارد شد" یا "بهرام لنگ ‌لنگان از در وارد شد". مثال دیگر به کار بردن اما در وسط جمله است. مثلاً این جمله: "کارمندان همه ساعت هشت سر کار می‌روند، من اما ساعت 9 می‌روم"، در حالی ‌که در زبان فارسی سابقه نداشته ‌است "اما" را در وسط جمله به کار ببریم و گمان می‌کنم اولین بار شاملو بود که در شعری اما را به این سبک به کار برد. گاهی هم این کار توسط مترجمان ناآگاهانه صورت می‌گیرد.

ایران شناسی به عنوان شاخه ای از شرق شناسی     ايرانشناسان روسيه         برگرفته از: پايگاه اطلاع رسانی فرهنگی ایران و روسیه

ایران شناسی مجموعه¬ای از علوم انسانی است که به مطالعه تاریخ، اقتصاد، زبان، آثار مکتوب به جای مانده و فرهنگ مادی و معنوی اقوام ایرانی زبان می¬پردازد. این رشته، در قرن نوزدهم به عنوان یک رشته علمی معرفی شد. در قرن بیستم، دانشمندان شروع به تفکیک شاخه¬های مختلف در رشته ایران¬شناسی کردند و از آن موضوعات مستقلی همچون آستیاشناسی، کردشناسی، افغان¬شناسی و تاجیک¬شناسی را جدا کردند که این کار از یک طرف شرایط مطالعه ایران به صورت جداگانه را فراهم ساخت و از طرف دیگر، بررسی و مطالعه زبانها، دست نوشته¬های به جای مانده (فیلولوژی ایرانی) و تاریخ باستان اقوام ایرانی زبان تسهیل شد

ورود اسلام به جنوب هند در اواخر قرن هفتم و اوايل قرن هشتم هجرى صورت گرفت. با اين حال، اين سرزمين از مدت‏ها پيش مورد توجه برخى از صوفيان مسلمان قرار گرفته بود كه براى تبليغ عقايد خويش به آن جا سفر كرده بودند. فتح دكن به دست مسلمانان و تأسيس حكومت بهمنيان به عنوان اولين حكومت مستقل مسلمان، باعث گسترش عقايد صوفيانه و نيز رشد فرقه‏هاى مختلف صوفيه گرديد. صوفيان در اين منطقه نفوذ و اعتبار فراوانى در ميان گروه‏هاى مختلف اجتماعى پيدا كردند به طورى كه پادشاهان بهمنى براى استقرار و تداوم قدرت خويش در دكن و نفوذ در ميان مردم ناچار دست به دامان اين گروه شدند و با نزديك ساختن خويش به صوفيان از حمايت جدى مردم برخوردار گرديدند. صوفيان نيز فرصت پيش آمده را براى تبليغ و گسترش آراء خويش مغتنم شمرده و به حمايت از بهمنيان پرداختند. اين مقاله رابطه صوفيان و بهمنيان و نيز نقش صوفيان در تشكيل و تداوم حكومت بهمنيان را بررسى مى‏كند.

● نويسنده: محسن - معصومى ● منبع: فصلنامه - تاريخ اسلام - 1384 - شماره 21، بهار - تاريخ شمسی نشر 00/2/1384

نوربخشيه

يكي ديگر از فرقه‌هاي مذهبي – صوفيانه عصر تيموريانه، فرقه «نوربخشيه» است. سيد محمد نوربخش رهبر اين فرقه، در سال 795 در قائن مركز بخش قهستان تولد يافت. پدرش عبدالله از اهالي احساء بحرين بود كه براي سياحت و زيارت مدفن حضرت علي بن موسي‌الرضا(ع) به توس آمده و بعدها در قائن مقيم شده بود. او چنان تيزهوش بود كه در هفت سالگي قرآن را از بر كرد و بسرعت در همه علوم تبحر يافت و مريد خواجه اسحاق ختلاني، شاگرد سيد علي همداني گرديد. مرشد از استعدادهاي وي چنان به شگفت آمد كه او را «نوربخش» لقب داد.

يكي از مميزات نوربخشيه، سياهپوشي بود. آنها اين اشعار سياه را علامت تعزيت شهداي كربلا مي‌شمردند و يا اين رنگ را نماد نور مي‌دانستند. اين رنگ، نوربخشيان را از حروفيان كه لباس سفيد مي‌پوشيدند، جدا مي‌كرد. بعدها پيروان نوربخش، اين شعار را به عمامه سياه بدل كردند. اين امر مبدل به شعار نهضت شدو مايه افزايش هيجان مردم در پيوستن بديشان گرديد. تأثير اين شعار در عامه مردم چندان بود كه دولت وقت، نوربخش را از به كارگيري آن منع كرد. طرفداران اين فرقه تنها گروهي از شيعيان بودند كه در قرن نهم به نوعي قيام متوسل شدند. خواجه اسحاق كه خود درصدد قيام عليه شاهرخ بود، در محمدنوربخش صفاتي را ديد كه به او جرأت داد تا از وي براي تحقق آرزوهايش سود جويد. از اين جهت اصرار زيادي داشت كه علوي بودن او را از طريق مكاشفه صوفيانه موكد سازد تا بتواند به عنوان مهدي، عامه مردم را به دور او جمع كند. همانندي نامش، يعني محمد بن عبدالله، با نام پيغمبر (ص) او را در توجيه اين دعوي كمك مي‌كرد.

● منبع: سایت - باشگاه اندیشه - تاريخ شمسی نشر 08/01/1387 - به نقل از کتاب (تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوره تیموریان و ترکمانان) نوشته حسین میرجعفری، انتشارات دانشگاه اصفهان

يكي از مشخصات عصر تيموري ظهور نهضتهاي شيعي – صوفي است.اين دوران، از لحاظ ارتباط ميان تصوف و تشيع داراي خصلت ويژه‌اي بود؛ در واقع به طوري كه اين دو آيين، با از دست دادن جهات مميزة خود و با افزوده شدن عنصر فلسفي به هر دو با يكديگر تركيب شدند و براي نخستين بار در تاريخ تصوف و تشيع، نمونه‌هايي از جنبشهاي فكري به وجود آمد كه آميخته‌اي از هر دو بود. در اين دوران يك فقيه شيعي، خصوصيات يك صوفي كامل عيار را داشت و يك صوفي محض، نمونه‌اي از يك متكلم شيعي جلوه مي‌نمود. در اين دوران، تصوف و تشيع هر دو طبيعتي نوگرا داشتند و منتسبان هر دو عقيده مي‌كوشيدند، عناصري بي‌سابقه عرضه‌كننده تا بدين وسيله ارائه كننده انديشه‌هايي داراي اصالت و استقبال و امتياز باشند. «حروفيه» و «نوربخشيه» دو نمونه از اين جنبشها به شمار مي‌آيند.

يكى از مهمترين فرقه هاى صوفى در تركيه امروز.
فرقه خلوتيه جَرّاحيه در كشور مصر گسترش يافت و از آن به بعد تاكنون در آنجا پابرجا مانده است. اين فرقه رشد قابل توجهى را در قرن سيزدهم هجرى/ نوزدهم ميلادى، به ويژه، درنتيجه تعاليم كمال الدين البكرى، مؤسس شاخه «بكريه» خلوتيه، كسب كرد. علاوه بر اين، در قرن دوازدهم هجرى / هجدهم ميلادى، ديگر شاخه هاى فرقه خلوتيه؛ نظير كماليّه، در ديگر مناطق مشرق عربى، مانند فلسطين گسترش يافت. فرقه سَمّانيّه خلوتيه از يك سو در آفريقاى سياه، و از سوى ديگر، از طريق مكّه، در جنوب شرق آسيا گسترش يافت. سوريه نيز يكى از مهمترين عرصه هاى فعاليت خلوتيه بود و تا زمانهاى اخير، شاخه هاى همين فرقه؛ از قبيل جماليه و بخشيّه، در اين منطقه، فعال بودند.
تركيه به عنوان عرصه اصلى فعاليت طريقه خلوتيه، باقى ماند. در قرن يازدهم هجرى/ هفدهم ميلادى، اين فرقه به عنصرى مهم حتى در حيات سياسىِ عثمانيها تبديل شد. اوج شكوفايى معنوىِ اين فرقه در دوران عثمانيها، در طى دوره فرمانروايى سليمان كبير، و سلطان سليم اول بود. به علاوه، اين فرقه در تركيه و ديگر ولايات امپراطورى عثمانى، تا همين سده، به رشد و گسترش خود ادامه داد. اين طريقت تا انقلاب فرهنگىِ سال 1967م، در آلبانى قدرتمند بود و تا به امروز، در يوگسلاوى همچنان فعال است و در كشورهاى مصر، سوريه، لبنان و فلسطين نيز به حيات خود ادامه داده است. اگرچه در تركيه، فعاليت رسمى فرقه خلوتيه همراه با ديگر فرق صوفيه در سال 1925م، متوقف گرديد، اما با اين همه، همچنان به حيات خود ادامه داده است؛ به ويژه شاخه جراحيه آن كه بسيار فعال است و همچنان استانبول را به عنوان مركز فعاليتهاى خود حفظ كرده است.(2)

خرقه: اصطلاحى مهم در تصوف و عرفان اسلامى است. عارفان لباسى را خرقه مى نامند كه پير طريقت بر تن مريدى كه تحت ولايت او داخل شده، مى پوشاند (كاشانى، اصطلاحات الصوفيه، ذيل خرقة التصوف؛ همو، لطائف الاعلام فى اشارات اهل الالهام، ذيل خرقة التصوف). كلمات دلق، ملمّع، مرقع و يشمينه همه به معناى خرقه است كه به صفات آن اشاره دارد. پوشاندن خرقه از جمله آداب و رسوم صوفيان در تغيير لباس معهود است كه مشايخ عرفان در ابتداى تصرف ولايى باطنى در احوال مريدان آن را مستحسن داشته اند (عزالدين محمود كاشانى، مصباح الهداية و مفتاح الكفايه، تهران، 1372ش، ص147). چون آتش درد طلب در جان طالب صادق افروخته شد بايد به حسن ظنّ و عقيده تمام شيخ راه را طلب نمايد. وقتى شيخ كامل مكمل را بيابد، بايد تسليم فرمان و تصرفات او شود. بيعت با شيخ را همان بيعتى داند كه اصحاب با رسول الله(ص) ]و ائمه اطهار(ع) [نمودند. هنگامى كه شيخ با فراست باطنى و ديده بصيرت ببيند كه مريد منقاد شده، خرقه مى پوشاند. در خرقه معناى بيعت، پنهان است. خرقه مقدمه صحبت است كه مريد به واسطه صحبت نجات مى يابد (عزالدين محمود كاشانى، همان، ص40).

محل رياضت و مراقبت و اخذ مبانى تصوف از حديث و تفسير و كلمات مشايخ.
تصوف و عرفان اسلامى داراى ابعاد متعددى است كه يكى از آنها، جهت تربيتى و پرورشى تصوف است. عارفان مسلمان براى تربيت جان ها و وصول آنها به اعلا ذروه حقيقت و عرفان يعنى توحيد از طريق تعليم مبانى شريعت و اصول طريقت، مكان هاى خاصى را بنا كردند. خانقاه توسط مشايخ عرفان يا به وسيله افراد نيكوكار و خيّر ساخته مى شد تا سالكان و اهل الله در آنجا به رياضت و مراقبت و اخذ مبانى تصوف از حديث و تفسير و كلمات مشايخ بپردازند. نوع ديگر از ابنيه مخصوص صوفيان واحدهاى كوچك تر از خانقاه به نام هاى دُويره، رباط، تكيه، صومعه، حظيره و درگاه است كه در مناطق مختلف به اين نام ها شناخته مى شود.

در طي قرون ششم تا هشتم هجري/ دوازدهم تا چهاردهم ميلادي فرقه هايي از تصوّف، در جهان اسلام و به ويژه آسياي مرکزي پديد آمدند که مهم ترين آنها يسويه، کبرويه و نقشبنديه بودند. از ميان اين سه فرقه، يسويه و کبرويه در آسياي مرکزي مجال رشد يافتند و حتّي در قرون بعدي کبرويه به يکي از انجمن هاي مهم تصوّف مبدل شدند. کبرويه در آسياي مرکزي، حضوري چشمگير و مقتدرانه در تمام عرصه هاي سياسي، اجتماعي و اقتصادي داشتند به طوري که آنها را سبب گرايش ايلخانان مغول به اسلام و بازگشت مجدد اين دين به ايران تلقي کرده اند؛ ولي به تدريج به دليل شرايط سياسي حاکم بر جامعه و اختلافات درون فرقه اي، دچار پراکندگي و انشعاب و نهايتاً افول شدند. نويسنده اين مقاله ضمن معرفي کبرويه، به حضور کبرويه در آسياي مرکزي اشاره کرده و علل افول آنها را مورد بررسي قرار داده است.

● منبع: فصلنامه - تاريخ اسلام - 1386 - شماره 32، زمستان - تاريخ شمسی نشر 00/10/1386

 

 

خبرگزاري فارس: مقاله حاضر گزارشي تاريخي از حاكميت زنان در كشورهاي مسلمان ايران، هند، مصر و عراق است كه طي قرن‌هاي هفتم تا دوازدهم قمري به فرمانروايي رسيدند. حاكميت خاتون‌هاي مسلمان در ايران بعد از اسلام نمونه بارزي از حاكميت قدرت و مديريت زنان مي‌‌باشد.

چكيده

مقاله حاضر گزارشي تاريخي از حاكميت زنان در كشورهاي مسلمان ايران، هند، مصر و عراق است كه طي قرن‌هاي هفتم تا دوازدهم قمري به فرمانروايي رسيدند. حاكميت خاتون‌هاي مسلمان در ايران بعد از اسلام نمونه بارزي از حاكميت قدرت و مديريت زنان مي‌‌باشد. پس از اسلام با روي كارآمدن سلسله‌هاي ترك و مغول به واسطه قوانين قابل تسامحي كه در زمينه حقوق زنان وجود داشته، زنان موقعيت حكمراني دولت را به دست آوردند. رضيه خاتون اولين پادشاه زن دولت مسلمان ترك بود كه با اقتدار حكـمراني كرد. شجـرالدر- دومين پادشاه زن مسلمان- از راه انتخاب به حكومت رسيد؛ ولي به علت عدم تأييد خلافت بعد از مدتي مجبور گرديد سلطنت را رها كند. تركان خاتون، پادشاه خاتون، آبش‌خاتون و... از ديگر فرمانروايان زن مسلمان هستند كه طي دوره‌هايي زمام امور را به دست گرفتند. نوشتار حاضر برگرفته از كتاب «زنان فرمانروا» نوشته بحريه اوچوك استاد دانشگاه آنكاراست.

كليد واژه:زنان فرمانروا، دولت‌هاي اسلامي، قدرت زنان، بحريه اوچوك

تا به حال مشكلات مطالعة يك متن به زبان ميخي فكر كرده‌ايد؟ ابتدا بايد اين زبان‌ باستاني را كه در خاورميانه رايج بوده، ياد بگيريد و اين خود كار بزرگي است كه تنها چند صد نفر در سرتاسر جهان موفق به انجام آن شده‌‌اند.پس از آن كه خواندن خط ميخي را آموختيد، كاري كه لااقل سه يا چهار سال طول مي‌كشد، براي پيدا كردن مطالب قابل خواندن هم با مشكلات بزرگي روبرو هستيد، چرا كه لوح‌هاي گلي معمولا به صورت تكه تكه كشف مي‌شوند. پيوتر ميچالووسكي ،‌استاد زبان‌‌هاي خاور نزديك دانشگاه ميشيگان،در اين مورد مي‌گويد« ممكن است قسمتي از يك لوح به موزه‌أي در انگلستان برود و قسمت ديگر به موزه‌أي در فيلادلفيا و قسمت سوم دوباره به انگلستان ،‌گاهي اوقات يك سوم عمرتان تنها با دوندگي براي رديابي و مطالعة يك لوح به هدر مي‌رود.» اما تيمي از اساتيد دانشگاه و دانشمندان در آزمايشگاه فيزيك عملي جان هاپكينز در دانشگاه هوم‌وود،در هووارد كانتي بالتيمور، با ايجاد يك كتابخانة‌اينترنتي از لوح‌هاي اسكن شده ،‌براي تغيير اين وضع تلاش مي‌كنند. از زمان ظهور اينترنت،‌چندين دانشگاه ديگر مانند دانشگاه كاليفرنيا و دانشگاه پنسيلوانيا نيز تهية تصاوير ديجيتال از لوح‌ها ميخي را شروع كرده‌اند.

همانطور كه براي شناخت تفاوت طول اشيا از واحد اندازه گيري متر، و براي تشخيص وزن اشيا از كيلوگرم استفاده مي كنيم؛ براي شناخت تطبيقي فرهنگ ها نيز نيازمند «معيار»هايي هستيم كه بتوانيم تفاوت نسبي ميان آنها را بسنجيم. كلاكلن و استرابك Kluckoln & Strodbeck براساس مطالعه بين فرهنگي كه در 1961 انجام دادند، و در كتاب Variations In Value Orientations منتشر كردند، شش شاخص زير را براي شناخت تفاوت هاي فرهنگي مطرح ساختند:
· اعضا يك جامعه «طبيعت مردم و انسان را چه مي پندارند، يعني در نظر آنها مردم خوب، بد يا تركيبي از هر دو هستند؟
· اعضا جامعه رابطه فرد و طبيعت را چگونه مي پندارند، آيا ما در رابطه اي هماهنگ با طبيعت، يا سلطه بر آن بايد باشيم؟
· اعضا يك جامعه رابطه بين افراد را چگونه مي بينند، آيا فرد هنگام عمل بايد گروه را بر خود ترجيح دهد يا بالعكس؟

شهادت بر اين امر كه زمانه ما ،‌زمانه بحران است سكه رايج شده است؛‌چيزي تقريبا مبتذل. موضوع چنان بديهي است كه هيچ جاي درنگي باقي نمي ماند . ولي تنها شهادتي ساده كفايت نمي كند:‌بايد موضع گيري كرد. همواره هنگامي كه آدمي بر موقعيت حاضر چشم مي گشيايد،‌بي درنگ اين پرسش مطرح مي شود : چه برخورد بنياديني را رو در روي جهاني پر از دگرگوني بايد در پيش گرفت؟
به وسيله اين پرسش، وجود پرسشگر متعهد مي شود درباره سرنوشت جهان تصميم بگيرد. با اين حال افرادي هستند كه پرسشي از خود نمي كنند ؛‌خيلي ساده به خاطر اين كه راحت تر مي بينند در وضعيت هاي تثبيت شده باقي بمانند. با تعمق در اين موضوع در مي يابيم كه اين گونه افراد ،‌با چنين نظري روح قرن نوزدهم غرب را باز مي نمايانند. دنياي آن زمان‌،خوب يا بد ، شكلي را به خود مي گرفت كه غرب بدان مي داد و اين يكي [غرب] به تنهايي خطوط اصلي انديشه و رفتار را مشخص مي كرد. در اين دوره جريان دنيا آرام و آسوده بود؛‌همه چيز ثابت و كاملا تصاحب شده به نظر مي رسيد. ولي زير اين آرامش ظاهري،‌مخمر تغييري شديد و ريشه اي ،‌بدون اطلاع مردم خوشبخت كارش را مي كرد.

افتخار علي، 65 ساله، رئيس مركز اطلاعات سازمان ملل در تهران، خبرنگاري كهنه كار با 37 سال سابقه كار مطبوعاتي است. كسي كه سال‌ها در خبرگزاري پاكستان مشغول به كار بوده و در سال 1998 به خاطر خدمات مطبوعاتي خود موفق به دريافت عالي ترين نشان افتخار پاكستان از دست رئيس جمهور وقت اين كشور شده است.
نوشته‌اي كه در زير مي‌خوانيد، متن سخنراني «علي» است كه پنج‌شنبه 7 مرداد در تحريريه خبرگزاري ميراث فرهنگي ايراد شد.
وي اعتقاد دارد گسترش اخبار فرهنگي به بر طرف شدن تنش‌هاي قومي‌، زباني و ديني مي‌انجامد و در نهايت به تصميم‌گيري‌هاي كلان سياسي و دوستي ملت‌ها (تعريف مجدد روابط و رفع تنش‌ها) كمك مي‌كند.

ساموئل كرامر Samuel N.Kramer در سال 1957 كتابي را تحت عنوان «تاريخ در سومر آغاز مي شود» منتشر ساخت. بعدها ژان بوترو Jean Bottero و ماري ژوزف استو Marie Joseph Steve در كتاب خود تحت عنوان «روزي روزگاري در بين النهرين» كه در سال 1994 منتشر ساختند به اين مساله اشاره كردند. منطقه اي كه آن را سومر Sumer مي دانيم و بعدها كلده نام گرفت، در بين النهرين سفلي بين رودهاي فرات و دجله قرار دارد كه صحراي سوريه در غرب آن واقع شده است و از جنوب به خليج فارس محدود است. در ابتدا سومري ها سامي نبودند ولي به تدريج با گروه هايي از ساميان كه به احتمال قوي از مناطق توروس Taurus (نام كوهي در تركيه كنوني.م)، آرارات و احتمالا از عربستان به اين منطقه وارد مي شدند، در هم آميختند. 

باستان شناسي عبارت است از بررسي و تحليل رفتارهاي فرهنگي گذشته از آغاز حيات بشر تا رخدادهاي همين ديروز به واسطه و كمك بقاياي فيزيكي و مادي يا اشيا دست سازي كه مردمان گذشته از خود به جا گذاشته اند .
باستان شناسان با پياده كردن دقيق فنون علمي در حفاري ها و تحليل يافته هاي خود تلاش مي كنند زندگي بشر در گذشته را بازسازي كنند و دليل به وجود آمدن و ترويج آداب و رسوم مختلف را بيابند . باستان شناسي بخشي از مردم شناسي است ، چرا كه به بررسي افراد و فرهنگ هاي آنها ، هر چند فقط در محدوده گذشته ، مي پردازد . و اين جالب ترين وجه باستان شناسي است . باستان شناسي راهي است براي درك بشريت . باستان شناسي در عين حال بخشي از تاريخ است ، البته گه گاه از آن قابل اعتمادتر و موثق تر است ، چرا كه برخلاف تاريخ كه اساسا متكي است بر اسناد نوشتاري ، باستان شناسي از شواهد و مدارك مادي بهره مي گيرد. توصيف واقعيات مي تواند بسيار ارزشمند باشد ، اما اگر فقط يك توصيف يا چند توصيف از يك ديدگاه داشته باشيم ، نمي توانيم مطمئن شويم كه به حقيقت گذشته دست يافته ايم . آدم ها مي توانند دروغ بگويند يا به امور از ساده ترين راه نگاه كنند .

1. نسخ خطي و تمدن گذشته
نسخ خطي موجود در ايران بخش ارزشمند و ميراثي گران بها از تمدن عظيم و ماندگار جهان اسلام در سده هاي گذشته است.
ايرانيان در طول سده هاي نخست هجري و به همان ترتيب در طول قرون بعد گام هاي بسزايي در برپايي و غناي تمدني برداشتند كه امروزه در مقياس بين المللي با عنوان تمدن جهان اسلام شناخته مي شود و آبخشور بسياري از تغيير و تحولات رشد يافته تمدن كنوني مغرب زمين است. نقطه اوج اين تمدن قرون مياني هجري است كه از سوي شرق شناسان دوران «رنسانس اسلامي» ناميده شده و ايرانيان از آن دوران قريب 600 نام در حوزه هاي مختلف علمي و فرهنگي را به خود اختصاص داده اند. بديهي است يكي از عمده ترين و اساسي ترين راه هاي انتقال علم و دانش در آن عصر، همانند امروز «كتاب» بوده است، با اين تفاوت كه در قرون گذشته هنوز ماشين جايگزين هنر دست نشده بود. بدين ترتيب آن چه از اين ميراث گران بها در ايران باقي مانده بخشي قابل توجه از يك ميراث عظيم تر است كه امروز بي هيچ گفت و گويي جنبه جهاني يافته است و اين همه ضرورت حفظ و نگهداري و بازنگري در نحوه برخورد با اين ميراث را در داخل ايران افزون مي كند.

وجود انبوه سنگ لاجورد و تراشه هاي آن در حفريات شهر سوخته و بررسي هاي آزمايشگاهي آنها، و نظر غالب دانشمندان در دهه 1970 نشان داد كه اين سنگ مهم ترين محموله تجاري شناخته شده اي است كه حكومت هاي سرزمين هاي شرقي و جنوب شرقي ايران در جا به جايي آن در منطقه اي گسترده، از كوه هاي بدخشان در شرق تا سرزمين مصر در غرب، نقش انكار ناپذيري ايفا مي كردند. اين سنگ تزييني با ارزش _ كه طي هزاره هاي سوم تا اول ق.م در سر تا سر آسياي غربي، به ويژه بين النهرين و مصر، در مجسمه سازي، ترصيع و ساختن زيورآلاتي مانند گوشواره، دستبند و گردنبند كاربرد فراوان داشت _ از معادن عظيم واقع در كوه هاي سرسنگ بدخشان در افغانستان استخراج شده و به صورت ماده خام به شهر بزرگي كه امروز شهر سوخته ناميده مي شود و شايد هم به مراكز شهري و صنعتي ديگري كه تا به امروز شناسايي نشده اند وارد شده و پس از پاكسازي در كارگاه ها به صورت سنگ لاجورد ناب از راه كرمان و فارس به شوش و از آنجا به شهرهاي جنوبي بين النهرين و دورتر، به مصر در قاره افريقا، منتقل مي شد. از شواهد ديگر بر وجود ارتباط ميان فرهنگ هاي شرقي ايران و بين النهرين و دورتر به سمت غرب توليد اشيا و ظروف از سنگ صابون در كارگاه هاي صنعتي مراكز شناخته شده اي مانند تپه يحيي و توزيع آن در سر تا سر منطقه بوده است. 

اختراع خط به عنوان بازتابي شگرف از ثبت و ضبط افكار و انديشه جوامع متمدن بشري است كه در اجتماع ابتدايي با سيستم ساده و بدور از هر گونه روابط پيچيده اقتصادي نياز به آن احساس نمي شود. با پيشرفت و ازدياد روش هاي توليد و گسترش اقتصاد در جنبه هاي صنعت و تجارت، خط ابتدايي به صورت تصويري تنها با كشيدن طرحي ساده از هر چيز بوجود آمد كه معروف ترين نمونه آن هيروگليف مصري است. به تدريج اين تصاوير ساده و تجريدي به صورت علايم و نمادهايي تجلي يافت كه بر اساس قراردادهاي تعيين شده، مبين اسامي و كلمات بودند. بعد از گذشت زماني چند، علايم و حروف قراردادي نيز تحت قاعده اي خاص درآمد و قواعد و دستورات ويژه اي موجب پيچيده تر شدن آن گرديد كه از اين دست مي توان به خط ميخي اشاره نمود. به اين ترتيب بايد گفت كه خط، جلوه اي از قراردادها و افكار انساني است كه بنا به موقعيت مكاني گوناگون به طرق مختلفي شكل گرفت و تحت نظم و قاعده در آمد. نمونه هايي از اين خطوط نيز در ايران، تركيه، هند، مصر و عربستان وجود داشته است. با ظهور اسلام و تصرف سرزمين ها و ممالك مختلف نياز به خطي احساس شد كه پاسخگوي حكومت گسترده اسلامي باشد و بتواند تمام ملت هاي مسلمان را وحدت ببخشد.

ميراث خبر، سرويس فرهنگ _ ادبيات در جوامع بشري نقش به سزايي دارد. پس از تاريخ يك ملت به راحتي مي توان از ادبيات يك كشور به فرهنگ مردم آن پي برد. امثال و حكم بخش مهمي از ميراث فرهنگي هر ملتي را تشكيل مي دهد و آن را از قديمي ترين آثار ادبي فكر انسان دانسته اند كه مبدا و پيدايش آن را نمي توان به وضوح مشخص كرد. از زمان شكل گيري فرهنگ مكتوب، به يقين مي توان گفت به ندرت اثري مي توان يافت كه خالي از بازتاب فرهنگ عامه در جلوه هاي گوناگون آن و از جمله امثال و حكم باشد. امثال و حكم، از اركان اصلي و اساسي هر زبان است كه باري از سنت ها و رسوم و آداب و تاريخ و منش و بينش يك ملت را به دوش مي كشد. در حقيقت حاصل آزمون ها، ذوق ها، و بينش ها در قالب مثل به كوتاه ترين و فشرده ترين شيوه ارايه مي شود. در اين مقاله كوشش شده است تا نقش امثال و حكم و بازتاب آن در فرهنگ عمومي و جايگاه آن در فرهنگ جهاني و داد و ستدهاي متقابل به منظور ايجاد صلح و دوستي و گشودن باب گفت و گو در ميان مردم كشورهاي گوناگون از برخي جهات مورد بررسي قرار گيرد. در پايان هم نمونه هايي از امثال و حكم به سه زبان فارسي، عربي، انگليسي در بارزترين وجوه همساني مضامين مشترك انساني آورده شده است. 

ميراث خبر، سرويس فرهنگ _ اهمیت زبان نه تنها به عنوان وسیله ای برای توصیف وقایع، بیان حقایق و خلق عقاید از دیرباز مورد توجه بسیاری از اندیشمندان بوده است بلکه یکی از خصوصیات مهم آدمی است که ارتباط بین افراد جامعه را میسر می سازد. زبان به عنوان عنصری برجسته در زندگی اجتماعی است که بر دیگر ابعاد فرهنگی و فکری زندگی انسان ها تاثیر ویژه ای دارد. بکارگیری به موقع ساختارهای زبان و استفاده مناسب از گفتمان سهم بسزایی در پیشرفت فرهنگ ها دارد. نقش زبان در شکوفایی تمدن ها تا حد زیادی بستگی به توانایی افراد جامعه در به کار بردن صحیح ساختارهای ویژه زبانی و همچنین قدرت برقراری ارتباط درون گروهی و برون گروهی آنها دارد. در این مقاله دو نقش ارتباطی و تکوینی زبان در قسمت های جداگانه مورد بررسی قرار می گیرد.
نقش ارتباطی و انتقالی زبان

زمانی انسان‌ها زبان‌هایی معدود یا شاید یک زبان داشتند، و با این فرض می‌توان نتیجه گرفت که تمام 6 هزار زبانی که امروزه در جهان مورد استفاده است از این یک زبان ریشه گرفته‌اند. اگر بتوانیم شجره‌نامه زبان انسان را بازسازی و شاخه‌های مختلف آن را تاریخ‌گذاری کنیم، در واقع پنجره‌ای تازه به روی گذشته انسان گشوده خواهد شد.
با این حال از دید بسیاری از زبان‌شناسان تاریخی احتمال تعیین این شجره‌نامه تقریباً صفر است و آنها که به این کار امیدوارند در واقع به دنبال توهم‌اند. این زبان‌شناسان اشاره می‌کنند که زبان‌ها آن قدر سریع تغییر می‌کنند که در بهترین حالت تبارشناسی آنها را فقط می‌توان تا چند هزار سال به عقب برد و پیش از آن هر چه هست سروصداست. برای اثبات این امر کافی است به آثار چاسر، نویسنده انگلیسی، توجه کنید که با وجود آن که فقط 600 سال از ما فاصله داشته است نوشته‌هایش را به دشواری می‌توان خواند.

تركان بيابانگرد سلجوقي، مغولان و پس از آنها تيمور لنگ هر يك زماني كه به ايران حمله كردند و بر اين سرزمين حاكم شدند، دست آورد فرهنگي و فكري ناچيزي با خود به ايران آوردند، اما خيلي سريع از ثروت عظيم و درخشان هنر، معماري و ادبيات ايران تاثير گرفتند و اين سبك شكل يافته را با گرايشات خود آميختند و شكلي نوين ايجاد كردن كه به نوبه خود در فرهنگ اين سرزمين ماندگار شد.
تركان سلجوقي كه قومي بيابان گرد بودند در سال 1055 سلطه خود را بر همه ايران مستقر كردند. آنها ميراث فرهنگي ناچيزي داشتند ولي از هنر و ادب ايران حمايت كردند. آنها به معماري پيشين ايران خاصيت و كيفيت دقيقي بخشيدند به طوري كه شكل هاي معماري پيشين به صورتي معين متبلور شد.
معماري آنها آجري بود و از فرم هاي معماري ساساني كه به جاي مانده بود با كمال استادي استفاده مي‌كردند. از خصوصيات اساسي معماري آنها ساختن گنبد و ايوان يا طاق هلالي براي همه دوره هاي بعد تثبيت شده است. آنها براي زينت گري و تزيينات ساختمان به استفاده از آجر راغب بودند.

ميراث استان ها _ در اين روزها اگر گذرتان به مسجد جامع اصفهان بيفتد،‌ كه يكي از بارزترين نمونه هاي متكامل معماري ايراني متعلق به دوره هاي مختلف تاريخ پس از اسلام است و وارد شبستان غربي ايوان جنوبي آن معروف به گنبد خواجه نظام الملكي بشويد،‌ به ياد كارگاه هاي ساختماني مي افتيد كه هر روز در گوشه و كنار تهران از جلو آنها رد مي شويد، با همان كارگران و همان گرد و گچ ريخته روي زمين و همان داربست ها!
گويي اين مسجد نه يك بناي متعلق به ميراث فرهنگي كشور،‌ كه يك بناي معمولي است كه نياز به مرمتي معمولي دارد.
از آنجا كه امور مساجد زير نظر سازمان اوقاف اداره مي شود، متاسفانه مسئولان اين سازمان بدون هماهنگي با كارشناسان سازمان ميراث فرهنگي اقدام به گچكاري ستون هاي شبستان خواجه نظام الملكي اين مسجد كرده اند و كار گچكاري ستون ها همچنان ادامه دارد.

تأثير حافظ در جهان ادب و دنياي تفكر و احساس و ظرافت از زمان زندگيِ شخصِ او شروع شده است و تا زمان، ادامه داشته و به نظر مي رسد كه تا ابد ادامه دارد و علاوه بر زمان حيطة مكاني اين تأثير هم بسيار وسيع است.
درتاريخ حبيب السّير (چاپ خيام،‌جلد سوم صفحة 315) آمده: «روزي شاه شجاع به زبان اعتراض خواجه حافظ را مخاطب ساخته، گفت: هيچ يك از غزليّات شما از مطلع تا مقطع بر يك منوال واقع نشده، بلكه از هر غزلي سه چهار بيت در تعريف شراب است و دو سه بيت در تصوف و يك دو بيت در صفت محبوب،‌ و تلوّن در يك غزل خلاف طريقت بلناست. خواجه فرمود: آنچه به زبان مباركِ شاه مي گذرد عين صدق و محض صواب است؛ اما مع ذلك شعر حافظ در آفاق اشتهار تمام يافته و نظم ديگر حريفان پاي از دروازه شيراز بيرون نمي نهد.» و مقصود حافظ يكي از ديگر حريفان خود شاه شجاع است كه گويا خود را شاعر مي پنداشته و آثار شعري او هم در دست است.

گروه فرهنگ ـ اصل اين مقاله در دومين همايش بنياد ايران‌شناسي ارائه شده بود كه تلخيصي از آن را مطالعه مي‌كنيد.

گفتم ز كجايي تو تسخر زد و گفت اي جان / نيميم ز تركستان نيميم ز فرغانه
(مولوي) بنا به تعبير مولوي ايرانيان با تركان در آسياي مركزي چنان در هم آميخته بودند كه تفكيك آنان از يكديگر امكان پذير نبود و از اين رو در هنگام پرسش از هويت فرد و كجايي آنان، برايشان مشكل بود كه بگويند ايراني اند يا ترك. از همين رو اين سوال تمسخر انگيز مي نمود. دره فرغانه به نوشته كتاب حدود العالم(قرن چهارم هجري)، دروازه تركستان است. شهر فرغانه و اوش از شهرهاي ايراني در دهانه اين دره قرار دارند و رود سيردريا (سيحون) از اين نقطه از دره تنگ وارد وادي گسترده و وسيع فرغانه مي گردد، از آنجا به سوي غرب، آغاز جهان ايراني است كه آسياي مركزي،‌ را تا ساحل شرقي درياي خزر پوشش مي دهد. 

ناصرالدين شاه، روز جمعه هفدهم ذي‌القعده سال 1313 ه.ق در بقعه حضرت عبدالعظيم به ضرب گلوله ميرزا رضا كرماني كشته شد. امين‌السلطان صدراعظم ناصرالدين شاه به وسيله كلنل كاساكوفسكي رييس سواران قزاق امنيت پايتخت را حفظ كرد و مراتب را به سفراي روس و انگليس و دولت‌هاي ديگر اطلاع داد و با حضور آنان در تلگرافخانه با مظفرالدين ميرزا وليعهد، كه مقيم تبريز بود، به وسيله تلگراف تماس گرفت و وفات شاه را به وليعهد خبر داد. 
رسد.» بدين ترتيب شاه جديد به رجال و درباريان اطمينان داده بود كه هر يك در مقام خود باقي خواهند ماند. مظفرالدين شاه، كه واقعه ترور ناصرالدين شاه او را سخت بيمناك ساخته و فاصله تبريز و تهران را با نگراني و تشويش خاطر طي مي‌كرد، علي‌رغم تشريفاتي كه امين‌السلطان براي ورود او به پايتخت پيش‌بيني نموده بود صبح يكشنبه 25 ذي‌الحجه ناگهاني و بدون انجام تشريفات وارد پايتخت شد و به دوران انتظار درباريان و نوكران دستگاه سلطنت پايان بخشيد.

تهران _‌ ميراث خبر
گروه فرهنگ: پژوهش بر تاريخ خط، آغاز سفر باشكوهي به سوي زمان گذشته است و گام نهادن در راهي دراز كه در آن انسانهاي نخستين وسيله رد و بدل بيان شفاهي را بدون ديدن يكديگر آغاز كردند. اين پژوهش از سويي از باستان‌شناسي، تاريخ و داده‌هاي تاريخي كمك مي‌گيرد و از سويي به اسطوره‌هايي مي‌پردازد كه درباره اختراع خط از ديرباز روايت شده‌اند.
اگر آغاز نگارش را از زماني بدانيم كه بشر خواسته است آنچه را كه مي‌انديشد نقش كند، پس نخستين تصاوير روي سفال‌ها نخستين گام براي نوشتن است و از آنجا كه موطن اوليه سفال‌هاي منقوش نواحي غربي سرزمين ايران است، پس در آغاز اين شاهراه فرهنگي، سرزمين ما جاي دارد. ولي خط به معناي واقعي آن در بين‌النهرين از حدود پنج هزار سال پيش پا گرفت و سومر جايگاه اصلي آن است. ما تاريخ اساطيري خط را از همين جا آغاز مي‌ كنيم:
نخستين و مهمترين شهري كه پس از طوفان در آن پادشاهي از آسمان فرود آمد، كيش بود. اما اوروك (موطن گيل‌گمش) دولت‌شهر قدرتمندتري شد. سومريان روايت مي‌كنند كه المركر، پادشاه دولت‌شهر اوروك و به‌قولي بنيانگذار آن، كه مي‌خواست بر فرمانرواي شهر آباد و ثروتمند ارته (Aratta) پيروز شود، باعث اختراع خط شد و با نوشته‌اي چنان دامي بر سر راه رقيب گسترد كه راه گريز را بر او بست.

اصفهان _ ميراث خبر
گروه استان‌ها: شيخ‌الاسلام ابونصر احمد بن ابي الحسن بن محمد بن حرير بن عبدالله بن ليث بن نامقي جامي ترشيزي معروف به «ژنده پيل»، از مشايخ صوفيه ايران در دوران سلجوقيان بود. او متولد نامق از توابع كاشمر و متوفي در قصبه سعدآباد جام بود.
از بيست و دو سالگي به كسوت تصوف درآمد و به ارشاد مردم پرداخت و 12 سال رياضت كشيد. او با غزالي عدي بن مسافر و عين‌القضاه همداني و سنايي معاصر بود به شهرهاي خراسان سفر كرد و در نهايت در جام وفات يافت.
گمان نمي‌رود در ميان شاعران فارسي زبان كسي به اندازه نورالدين عبدالرحمن جامي در روزگار خود با خشت و احترام زيسته باشد البته او شاعر و عارف و دانشمندي نامور و داراي آثار معتبر بود اما در شهر هرات در عصر تيموريان به مناسبت آباداني و مركزيت علمي و فرهنگي فضلا و علماي بسياري مي‌زيسته‌اند كه هيچ يك به اشتهار و اعتبار جامي نائل نشده‌اند.

تهران _ ميراث خبر
گروه فرهنگ: در مورد سازمان اصناف ايران در دوره قاجار اسناد بسيار كمي در دست است. شايد اغراق باشد، اگر گفته شود كه ما درباره اين موضوع در تاريكي محض قرار داريم و تقريبا در مقايسه با مطالب بسياري كه درباره سازمان اصناف مصر و تركيه موجود است، مدارك ما درباره تشكيلات اصناف ايران هيچ است.
انتخاب شغل در دوره قاجار آزاد بود. فقط به خانواده و يا ملاحظات مالي محدود مي‌شد و در واقع خانواده‌هاي زيادي بر حسب سنت مشاغل خاصي را ادامه مي‌دادند. اما اين امر به علت يك اجبار صنفي به مفهوم اروپايي كلمه نبود. عضويت در صنف اجباري بود و براي آن عده از ايرانياني كه مي‌خواستند با پرداختن به كسب يا حرفه‌اي امرار معاش كنند، مشكلي ايجاد نمي‌كرد. اصل كار اين بود كه استادي پيدا كرده به استخدام او درآيند. لازمه پرداختن به هر كاري عضويت در صنف بود. براي پذيرفته شدن در يك صنف معيارهاي خاصي به كار گرفته مي‌شد.

تهران _ میراث خبر:
گروه فرهنگ ، حسين كيان راد :تمركزگرايي دولت ساساني تغييرات مهمي در تجارت آن دوره ايجاد كرد، علاوه بر آن استقلال شهرهاي كارواني سوريه و بين‌النهرين نيز از بين رفت. عموما بازرگاني تحت حكومت ساسانيان همراه با سلسله مراتب قانوني ، به خوبي سازماندهي شده بود.
در اواخر سده چهارم ميلادي تهاجم بدويان به آسياي مركزي و ايران شرقي به طور قابل ملاحظه‌اي مانع تجارت در شرق شد. اما با اين وجود ، توسعه ديوانسالاري پايدار در هر دو امپراتوري بيزانس و ساساني و رشد اهميت تجارت بين آنها و همچنين تجارت با شرق دور به پيشرفت در طول دوره خسرو اول (79 _ 531 م) و جانشينانش كمك كرد.