صدای اذان پدربزرگ در ماه رمضان

حکایت شیرین سحری ها و افطاری ها

۱۴۰۳-۰۱-۰۱

پایگاه خبری اولکامیز – عایشه کر ، فرهنگی: امروز هم مثل هرسال به خاطر فرا رسیدن ماه پر فیض وبرکت رمضان برای گرفتن آرد برنج و « قاورقا » به بازار رفتم تا بتوانم در این روزهای مبارک برای افطار فرنی درست کنم. نمی دانم چرا حس و حال عجیبی داشتم؟!

با دقت به اطرافم نگاه می کردم حال وهوای شهرم ومردم عزیزم که با جنب وجوش وبا ذوق وشوق در حال خرید برای روزهای ماه مبارک رمضان بودند تا به استقبال این ماه عزیز بروند را حس می کردم و بوی آن را استشمام می کردم. کم چیزی نیست می خواهند به مهمانی خدا بروند، یک ماه بودن در کنار معشوق حقیقی و راز و نیاز کردن با او فرصتی ناب و ارزشمند است.

Berdi Kerbabayev GYZLAR DÜNYASİ

Öñ zamanlar bardy şeýle bir wagyr:
”Añsadyna bakan aýal gyz dogyr”

Bu pikir gelýärdi örän uzakdan,
Aýal-gyzy hiç çykarman duzakdan.

Diýseñ: ”Gyzy boldy planyñ, äheý!”
”Ola bolmandyr-ow – diýerler – päheý!”

Gyz kişiniñ maşgalasy ahyry,
Adam hasap etmezler ol pahyry.

Gyz ýurt goramaz, busar oturar,
Abraý däl, käte ysnat getirer.

Gyzdan yurt eýesi ýa nesil bolmaz
Gyzly uzak gülmez, ogully ölmez!

ميراث اسارت اوروزباي پسر قازان باي

(از كتاب دأده قورقوت)

ترجمه‌ي: زنده‌ياد عبدالقادر آهنگري

به اهتمام: محمد قُجقي

روزي پسر اولاش، شير پهلوانان عزيز پرنده‌‌ي پَردار، اميد فقرا و مستمندان، پشتيبان جنگاوران، سردار طوايف اوغوز، صاحب اسب قهوه‌اي، برادر قارا گونه، عموي قارابوداق، پدر اوروز سالور قازان باي، از جاي برخاسته بود. بر روي زمين سياهرنگ آلاچيق‌هايش را بر پا ساخته بود. در هزاران جاي، قاليهاي ابريشمين گسترده شده بود. چادر‌هاي رنگارنگ بسمت آسمان برق مي‌زدند. نود تومان (هر تومن يا تومان ده هزار نفر) از جوانان اوغوز، در مجلس قازان جمع شده بودند، در نه جا خمره‌هاي سر گشاده قرار داده شده بود. صراحي‌هايي كه پايه‌هاي آن زرين بود، چيده شده بود. نه دختر كافر كه زيباي روي و سيه چشم وموي تافته و دستهايشان حنا بسته و انگشتانشان داراي نقش و نگار و گردنهايشان چون گلبرگ بودند، شراب سرخ را در قدح‌هاي زرين، بين اميران اوغوز مي‌گرداندند.

سالور قازان پسر اولاش كه از دست هر كدام شراب سرخ گرفته و نوشيده بود، چادر زر دوزي شده مي‌بخشيد. گله‌هاي اشتران را مي‌بخشيد، برده‌ي سيه چشم و كنيزك مي‌بخشيد. پسر عزيزش اوروز به كمان تكيه كرده و ايستاده بود. در طرف راستش، برادرش قارگونه نشسته بود. در طرف چپش دائي او اوروز قوجا نشسته بود. قازان بطرف راست نگريست و از خوشحالي خنديد، به طرف چپ نگاه كرد و خيلي خوشحال شد. به روبروي خود نگاه كرد پسر عزيزش اوروز را ديد، دستها را بهم زده، بگريست. اين عمل براي اوروز پسر قازان ناخوشايند بود. ناراحت شده جلو آمد، زانو زده پدر را خوانده چنين گفت: اي آقايم قازان درد مرا درياب و به حرفم گوش كن، به طرف راست خود نگاه كردي، از خوشحالي خنديدي، به طرف چپ خود نگاه كردي، خيلي شاد شدي. به روبروي خود نگاه كردي. مرا ديدي و گريستي. علتش چيست بياو بگو به من. سر سياه بختم فدايت باد اي پدر، اگر نگويي به چالاكي از جايم بر‌مي‌خيزم، جنگاوران سياه چشم خود را همراه خود مي‌كنم.

شعله ای که می رقصید

      «  مادر  »   نوشته ی: قربانبخت راهبی 

                                                                                              به یاد شهدای منا

از صبح دلشوره داشت.تمام شب را پلک روی هم نگذاشته بود..تا چشمانش را می بست مادرش جلو چشمش ظاهر می شدوقتی هم که همه ی خانواده و فامیل به خانه شان هجوم آوردند حالش بدترشد.چشم همه به تلویزیون دوخته شده بود.عمویش نیز هرنیم ساعت یکبار با رئیس کاروان تماس می گرفت.فاجعه ی منا همه شان را نگران کرده بود.نه فقط خانواده آنها،بلکه کل دنیا رو تکان داده بود.بعد ازشنیدن ماجرای منا به هر دری زدند تا خبری از مادرشان بدست بیاورند فایده ای نداشت.دایی اش را البته گفته بودند جزومصدومین است اما مادرش در لیست مفقودین بود.وهمین هم مایسا را بیش ازپیش نگران می کرد.فامیل ها و همسایه هایشان سعی می کردند او و برادرش را دلداری بدهند.اما دلشوره ی آنها هر لحظه که می گذشت بیشتر و بیشتر می شد.شبکه ی خبر هرچند ساعت یکبار خبر شهادت حاجی ها را زیر نویس می کرد.چهار دانگ حواس همه شان به تلویزیون بود .خدا خدا می کردم که مادرشان بینشان نباشد.مایسا به مادرش خیلی وابسته بود.حالا تمام ترسش این بود که اگر مادرم شهید شده باشه چه جوری زندگی کند

پارک  نوشته ی :قربانبخت راهبی 

اون روز هوس کردم برم پارک صبحونه بخورم.شیفتم رو که تحویل دادم وسایلم رو بر داشتم.نظافت چیِ بیمارستان، زهرا خانم وقتی هیجان من رو دید گفت:"هی...با این عجله کجا؟"

-"دارم می رم صبحم روخوب شروع کنم."

 صدای زهرا خانم از پشت سرم میومد"تو دختر شجاعی هستی...زرنگ و شجاع،این روز های تنهایی و سختتم می گذره دخترجان...آره،تو پشتکارت حرف نداره..."

بقیه ی حرفهاش رو نشنیدم.پارک نزدیک بیمارستانمون بود.

                                                                 (1)Danalaryñ kitaby

EŞEK WE KÄBIR BEÝLEKI ZATLAR BARADA /Hekaýa/kab tarapyndan, Edebiýat, Şahsy döredijilik bölümine 27 Iýun, 2013ý (21:33)-de ýazyldy

من در يك چادر سياه به دنيا آمدم. روز تولدم مادياني را دور از كره  شيري نگاه داشتند تا شيهه بكشد. در آن ايام، اَجنّه و شياطين از شيهه اسب وحشت داشتند!

هنگامي كه به دنيا آمدم و معلوم شد كه بحمدالله پسرم و دختر نيستم پدرم تير تفنگ به هوا انداخت.

من زندگاني را در چادر با تير تفنگ و شيهه اسب آغاز كردم.

در چهارسالگي پشت قاش زين نشستم. چيزي نگذشت كه تفنگ خفيف به دستم دادند. تا ده‌سالگي حتي يك شب هم در شهر و خانه شهری به سر نبردم.

ايل ما در سال، دو مرتبه از نزديكي شيراز مي‌گذشت. دست‌فروشان و دوره‌گردان شهر، بساط شيريني و حلوا در راه ايل مي‌گستردند. پول نقد كم بود. من از كسانم پشم و كشك مي‌گرفتم و دلي از عزا درمي‌آوردم. مزه آن شيريني‌هاي باد و باران‌خورده و گرد و غبار گرفته را هنوز زير دندان دارم.

از شنيدن اسم شهر قند در دلم آب مي‌شد و زماني كه پدرم و سپس مادرم را به تهران تبعيد كردند تنها فرد خانواده كه خوشحال و شادمان بود من بودم.

نمي‌دانستم كه اسب و زينم را مي‌گيرند و پشت ميز و نيمكت مدرسه‌ام مي‌نشانند.

نمي‌دانستم كه تفنگ مشقي قشنگم را مي‌گيرند و قلم به دستم مي‌دهند.

    داستان اصلی و كرم از افسانه هایی است كه ریشه در سرزمین آذربایجان دارد و در ایل قشقایی نیز به طور ناقص به صورت شفاهی و عامیانه نقل شده است. در ایل قشقایی از دیر باز عاشقان داستان عشق كرم به اصلی كه دختر یك كشیش ارمنی است را روایت كرده اند . اما چون متون مكتوبی در این رابطه نبوده این داستان بصورت ناقص وبیشتر به صورت نظم بیان میشده است.توجه عزیزان را به این داستان جلب میكنم .

در شهر گنجه كه سبز و كهنسال بود اربابی عادل و باخدا به اسم" زیاد خان" بود كه فرزندی نداشت. او بارعیت از هر كیش و مذهبی كه بودند مهربان بود و حتی خزانه‌داری داشت مسیحی به نام" قارا كشیش" كه چون دوچشم خویش از او مطمئن بود. ازبختِ بد ِروزگار او نیز فرزندی نداشت.

روزی دومرد سفره‌ای دل می‌گشایند و عهد می‌بندند كه اگر خدا آنان را به آرزوهاشان برساند و صاحب فرزندی شوند و یكی دختر باشد و دیگری پسر آنها را به عقد هم در آوَرَند. دعاهاشان مستجاب می‌گردد و بعد از نه ماه و نه روز هركدام صاحب فرزندی می‌شوند. زیاد خان صاحب پسری به نام" محمود " می‌گردد و قارا كشیش صاحب دختری به اسم مریم.

آنان دور ازچشم هم بزرگ می‌شوند و محمود به مكتب می‌رود و مریم پیش پدرش به در س و مشق می‌پردازد. پانزده سالشان می‌شود و برای یكبار هم شده همدیگر را نمی‌بینند.

هنوز تبر را از دست تاقان نگرفته بودند و نياورده بودند توي خانه که خبرش همه جاي روستا رسيد. 
يک عده گفتند: «آخر عمري به سرش زده.»
بعضي ها هم گفتند: «مرد که پير مي شه ، عقلش مي شه اندازه ي يک بچه.»
بعضي هاي ديگر هم همين را گفتند و گفتند: «مقصر اولاد و بچه هاشه. تبر را نبايد دم دستش مي گذاشتند.» 
تاقان نگفته بود؛ اما بعضي ها هم گفتند: «اون گفته چوب چوبه. چه دست باشه و چه درخت. خشک که شد ، بايد کند ، انداخت دور.»
مدتي نگذشت که خبر به آخرين خانه ي روستا اين طور رسيد که: تاقان مي خواسته دست چپش را با تبر قطع کنه ، بيندازه جلوي سگ ها که پسرش بموقع رسيده و تبر را از دستش گرفته و حالا غل و زنجير کرده اند که کاري نکند. حالا هم دارند شال و کلاه مي کنند که ببرتد پيش تايتي که براش دعا بنويسه.
غل و زنجيرش نکرده بودند. تاقان اين کارها را نکرده بود و اين ها را هم نگفته بود. فقط پسرش مي دانست که چه کرده و چه گفته. 
پسرش وقتي رسيده بود خانه ، ديده بود که پدرش آمده بيرون و نشسته کنار هيمه ي هيزم. تبر را هم در دست راستش ديده بود که بالا مي برده و مي زده به کنده ي هيزم. حتي اين را هم ديده بود که هيزم در مي رفته و تاقان تبر را مي گذاشته کنار ، هيزم را مي آورده ، مي گذاشته سر جاي اولش و باز تبر را مي گرفته دستش و مي زده به هيزم.

اگر کسي ترکمن نبود و غريبه ‌بود و مي‌آمد خانه‌ي اوزين‌مراد و عروسش را مي‌ديد که با ايما و اشاره با پدرشوهر يا مادرشوهرش حرف مي‌زند، مي‌گفت لابد عروسش يا لال است يا لکنت زبان دارد و خجالت مي‌کشد حرف بزند. اگر هم مي‌ديد مدام گوشه‌ي چارقدش لاي دندانش است و براي اطرافيان اندکي از صورتش و براي پدرشوهر و مادرشوهرش نيمي از صورتش را پنهان مي‌کند، اگر نمي‌گفت عادت و رسم، حتم مي‌گفت لابد بريدگي زخمي کهنه با ظاهري زننده در گوشه‌ي لبانش دارد و نمي‌خواهد کسي آن را ببيند. اگر هم وارد خانه مي‌شد و چشمش مي‌افتاد به عکس پسر اوزين‌مراد که روي ديوار آويزان بود و هيبت مردانه‌اش را مي‌ديد، حتم ناخودآگاه آهي مي‌کشيد و مي‌گفت گوشه‌ي دلش که: «سالهاست سر بي‌موي اوزين‌مراد، کلاه بزرگي رفته و عروسي لال و صورت کبود، نصيبش شده.»

زن سوار تاکسی شد و بدون حجب و حیا از طلبه ای که توی ماشین نشسته بود روی صندلی  ولو شد و ماشین با تکانی راه افتاد. پنج دقیقه ای منتظر تاکسی شده بود و آثار پژمردگی و عرق در صورتش معلوم بود. چشمهایش را بست و نفس عمیقی کشید و تمام خستگیها و بدبختی‌های زندگی را با بازدمش پس داد. صندلی پراید راحت بود و باد کولر به صورتش می‌خورد. احساس ارامش کرد. دلش می‌خواست هیچ وقت از ماشین پیاده نشود. دلش می‌خواست کولر ماشین هیچ وقت خاموش نشود. در حالی که سرش را تقریباً به پشتی صندلی گذاشته بود از پنجره، مردم توی پیاده رو را نگاه کرد. او سواره بود و آن‌ها پیاده. بدون این‌که از این فکر آگاه باشد احساس لذتش دو چندان شد. عرق روی صورتش کم کم داشت خشک می‌شد و روی پیشانی اش احساس کشیدگی می‌کرد. زن نه از روی کنج‌کاوی بلکه با آگاهی از این که خوب نیست چهره‌ی فرد کنار دستی اش را نبیند سرش را چرخاند و نگاهی به صورت طلبه‌ی جوان انداخت. در ابتدا او را نشناخت ولی با نگاه دوم و بیشتر دقیق شدن و کمی‌فکر کردن یکهو گل از گلش شکفت. طلبه که متوجه نگاه‌های زن شده بود انگار نه انگار که جنبنده‌ای دارد او را نگاه می‌کند به جلو متوجه شد و فکر کرد این هم از آن زن‌های سبکسر مارمولک‌گو است که هرچند وقت یکبار طلبه‌ای را گیر می‌آورند و عقده های دیروزی و امروزی‌شان را بر سر او خالی می‌کنند. همین دیروز یک نفر لات بی سر و پای مست فحش بدی بهش داده بود. ولی زن سلام کرد. طلبه رویش را به او کرد و گفت: علیکم السلام و سعی کرد که او را بشناسد.

از جوانی علاقه زیادی به کوه داشتم . چیزی درکوه بود که مرا به خود جلب می کرد. مسحور خود می کرد. فکر می کنم حدودا کمتر از بیست سال داشتم روزی از ارتفاعات  ناهارخوران بالا می رفتم، احساس کردم کوره راهی هست که مثل نوار باریکی امتداد داشت و روبه بالا می رفت. کوره راه را گرفتم  و آرام آرام بالا رفتم. دربعضی جاها علفها کوره راه را پوشانده، بنظر راه گم می شد اما به دوردست تر که نگاه می کردی می توانستی مسیر راه را تشخیص بدهی. هرچه بالاتر می رفتم از سروصدای پایین دست از صدای ماشین آلات، بوق و غیره کاسته می شد.سکوت عجیبی حکمفرما بود، فقط بعضی مواقع صدای نوک کوبیدن دارکوب ها و یا خش خش خزیدن مارمولک ها لابلای برگ های خشک شنیده می شد.

 یامان خاتین

بيرزامانلار بير پادشا بارمئش. اوُل پادشا آوـ آولاماغا هؤوسجنگ ميش. کؤپ واغتئنئ آو ـ آولاپ کيپيني خوش

اديپ گزيأن ميش. ايل گونون حاقدا هيچ حيلي آلادا ادمأن ، شالئق سوٌريأنميش. اوُل اؤزيانئ بيلن اينگ اِي

گؤريأن دوستئ بيلن آوا گيديأن ميش. گوٌنلده بيرگوٌن آوا بارانلارئندا بير کييک گؤروٌپ ديرلر . اوندا پادئشا دوستونا

يوٌزله‌نيپ توٌپنگي دولدور ، بوکييگي آولاپ اوندان شارا چکه يلي، هزل اديپ اييه‌يلي دييپ دير. پادشانگ دوستئ

هم توٌپنگي دولدورماغا دوريار. اونئنچا توٌپنگ گؤچيأر و شاهئنگ بارماغنئ اوٌزيأر. شا، غاهار غازابا موٌنوٌپ

دوستونئ توسساغلاپ زئندانا اوقلايار. بو ياغدايدان بير يئل اؤتيأر . گوٌنوٌنگ بيرينده بيركيشي شانئنگ يانئنا بارئپ

، آمريكا اوٌلكه‌لريندن بير جنگنگل بار، اوُل جنگنگل ايچينده كؤپ آو بولملئ دييه‌نميش.