مستند «از مشروطیت تا سپنتا» در موزه سینما

مستند « از مشروطیت تا سپنتا» ساخته محمد تهامی‌نژاد پژوهشگر تاریخ، منتقد و مستندساز معاصر در موزه سینما نمایش داده میشود.

به گزارش ایسنا به نقل از روابط عمومی موزه سینما، در ادامه نمایش های ویژه فیلم های مستند در موزه سینما تحت عنوان «شب های مستند» با مشارکت انجمن صنفی تهیه کنندگان سینمای مستند فیلم «از مشروطیت تا سپنتا » بر روی پرده سالن فردوس موزه سینما می‌رود.

در چهارمین نشست شب‌های مستند که روز سه شنبه ۲۶ دی ساعت ۱۷ برگزار می شود، مهرداد فراهانی ، نویسنده، منتقد و پژوهشگر سینمای مستند و تاریخ سینمای ایران درباره فیلم صحبت خواهد کرد.
این فیلم مستند بازگوکننده‌ ورود «فیلم» به ایران و شکل‌گیری «سینما» از دوره مشروطیت تا فیلمسازی عبدالحسین سپنتا در هندوستان است.
ورود در این برنامه برای عموم آزاد و رایگان است

یک نظامی که مترجمی معروف شد

به‌آذین را با ترجمه‌هایی چون «باباگوریو» و «جان شیفته» می‌شناسند. عبدالعلی دستغیب می‌گوید: ترجمه به‌آذین از «باباگوریو» در سالی از چاپ درآمد که فضای تاریکی پهنه زندگانی و ادب ما را فراگرفته بود؛ به‌آذین و ابراهیم یونسی و محمد قاضی و چند تن دیگر به ترجمه آثار نویسندگانی چون ولتر، بالزاک، سروانتس و دیکنز دست بردند و پیوند فکری ما را با مبارزه و روشنایی و امید نگاه داشتند.

به گزارش ایسنا، محمود اعتمادزاده (م.ا. به‌آذین) در سال ۱۲۹۳ خورشیدی در شهر رشت به دنیا آمد و آموزش ابتدایی و متوسطه را در شهرهای رشت و مشهد و سپس در تهران ادامه داد.

او در سال ۱۳۱۱ جزء دانشجویان اعزامی ایران به فرانسه رفت و تا دی‌ماه ۱۳۱۷ در فرانسه ماند و از دانشکده مهندسی دریایی بِرِست (Berest) و دانشکده مهندسی ساختمان دریایی در پاریس گواهینامه گرفت.

پس از بازگشت به ایران به نیروی دریایی پیوست و با درجه ستوان دوم مهندس نیروی دریایی در خرمشهر مشغول به کار شد. دو سال بعد به نیروی دریایی در بندر انزلی منتقل شد و ریاست تعمیرگاه این نیرو به عهده‌اش گذاشته شد. در چهارم شهریور ۱۳۲۰ در جریان اشغال ایران و بمباران در بندر انزلی زخمی برداشت که منجر به قطع دست چپ او و اتکایش به دست راست برای بقیه عمر شد. چندی بعد، برای رهایی از قیدهایی که افسر نیروی دریایی بودن برای فعالیت سیاسی و ادبی‌اش ایجاد کرده بود، استعفا کرد. سرانجام در بهار ۱۳۲۳، به گفته خودش «رشتهٔ توانفرسای خدمت نظامی از گردنش باز شد» و به وزارت فرهنگ منتقل شد. سال‌هایی را به تدریس خصوصی زبان فرانسوی، تدریس ریاضی در دبیرستان‌ها و کار در کتابخانه ملی —در دایره روزنامه‌ها و مجلات — گذراند. چند هفته‌ای هم در دوره وزارت دکتر کشاورز، در سال ۱۳۲۵، سمت معاونت فرهنگ گیلان به عهده‌اش بود. در پی کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ او را منتظر خدمت کردند و دیگر اجازه کار در وزارت فرهنگ را به او ندادند. در نتیجه در تقابل با فشار تنگدستی و تنگناهای تأمین زندگی خانواده، به کار ترجمه پرداخت.

«مِی‌ مولانا و جام جامی»

نشست «مِی‌ مولانا و جام جامی» از مجموعه درس‌گفتارهایی درباره جامی برگزار می‌شود.

به گزارش ایسنا، هجدهمین نشست از مجموعه درس‌گفتارهایی درباره‌ جامی در روز چهارشنبه ۲۷ دی ساعت ۱۶ به «می‌ مولانا و جام جامی» اختصاص دارد که با سخنرانی دکتر محمدجواد اعتمادی در مرکز فرهنگی شهر کتاب واقع در خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمد قصیر (بخارست)، نبش کوچه‌ سوم برگزار می‌شود و ورود برای علاقه‌مندان آزاد است.

در این درس‌گفتار به تاثیر مولانا بر ذهن و ضمیر جامی و شعر و نثر او پرداخته و ابعادی از پیوستگی هنری و معرفتی جامی و مولانا روایت می‌شود.

در خبر برگزاری این نشست آمده است: جامی در مقامِ خاتم‌الشعرا، با شاعران بزرگ پیش از خود آشناییِ تمام داشته و به شیوه‌های مختلف متأثر از آنان بوده است.
همچنین جامی در جایگاه عارف و پژوهنده‌ میراث تصوف، با عارفان بزرگِ پیش از خود نیز، آشنایی عمیق داشته که بازتاب آن را در کتاب نفحات‌الانس می‌بینیم.تاثیری که جامی از مولانا پذیرفته، هم در قلمرو عرفان و هم در حوزه شعر قابل توجه و تامل است. علاوه بر فصلی که در نفحات‌الانس به مولانا اختصاص دارد، ردپای تعابیر و اندیشه‌های مولانا در آثار دیگر جامی نیز آشکار است.

بزرگداشتی برای پدر موسیقی نوین ایران

آئین بزرگداشت علینقی وزیری (پدر موسیقی نوین ایران) جمعه ۲۹ دی‌ماه، ساعت ۱۸ در سالن آمفی‌تئاتر فرهنگسرای اندیشه برگزار می‌شود.

به گزارش ایسنا، این مراسم با حضور نادر مشایخی، میلاد کیایی، علیرضا میرعلینقی و بهنام موحدان، از موسیقیدانان و پژوهشگران موسیقی همراه است که پیرامون جایگاه، اندیشه، آثار و خدمات فرهنگی و علمی و اجتماعی علینقی وزیری، به ایراد سخنرانی خواهند پرداخت.

سخنرانی تنی چند از مقامات فرهنگی کشور و تکنوازی سنتور سوده آقاملائی، اجرای ارکستر وزیری به سرپرستی، تنظیم و تکنوازی ویلن فرشید فرهمند و اجرای برخی از مارش‌ها و اپرت‌ها و قطعات موسیقایی استاد وزیری، از دیگر بخش‌های این رویداد است. پخش گوشه‌هایی از مستند کلنل به کارگردانی و تهیه‌کنندگی بهنام موحدان نیز از دیگر برنامه‌های مراسم بزرگداشت پدر موسیقی نوین ایران است.

علینقی وزیری (۹ مهر ۱۲۶۵ – ۱۸ شهریور ۱۳۵۸) که به کلنل وزیری نیز مشهور است، موسیقیدان ایرانی و از پیشگامان آهنگسازی برای اجرای ارکستری موسیقی ایرانی بود. او به جهت تأثیرات عمده‌ای که بر موسیقی سنتی ایران گذاشت، از جمله ایجاد روشی برای نت‌نویسی و شیوه‌ی تدوین ردیف شهرت دارد.

بازی‌های بومی «قاقمه توپ و چوریک» در انتظار ثبت ملی به نام گنبدکاووس هستند

پایگاه خبری اولکامیز – رییس هیات ورزش روستایی و بازی‌های بومی محلی گنبدکاووس گفت: جوانان ساکن مناطق روستایی از اقوام و مذاهب مختلف علاقه زیادی به انجام بازی‌های بومی و محلی دارند و در این راستا ثبت ملی بازی‌های «قاقمه توپ و چوریک» به نام این شهرستان در حال پیگیری است.

مجموعه شعر شفیعی کدکنی مجوز گرفت

مجموعه شعر جدید محمدرضا شفیعی کدکنی با نام «نامه‌ای به آسمان» مجوز نشر گرفت.

یاسر احمدوند، معان فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره سرنوشت مجموعه شعر جدید این شاعر، نویسنده، پژوهشگر و استاد زبان و ادبیات فارسی که پیش‌تر مجوز گرفتنش خبرساز شده بود، به ایسنا گفت: مجموعه شعر محمدرضا شفیعی کدکنی هفته گذشته (۱۸ دی‌ماه) مجوز انتشار را کسب کرده است.

«زمزمه‌ها»، «شبخوانی»، «از زبان برگ»، «در کوچه‌باغ‌های نشابور»، «بوی جوی مولیان»، «از بودن و سرودن»، « مثل درخت در شب باران»، «هزارهٔ دوم آهوی کوهی» و «طفلی به نام شادی» دیگر مجموعه شعرهای شفیعی کدکنی هستند که آثار متعدد دیگری را هم منتشر کرده است.

تحلیل انقلاب ادبی، فکری و زبانی مخدومقلی فراغی

پایگاه خبری اولکامیز – بنیاد مختومقلی فراغی گنبد در راستای شناخت بیشتر زوایای فکری و اندیشه های مختومقلی شاعر فرزانه ترکمن سلسله سخنرانی های دکتر یعقوب رحیمی داشلی برون را با عناوین ذیل برگزار می کند:

جلسـه اول: دوشنبه ۱۴۰۲/۱۰/۲۵ ساعت ۴ بعد از ظهر

جلسـه دوم: دوشنبه ۱۴۰۲/۱۱/۱۶ ساعت ۴ بعد از ظهر

جلسـه سوم: دوشنبه ۱۴۰۲/۱۱/۲۳ ساعت ۴ بعد از ظهر

جلسه چهارم: دوشنبه ۱۴۰۲/۱۲/۰۷ ساعت ۴ بعد از ظهر

جلسه پنجم: دوشنبه ۱۴۰۲/۱۲/۱۴ ساعت ۴ بعد از ظهر

این جلسات در گنبد، جنب برج قابوس، پاساژ قابوس، طبقه دوم، دفتر مؤسسه فرهنگی بنیاد مختومقلی فراغی برگزار می گردد.

از پژوهشگران فرهنگ ادب، به ویژه اساتید دانشگاهها، نویسندگان و شعرا، انجمن های ادبی و مؤسّسات فرهنگی جهت حضور در این نشست علمی-ادبی دعوت بعمل می آید.

فرید جواهرکلام درگذشت

فرید جواهر کلام، مترجم در ۹۸ سالگی از دنیا رفت

به گزارش ایسنا، فرید جواهرکلام متولد سال ۱۳۰۴ و مترجم کتاب «مفهوم ساده روانکاوی» اثر زیگموند فروید بود.

همچنین «سفرهای مارکوپولو»، «ظهور و سقوط اتحاد شوروی»، «تمدن مایا»، «آمریکای باستان»، «امپراتوری اینکا»، «تاریخ مردمان عرب»، «عصر اکتشافات»، «تاریخ سیاسی هخامنشی»، «هانیبال»، «لژیونر»، «جنگ‌های پونیک»، «پیکار بزرگ»، «سامورایی»، «ایران پرتلاطم»، «کنفوسیوس: فیلسوف و معلم چینی»، «رسالت زیگموند فروید»، «مبانی روانکاوی»، «روانشناسی سرطان»، «روانشناسی کسب آرامش»، «مقدمات روانکاوی»، «فرهنگ تعبیر خواب»، «در نکوهش جنگ و داستان‌های دیگر: بازتابی از فساد جامعه آمریکایی»، « دکتر جکیل و مستر هاید»، «ماشین زمان»، «فرهنگ ضرب‌المثل‌ها (موضوعی): فارسی - انگلیسی»، «جنایت در مجتمع مسکونی» و «تاریخ فلسفهٔ چین» از دیگر آثار ترجمه‌ای اوست.

روز معلم مبارک / شعر ترکمنی بمناسبت روز معلم

روز معلم

روز معلم مبارک

“موغاللئم”

کؤردوٌم گؤرمزدى آصلا منگ گؤزوم
گؤزوٌمه گؤرچ بوُلدونگ موغاللئم
دیلیم بوُلسادا چئقمازدی سؤزوٌم
سؤزلریمه بال چالدئنگ موغاللئم

نشست فرهنگی- ادبی ترکمنان با محوریت پایان دوره مختومقلی خوانی در گرگان برگزار شد

نشست فرهنگی- ادبی ترکمنان با محوریت پایان دوره مختومقلی خوانی در گرگان برگزار شد

به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی دانشجویان و دانش آموختگان ترکمن، این نشست با محوریت پایان دوره مختومقلی خوانی و رونمایی از کتابهای دایره المعارف گوگ تپه (اثر دکتر سارلی) و از خوارزم تا خزر (اثر استاد گل محمدی)، و اجرای برنامه های متنوع دیگر، با شکوه هرچه تمامتر در سالن فرعی تالار فخر الدین سعد گرگانی در عصر پنج شنبه 21 دی ماه 1402 برگزار گردید.

خود نشینی چالشی بر ادبیات ترکمن صحرا

پایگاه خبری اولکامیز – قمرالدین سیدی: رویا بود یا واقعیّت؟ در خیال خویش هر از گاهی با آن به کلنجار می نشینم.

در دهه های نه چندان دور، این صحرای سکرت آور و سِحر گون، در تاریخ طوفانی خود چه تلاطم ها وچه تعرّض هایی را به پهن دشت پهناور خویش ندیده و چه غرّش های برق آسایی را بر طاق آسمان نیلگونش نسائیده است ؟

این صحرای بزرگ از امتزاج این بغرنج ها و بحران ها، مردان بزرگی را در دامان به درد آلوده خود ، به افسون دُردِ دُردانه خویش به انسان های بزرگی تبدیل و به جامعه عرضه نموده است.

مقالات کاربردی، ظرفیت طلایی حل مسائل کشور/ isc فرصتی برای رقابت در میدان علم نافع

Isc را می توان به مثابه آینه‌ای روشن از توانمندی‌های کشور و سند رقابت موفق دانشمندان ایرانی با اندیشه ورزان خارجی عنوان کرد که در طول سالیان متمادی و از سوی سازمان های بین‌المللی نسبت به آن اعتراف شده که جمهوری اسلامی ایران نقش بسزایی در تولید علم اثربخش در جهان امروز داشته است.

به گزارش ایسنا، برای درک اثرگذاری تولید علم کاربردی در فرآیند حل مسائل کشور، ابتدا باید بستر انتشار بخشی از محتوای علمی، یعنی مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام موسوم به «ISC» و تاریخچه و چرایی تشکیل آن را فهم نماییم. مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام، یک مرکز علمی و پژوهشی است که هدف آن ترویج و پیشرفت علم و فناوری در جهان اسلام است. سازمانی است که خدمات مرتبط با تحقیق و نشر علمی، نمایه سازی استناد و ارزیابی علمی را به جامعه دانشگاهی جهان اسلام ارائه می‌کند. ISC در سال ۱۹۸۷ تاسیس شد و مقر آن در فرهنگ شهر تاریخی شیراز است. این مرکز از بدو تأسیس تاکنون و در گام اول با ابتکارات و برنامه‌های مختلف در تلاش بوده تا شکاف بین جهان اسلام و سایر جوامع علمی را از بین ببرد. دیگر گامی که در پس پرده‌ی این تارنمای اسناد علمی دنبال می‌شود، تجمیع و بهره‌مندی از محتواهای کاربردی این مجموعه برای حل مسائل کشورهای عضو است. موسسه ISC شامل مقالاتی از بیش از ۵۰ کشور جهان است و طیف وسیعی از رشته‌های علمی از جمله علوم طبیعی، علوم اجتماعی و علوم انسانی را پوشش می‌دهد. ناگفته نماند که این موسسه به طور مداوم با مقالات و استنادات جدید به روز می‌شود و آن را به منبعی ارزشمند برای محققانی تبدیل می‌کند که مایلند با آخرین پیشرفت‌ها در زمینه خود به روز بمانند.

اندیشه غالب بر نوشته‌های تاریخی دورۀ سلجوقی در ایران: کلام اشعری و حکمت عملی

نویسنده پروین ترکمنی‌آذر دانشیار پژوهشکده تاریخ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران

چکیده

از ویژگی‌های تاریخنگاری دوره سلجوقی، جمع میان کلام اشعری و حکمت عملی ایرانیان پیش از اسلام است. از سویی احیای اندیشه سیاسی ایرانشهری و تبیین آن به عنوان الگوی عملی سلاطین در دوره سلجوقی در کتاب‌های سیر الملوک و متون تاریخی تجلی یافت. از سوی دیگر نفوذ کلام اشعری در ایران با آغاز وزارت نظام الملک، به اوج رسید و نوشته اغلب مورخان این دوره را متأثر نمود. مقاله حاضر در صدد پاسخگویی به این مسائل است که چگونه و چرا دو اندیشه اشعری و حکمت عملی ایرانیان در تاریخ نگری مورخان این دوره ظاهر شد، آیا زمینه حضور و جمع میان دو تفکر نشان از تعادل و توازن دارد یا استحاله و یا غلبه یکی بر دیگری؟ تحقیق حاضر نشان خواهد داد، تاریخ نگری مورخان دوره سلجوقی، تجلی‌گاه برخی دیدگاههای مشترک دو تفکر بود. در برخی موارد دیگر مورخان این دوره موجد تحولی در اندیشه‌های ایرانیان پیش از اسلام و اسلامی کردن آن بودند و در مواردی فارغ از دیدگاه‌های اشعریان، برای تبیین جایگاه مستقل پادشاهان، از حکمت عملی ایرانیان سود جستند.

کلیدواژه‌ها: ایران، تاریخ نگاری،تاریخ نگری،حکمت عملی، سلجوقیان، کلام اشعری،

​​​​

ابراهیم حسن بیگی؛ نویسنده مشهور به آق قلا می آید

پایگاه خبری اولکامیز – ابراهیم حسن بیگی نویسنده صاحب نام کشورمان به آق قلا می آید.

حکیم پقه یکی از فعالان ادبیات داستانی آق قلا در این باره گفت: گروه منطق نقد در راستای اشاعه فرهنگ کتابخوانی و داستان نویسی در نظر دارد نشست پرسش و پاسخ و داستان‌خوانی با حضور استاد ابراهیم حسن بیگی و استاد امام بردی پانگ برگزار کند.

۵۰سالگی را ندید ولی نامش ماند.

هجدهم دی‌ماه زادروز بهرام صادقی است؛ نویسنده‌ای که نامش با دو اثر مشهورش «ملکوت» و «سنگر و قمقمه‌های خالی» به جا مانده است.

به گزارش ایسنا، بهرام صادقی در دی‌ماه ۱۳۱۵ در شهر نجف‌آباد اصفهان متولد شد که دو روایت درباره روز تولد او وجود دارد؛ ۱۵ دی روایت خانوادگی و ۱۸ دی به روایت شناسنامه‌.

او دوران دبستان را در زادگاهش به اتمام رساند و برای دوران متوسطه راهی اصفهان شد و بعد هم برای تحصیل در رشته پزشکی راهی تهران شد.

به گفته خود صادقی، نوشتن را از شش‌سالگی آغاز کرده است؛ «در خود احساسی، چیزی را سراغ داشتم که در بچه‌های هم‌سن و سالم پیدا نمی‌شد. چیزی رنج‌آور و آزاردهنده... آنگونه سهمگین که قادر نبودم با کلمات رایجی که بر سر زبان مردم بود، بازگو کنم. می‌باید ذهنیات خود را، در فرم و شکل دیگری بیان می‌کردم. شکل و فرمی که بعدا به چنگ آوردم که همانا داستان و شعر بود. به مدرسه رفتم و خواندن و نوشتن آموختم و شب‌ها، هنگام نظاره آسمان و ستاره، آن یورش ذهنی را به روی کاغذ می‌آوردم.»

بهاءالدین نقشبند نویسنده (ها) : محمد کریمی زنجانی اصل

بَهاءُالدّینِ نَقْشْبَنْد، خواجه‌ محمدبن‌ محمد بن‌ محمد بخاری‌ (۷۱۸-۷۹۱ق‌ /۱۳۱۸-۱۳۸۹م‌)،عارف‌ نامدار ومؤسس‌ سلسلۀ نقشبندیه‌ كه‌ نزد تركان‌ به‌ شاه‌ نقشبند مشهور است‌. وی‌ در قصر هندوان‌، روستایی‌ در نزدیكی‌ بخارا كه‌ بعدها به «قصر عارفان‌» شهرت‌ یافت‌، به‌ دنیا آمد (بخاری‌، ۸۰؛ فضل‌الله‌، ۴۳؛ كاشفی‌، ۱ /۹۵)؛ پدرش‌، بابا صاحب‌ سرمست‌، از صوفیان‌ زمان‌ خود بود كه‌ مزارش‌ در نزدیكی‌ مسجد جوزجانیۀ سمرقند قرار داشت‌ (سمرقندی‌، ۱۲۷).
جد بهاءالدین‌ كه‌ نامش‌ را جلال‌الدین‌ نیز ذكر كرده‌اند (غلام‌ سرور، ۱ /۵۴۹) از مریدان‌ خواجه‌ محمد بابای‌ سماسی‌ (د ۷۵۵ق‌ / ۱۳۵۴م‌)، شیخ‌ صوفیان خواجگانی از پیروان خواجه‌ یوسف‌ همدانی‌ بود. وی‌ نوه‌اش‌ را در سومین‌ روز تولد نزد خواجه‌ سماسی‌ كه‌ به‌ تازگی‌ به‌ قصر هندوان‌ وارد شده‌ بود، برد تا از او بركت‌ یابد. سماسی‌ نیز بهاءالدین‌ را به‌ فرزند خواندگی پذیرفت‌ و او را «مقتدای‌ روزگار» پس‌ از خویش‌ خواند (بخاری‌، ۷۹-۸۰؛ جامی‌، نفحات‌...، ۳۸۵-۳۸۶؛ خواجه‌ محمد پارسا، قدسیه‌، ۹).

ر

احمد یسوی نویسنده (ها) : توفیق هاشم پور سبحانی

اَحْمَدْ یَسَوی، فرزند ابراهیم (د ۵۶۲ق/ ۱۱۶۷م)، صوفی بزرگ ترک. زادگاه او را برخی سایرام (سیرام) (کوپرولو، 61؛ «دائرةالمعارف[۱]...»، II/ 159). و برخی دیگر شهر یسی دانسته‌اند (کاشفی، ۱/ ۱۷؛ خانی، ۱۰۹)، اما باتوجه به اینکه در کتاب جواهرالابرار من امواج البحار تألیف حزینی که به گفتۀ کوپرولو (ص 27, 61, 62 و حاشیه)، از کهن‌ترین و مهم‌ترین مآخذ دربارۀ شخصیت، احوال و آداب طریقۀ احمد یسوی است، زادگاه او سایرام آمده است (نیز نک‍ : یارمحمد، 9)، نظر اول درست‌تر می‌نماید، تاریخ تولد او نیز دانسته نیست. برخی منابع متأخر ولادت او را در ۴۹۸ق دانسته‌اند (بستانی، ۷/ ۳۰۶). روایاتی دیگر مدت عمر او را ۱۲۰ سال آورده‌اند که باتوجه به تاریخ مرگ وی، ولادت او باید در ۴۴۲ق روی داده باشد (کوپرولو، 62، حاشیۀ 3؛ یارمحمد، 10؛ رشاد، ۶۹)؛ لیکن احمد یسوی در دیوان حکمت (ص 170-171) از رسیدن خود به ۱۲۵ سالگی سخن می‌گوید که در این صورت ولادت او در ۴۳۷ق باید روی داده باشد (نیز نک‍ : یارمحمد، همانجا).
پدرش، شیخ ابراهیم، از مشایخ مشهور سایرام بود (کوپرولو، 62). سلسلۀ نسب او را به محمد حنفیه، فرزند علی(ع) رسانده‌اند و از آنجا که در سایرام به کسانی که سلسلۀ نسبشان به محمد حنفیه می‌رسیده، «خواجه» می‌گفتند، احمد یسوی را نیز خواجه احمد می‌خواندند (میرخواند، ۶/ ۲۶۸؛ خواندمیر، ۳/ ۴۶۸؛ سمرقندی، ۱۲۷؛ «دائرةالمعارف»، II/ 160).

اوتاد نویسنده (ها) : حسین لاشیء

اوتاد، در اصطلاح متصوفه به كسانی گفته می‌شود كه در سلسله مراتب اولیا مقامی فروتر از قطب و امامان و افراد، و فراتر از ابدال و ابرار و اخیار دارند. اوتاد در لغت به معنی میخهاست. در قرآن كریم از كوهها به عنوان اوتاد ارض یاد شده است (نبأ/ ۷۸/ ۷) كه در كتب روایات آن را به گروههای مختلف اولیا تعبیر و تفسیر كرده‌اند.
در روایات شیعه واژۀ اوتاد گاه به پیامبر (ص) و ائمۀ دوازدهگانه (ع) و گاه به گروهی از اولیا اطلاق شده است كه در سلسله مراتب ابدال و عبّاد و سیاح قرار دارند و از محبوب‌ترین بندگان خدا هستند. وقتی كه این واژه درمورد پیامبر (ص) و ائمه (ع) به كار می‌رود، دارای این ویژگی است كه خداوند به سبب آنان ساكنان زمین را از هلاكت حفظ می‌كند، و وقتی كه امامان دوازدهگانه زمین را ترك گویند، زمین اهل خود را فرو خواهد برد. خداوند این گروه را حجت بر بندگان خود قرار داده است و به امر او برپا ایستاده، و آماده‌اند، و آفرینش آنان قبل از خلق موجودات عالم و به صورت انواری بوده است كه در طرف راست عرش خداوند قرار داشته‌اند (كلینی، ۱/ ۵۳۴؛ حر عاملی، ۱/ ۴۶۰؛ شیخ طوسی، ۱۳۹؛ قاضی سعید، ۱۲۱؛ مجلسی، ۲/ ۵۷، ۱۰/ ۱۵۵).

حاجی بکتاش ولی نویسنده (ها) : فاطمه لاجوردی

حاجیْ بَکْتاشِ وَلی (د نیمۀ دوم سدۀ ۷ق / ۱۳م)، از صوفیان نامدار آناتولی، که طریقۀ بکتاشیه منسوب به او ست.
دربارۀ جزئیات زندگی حاجی بکتاش مطالب مستند تاریخی چندانی یافت نمی‌شود و آنچه در منابع دربارۀ زندگی او آمده، به شکلی شگفت‌آور آمیخته با افسانه‌ها، کرامتها و حکایتهای گوناگون است. کهن‌ترین منبعی که در آن از او نام برده شده، مناقب العارفین افلاکی (مربوط به نیمۀ دوم سدۀ ۸ ق / ۱۴م) است که در آن در ضمن دو حکایت به حاجی بکتاش به عنوان یکی از معاصران مولانا اشاره می‌شود. بنابراین حکایتها، حاجی بکتاش خراسانی، خلیفۀ خاص بابا رسول، مردی عارف دل و روشن درون بود، اما به قول افلاکی، «در متابعت [شریعت] نبود» و «در رعایت نبود ... و نماز نمی‌کرد» و چنان‌که از حکایت دوم برمی‌آید، هنگامی که یکی از مریدان مولانا در حضور وی یکی از کرامتهای حاجی بکتاش را نقل کرد، مولانا آن را به چیزی نگرفت و به انتقاد از آن پرداخت (۱ / ۳۸۱-۳۸۳، ۴۹۷- ۴۹۸). به‌این‌ترتیب، افلاکی حاجی بکتاش ولی را از مریدان خاص بابا رسول می‌شمارد که ظاهراً لقب یکی از مشایخ نامدار آناتولی، یعنی بابا الیاس (د سدۀ ۷ق) بوده است که رهبری جنبش باباییان را در زمـان غیاث‌الدین کیخسرو دوم (حک‍ ۶۳۴-۶۴۳ ق) برعهده داشت. بابا الیاس خود مرید دده قَرقین (گَرگین یا گرکین) بود که خلیفۀ تاج‌العارفین سید ابوالوفای بغدادی (د ۵۰۱ ق / ۱۱۰۷م)، مؤسس طریقۀ وفاییه، در میان ترکمانان به‌شمار می‌آمد و این‌گونه، سلسلۀ مشایخ حاجی بکتاش به ابوالوفای بغدادی می‌رسید (عاشق پاشازاده، ۴۶؛ ارونسال، مقدمه بر ... ، 43؛ الگار، 117؛ قره مصطفى، 181).

چلبی نویسنده (ها) : مسعود تاره

چَلَبی، اصطلاحی در میان ترکان آسیای صغیر، که به طورکلی به افراد طبقۀ تحصیل‌کرده و فرهیختۀ جامعه اطلاق می‌شد و به‌تدریج به صورت لقبی خاص در آمد.
اصطلاح چلبی را به معنای فرد باسواد و درس‌خوانده دانسته‌اند (بخاری، ۱ / ۱۵۲). استرابادی برای چلبی معادلهای فارسی چون باسواد، نویسنده، شاعر، دانا و ظریف طبع را می‌آورد (ص ۱۳۸). این واژه همچنین به صورت تعبیری احترام‌آمیز، و معادل آقامنش، شخص مؤدب، مکرم و نجیب نیز معنی شده است و در میان ترکان تعبیر افندی نیز به همین معنا به کار می‌رود. صورت جمع چلبی، چلبیان است که با افزودن پسوند «ان» همچون جمع فارسی ساخته می‌شود و از همین خانواده، واژۀ چلبیلیک هم می‌تواند به صورت مجازی به معنی ظرافت و ادب باشد (وافق‌پاشا، ۱ / ۴۸۲).

تنگری نویسنده (ها) : قربان علمی

تِنْگْری، برترین خدای ترکها و مغولهای قدیم، به معنی آسمان و خدای آسمان که با اندک دگرگونیهای آوایی همچون تِنْگِری، تَنْگری، تَنگِرِه، تَنگَرَه، تَنری، تَنَرَه، تانَرَه، تانَری و توره، در میان بیشتر اقوام ترک به همان معنی به کار رفته است (هولمبرگ، ۳۹۱؛ دورفر، II/ ۵۷۸).
تنگری واژه‌ای بسیار کهن، احتمالاً پیش از پیدایش زبان ترکی است که می‌توان اثر آن را در زبان هونهای شرقی یافت. دربارۀ ریشه‌شناسی و چگونگی اشتقاق آن نیز نظریه‌های گوناگونی ارائه شده، اما هیچ‌یک از آنها به طور کامل مورد پذیرش محققان نبوده است(برای نمونه، نک‍ : رو،CIL(۱)/ ۵۹-۶۶). این واژه ظاهراً در اصل به معنی «آسمان مادی» بوده است، اما در زمانی بسیار دور بار معنایی دینی «آسمان»، به عنوان خدایی غیرشخصی را پیدا کرده است (دورفر، II/ ۵۸۴-۵۸۵؛ کلاوسن، ۵۲۳؛ هولمبرگ، همانجا). به این ترتیب، ترکهای باستان آن را در دو معنیِ آسمانِ دیدنی، و برترین روح یا خدا که با آسمان پیوند نزدیکی داشت، و نیز دیگر خدایان به کار می‌بردند (پالیسن، ۱۸۲-۱۸۳). همچنین به نوشتۀ کاشغری، ترکها همۀ چیزهایی را که در نظر آنان بزرگ می‌نمود، همچون کوههای بلند، درختان تناور، افراد دانا و خاقان را نیز تنگری، به معنای الاهی و مقدس می‌خواندند (۳/ ۲۷۸-۲۷۹). در بسیاری از زبانهای ترکی امروزی آسیای مرکزی، تنگری دو معنی «آسمان» و «خدا» را دارد و در ترکی عثمانی این واژه فقط به معنی خدا ست (ابن فضلان، ۴۷؛ لیگتی، ۶۸؛ پالیسن، ۱۸۳, ۱۸۶-۱۸۸).
هنگامی که برخی از اقوام ترک ادیان دیگر را پذیرفتند، خدا یا دیگر موجودات برتر آن ادیان را نیز تنگری نامیدند، چنان‌که در متون ترکی بودایی، مانوی و مسیحی نیز تنگری به معنای خدا به کار رفته است (رو، CIL(۱)/ ۷۸-۸۲؛ پالیسن، ۱۹۱-۱۹۲؛ کلاوسن، ۵۴۱-۵۴۲).

«دو متن خوشنویسی از اواخر دورهٔ منغیتیان بخارا» منتشر شد

«دو متن خوشنویسی از اواخر دورهٔ منغیتیان بخارا» شامل «تذکرة‌ الخطاطین» و «مجموعة‌ الکاتبین» به کوشش علی صفری آق‌قلعه و حکیمه شریعت‌نیا منتشر شد.

مؤسسهٔ پژوهشی میراث مکتوب «دو متن خوشنویسی از اواخر دورهٔ منغیتیان بخارا» را در مجموعۀ نسخه‌پژوهی خود به چاپ رساند. این اثر که شامل دو متن «تذکرة‌الخطاطین» و «مجموعة‌الکاتبین» است به کوشش علی صفری آق‌قلعه و حکیمه شریعت‌نیا تهیه و منتشر شده است.

انتشار ترجمه و بررسی موضوعی و زبانی «اَرتْهَه‌شاسْتْرَه: سیاست‌نامه‌ای از هندِ باستان

کتاب «اَرتْهَه‌شاسْتْرَه: سیاست‌نامه‌ای از هند باستان؛ بررسی موضوعی و زبانی (به‌همراه ترجمۀ کتاب اولِ اَرتْهَه‌شاسْتْرَه اثر کاوتیلیَه از سنسکریت به فارسی و واژه‌نامۀ مختصر)» ترجمۀ نازنین خلیلی‌پور از سوی انتشارات مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی) منتشر شد.

دبا: کتاب «اَرتْهَه‌شاسْتْرَه: سیاست‌نامه‌ای از هند باستان؛ بررسی موضوعی و زبانی (به‌همراه ترجمۀ کتاب اولِ اَرتْهَه‌شاسْتْرَه اثر کاوتیلیَه از سنسکریت به فارسی و واژه‌نامۀ مختصر)» ترجمۀ نازنین خلیلی‌پور از سوی انتشارات مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی) منتشر شد.

نشست مشترک جیحون و مؤسسه سارلی برگزار می شود

پایگاه خبری اولکامیز – نشست مشترک انجمن ادبی جیحون و موسسه فرهنگی هنری سارلی برای اولین بار در گنبد کاووس، بزرگترین شهر ترکمن صحرا برگزار می شود.

مجله ترکمن دیار و سایت اولکامیز کلاس گزارش نویسی برگزار می کند

پایگاه خبری اولکامیز – ماهنامه ترکمن دیار و پایگاه خبری اولکامیز با همکاری اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی گنبد، کلاس « گزارش نویسی » را برای اصحاب رسانه و فعالان فضای مجازی برگزار می کند.

مدرس این کلاس استاد تاج محمد کاظمی پیشکسوت روزنامه نگاری است.

کلاس گزارش نویسی به صورت فشرده در ۹۰ دقیقه و رایگان برگزار می گردد. شرکت برای عموم علاقمندان آزاد است. این کلاس ساعت ۱۵ بعدالظهر روز پنج شنبه ۲۱ دی ۱۴۰۲ در محل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی گنبد برگزار می شود.

انتشار «سرگذشت اروپا»

«سرگذشت اروپا؛ روایتی تازه از رویدادهای هزاره دوم میلادی در اروپا» با تلخیص و گردآوری ابراهیم عسکری‌زاده منتشر شد.

به گزارش ایسنا، این کتاب که برگرفته از کتاب «اسلام و سکولاریسم» نوشته محمدحسین زورق است، در ۲۳۹ صفحه با شمارگان ۵۰۰ نسخه و قیمت ۱۳۹ هزار ضتومان در دفتر نشر فرهنگ اسلامی منتشر شده است.

در سخن ابراهیم عسکری‌زاده آمده است: در سفرهای متعددی که به عنوان عضو اتحادیه جهانی مخابرات به‌ ژنو سوییس می‌رفتم، هربار بیش از گذشته این سوال در ذهنم نقش می‌بست که اروپا چگونه تبدیل به مهد تمدن و زیبایی و فناوری شده است و حال آنکه ما در خاورمیانه درگیر مشکلات و تنازعاتی هستیم که غالبا توسط غرب برنامه‌ریزی شده است. این سؤال را که دلیل تاریخی منازعه و تقابل غرب با دنیای اسلام چیست در کتاب‌های مختلف دنبال کردم تا جواب قانع‌کننده سؤال‌های خود را در کتاب «دو حرکت در تاریخ» اثر محمدحسین زورق یافتم. این کتاب که در ویرایش جدید خود با نام «اسلام و سکولاریسم از آغاز تا امروز» توسط دفتر نشر فرهنگ اسلامی چاپ شده است، همچون یک رمان جذاب اما واقعی که با قلمی شیوا و استوار نوشته شده، خواننده را به عمق تاریخ می‌برد و پاسخ بسیاری از پرسش‌ها و ابهامات و نقاط تاریک تاریخ را با منابع فراوان و مستند و استدلال قوی می‌دهد.

گفت‌وگوی زنان ایرانی و ترکمنستانی با زبان هنر

همایش مشترک بانوان هنرمند ایران و ترکمنستان در سالن اجتماعات موزه هنرهای تجسمی صفرمراد ترکمنستان در شهر عشق آباد افتتاح شد.

به گزارش ایسنا همایش مشترک بانوان هنرمند ایران و ترکمنستان با موضوع «نقاشی و نقش آن در حفظ جامعه» برگزار شد. در این همایش «اسماعیل اورازوف» رئیس موزه هنرهای تجسمی صفرمراد ترکمنستان، نویدرسولی رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ترکمنستان، دیپلمات‌ها و خانواده های آن‌ها و برخی هنرمندان دو کشور جمهوری اسلامی ایران و ترکمنستان حضور داشتند.

این همایش روز جمعه ۱۵ دی ماه در محل موزه هنرهای تجسمی صفرمراد ترکمنستان در شهر عشق آباد، برگزار شد.

مردی با نظرات جنجال‌برانگیز

«زبان‌شناسی را به صورت علمی خوانده بود و وقتی می‌دید بعضی‌ها که بیشتر ادیب‌اند، اما به زبان با دیدی تجویزی نگاه می‌کنند و مسائلی را درباره زبان فارسی مطرح می‌کنند، فریاد او بلند می‌شد.»

به گزارش ایسنا، محمدرضا باطنی پانزدهم دی سال ۱۳۱۳ در اصفهان متولد شد و اگر ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۰ در ۸۷ سالگی رخت از دنیای فانی نمی‌بست، امروز تولد ۸۹ سالگی‌ مردی را جشن می‌گرفتیم که مقالات و نظراتش در مجله‌ها و مطبوعات گاه جنجال‌برانگیز بود.

باطنی پس از دریافت دیپلم ادبی وارد دانشسرای عالی شد و در سال ۱۳۳۹ از رشته زبان و ادبیات انگلیسی فارغ‌التحصیل شد. او در سال ۱۳۴۰ به انگلستان رفت و از دانشگاه لیدز فوق لیسانس زبان‌شناسی گرفت و با دفاع از رساله‌ای که بنا بود از آن در لندن دفاع کند، در دوره تازه‌تاسیس دکتری زبان‌شناسی دانشگاه تهران، در خردادماه ۱۳۴۶ دکتری زبان‌شناسی همگانی و زبان‌های باستانی دریافت کرد. پس از آن در مهرماه ۱۳۴۶ به عنوان استادیار زبان‌شناسی در گروه زبان‌شناسی دانشگاه تهران آغاز به کار کرد. او در سال ۱۳۶۰ و پس از انقلاب فرهنگی با بازنشستگی از دانشگاه مواجه شد.

شهدای گوک تپه را فراموش نکرده ایم

جمعه 23 دی ماه(12 ژانویه)سالگرد واقعه گوک تپه و قتل عام بی رحمانه ترکمن ها توسط روس هااست.

روس ها گوک تپه را در سال 1879 محاصره کردند.پس از جنگی دوساله، هیچ نتیجه ی جدّی به دست نیاوردند.بدین خاطر تزار روسیه ، ژنرال اسکوبلف را- که در جبهه ی شبکا Şibka با دولت عثمانی می جنگید و تجربه ی جنگ با ترکان را داشت- به فرماندهی این جبهه منصوب نمود طبق منابع روسی هزینه ی اشغال ترکمنستان، برابر با همه ی هزینه ای بود که روسیه برای تصرّف سراسر آسیای مرکزی صرف نموده بود. بعد از تمام این تلاش ها، قلعه ی گوک تپه ، در سال 1881 به اشغال روسیه تزاری در آمد.روس ها در حین تصرّف قلعه، دهها هزار تن از ترکمن ها را به شهادت رساندند.

گوک تپه کجاست؟ چرا روز 12 ژانویه ی 1881 (سالگرد واقعه ی گوک تپه امسال با روز جمعه،23 دی ماه 1402 شمسی ،29 جمادی الثانی سال 1445 قمری، مصادف شده است) اهمّیت دارد؟ گوک تپه شهری واقع در غرب عشق آباد و در فاصله ی 34 کیلومتری آن شهر،یادگار تاریخی یک قهرمانی است، با شکوه تمام، استوار و متین، سربلند و روسفید.از نظر ترکمن ها مکان مقدّسی است.همانا کعبه ی ثانی و آخرین قلعه ی آسیای مرکزی. دریغا که امروزه در جای این قلعه، باد ها می وزند.چون ژنرال قسی القلب روس، قبل از سقوط قلعه در12 ژانویه ی 1881 نرون وار، به سربازانش چنین دستوری صادر نمود : قلعه را منهدم کنید و گوک تپه را شخم بزنید. بدین صورت خون هزاران ترکمن، زن و بچّه،پیر و جوان،زن و مرد بی رحمانه بر زمین ریخته شد.دیوارهای قلعه که هفت متر ارتفاع داشت و در عرضش دو کالسکه می توانستند،حرکت نمایند، نتوانستند در مقابل قدرت توپخانه و خمپاره های روسی تاب بیاورند.شهداء به خاک و خون کشیده شدند.

تاریخ مختصر اویغورها نگارش : لازلو راسونی ترجمه ی: محمد قجقی

تاریخ مختصر اویغورها

مقدمه: اویغورها اهالی بومی ترکستان شرقی- که به عنوان «سین‌کیانگ» یا «منطقه خودمختار سین‌کیانگ اویغور» نیز شناخته می‌شود- هستند. براساس آخرین سرشماری چینی‌ها، تعداد جمعیت فعلی اویغورها 2/7 میلیون نفر است (1). 000/500 از اویغورها در ترکستان غربی و عمدتاً در قزاقستان، ازبکستان، قرقیزستان، ترکمنستان و تاجیکستان زندگی می‌کنند (2). 000/75 نفر از اویغورها در پاکستان، افغانستان، عربستان سعودی، ترکیه، اروپا و ایالات متحده آمریکا مسکن گزدیده‌اند (3). منابع چینی بر این دلالت دارند که اویغورها اخلاف بلا واسطه هون‌ها هستند (4). نام «اویغور» در سالنامه‌های سلسله هان (از سال 206 ق.م تا 220 میلادی) سلسله وی Wei (بین سالهای 265 تا 289 میلادی)، سلسله تانگ (از 618 تا 906 میلادی) و سلسله سونگ (از 906 تا 960 میلادی) ذکر شده است. (5)

نامنامۀ ایلات و عشایر و طوایف (ایران تاریخی و فرهنگی)

این کتاب راهنمای ارزشمندی است برای دستیابی به نامهای عشایر و ایلات و دودمان‌های ایران فرهنگی، چه پیشینیان و چه اکنونیان، خواه در ایران تاریخی و خواه امروزی، تعدد نام‌ها و تفرق مسکنی صاحبان آنها ایجاب می‌کرد چنین راهنمایی برای آنکه بدانیم هر ایل و عشیره و طایفه و تیره و خاندان در چه دوره و در چه مکانی می‌زیسته است فراهم شود و این کار با همت بلند و حوصلۀ بی‌مانند و پشتکار استاد ستوده که از همکاری خانم خورشید مؤمنی بهره‌ور شده‌اند، به انجام رسیده است. مجلد نخستین، 14034 از نام‌های عشایر و ایلات معرفی و منابع آن ذکر شده است.

انتشارشرح تاریخ یمینی (الیمنی فی شرح الیمینی) از سوی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی

کتاب شرح تاریخ یمینی (الیمنی فی شرح الیمینی) اثر اثر ابونصر عُتبی، با تصحیح و تحقیق و مقدمۀ عاطفه زندی از سوی انتشارات مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی) منتشر شد.

دبا: کتاب شرح تاریخ یمینی (الیمنی فی شرح الیمینی) اثر اثر ابونصر عُتبی، با تصحیح و تحقیق و مقدمۀ عاطفه زندی از سوی انتشارات مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی) منتشر شد.

در میان متون فارسی و عربی برجای مانده از سده‌های پیشین، شمار چشمگیری، هم از جهت ارزش‌های ادبی و هم سودمندی‌های تاریخی و جغرافیایی اهمیّت خاص دارند: از یکسو، ادیبان از ارزش‌های ادبی اثر برخوردار می‌شده‌اند و بسا که با شرح و بسط متن، بر فایده‌های آن برای متعلّمان و دیگر دلبستگان به ادب فارسی، عربی و تاریخ می‌افزودند و از سوی دیگر، این قبیل متون، برای تاریخ‌نگاران و پژوهشگران تاریخ در حوزۀ موضوعات مربوط به اسلام و ایران سودمندی‌های قابل توجه داشت. یکی از مهم‌ترین متون تاریخی، که ارزش‌های ادبی آن از هنگام تألیف قابل توجه بوده و شماری از عالمان اهل ادب و لغت بر آن شرح نوشته‌اند، الیمینی، اثر ابونصر عُتبی است که در عین حال، از جمله مآخذ مهم تاریخی مربوط به عهد غزنوی و به ویژه سلطان محمود غزنوی محسوب می‌شود. الیُمنی، که اینک در دسترس خوانندگان و پژوهشگران قرار دارد، از جمله شروح مهم الیمینی است، اثر صدرالأفاضل خوارزمی. این شرح گذشته از ارزش‌های ادبی، متضمّن فواید تاریخی قابل توجه است و به ویژه، مقدمه و تعلیقات کتاب، بر سودمندی‌های متن افزوده‌است.

این کتاب در 358 صفحه، با شمارگان 200 نسخه و به بهای 295 هزار تومان عرضه شده است.

مادرم مرا به کتاب وصل کرد

پایگاه خبری اولکامیز – ناصر اونق غراوی (دراکاریس ): یک روز نزدیک عصر رفتم مغازه دوستم رو به روی بانک ملت یک دوست واقعی که همیشه هوام داره همیشه به من امید میده روحیه میده بهش میگم احمد جان اون جمله همیشگیت را بگو .

خندید و گفت ناصر جان دوست دیرین و شیرین خیلی خوشحال شدم .

گفت چرا دل نوشته نمی نویسی؟

منم اشک در چشمم جمع شد گفتم چند هفته میشه پیش مادرم برای زیارت نرفتم .گفتم اول باید پیش مادرم برم تا بنویسم در غیر این صورت نمیتوانم.

گفت الان بریم مغازه را بست و رفتیم زیارت کردیم و آمدیم .

مدعیان تغییر، منادیان بدعت

بخش دوم جشنواره دو تکه‌شده موسیقی نواحی به فاصله ۶ماه از بخش اول در میانه دی‌ماه برگزار می‌شود

پایگاه خبری اولکامیز – نرگس کیانی در روزنامه هم میهن نوشت : اینکه جشنواره‌ ای دوتکه شود و فاصله برگزاری تکه اولش تا تکه دوم ۶ ماه باشد، برای نخستین‌بار است که در تاریخ برگزاری جشنواره‌ها پس از انقلاب رخ می‌دهد؛ بدعتی که محمدعلی مرآتی، دبیر جشنواره موسیقی نواحی و حلقه نزدیکانش، در شانزدهمین دوره این جشنواره پایه گذاشتند و بخش اول این رویداد را با عنوان «منطقه‌ای»، طی روزهای ششم تا بیست‌وسوم تیرماه ۱۴۰۲ به میزبانی ۵ استان برگزار کردند و بخش دوم آن را که قرار بود نامش «ملی – بین‌المللی» باشد، با نام «ملی» در دو بخش «اجرای‌ صحنه‌ای» و «پژوهشی» از ۱۶ تا ۱۹ دی‌ماه در تهران و به میزبانی تالار رودکی برگزار خواهند کرد.

مراوه‌تپه بیشترین ولادت در گلستان را دارد/ نرخ رشد ۱۸.۷ درصدی در مراوه‌تپه

ایسنا/گلستان مدیرکل ثبت احوال استان گلستان از رشد رشد ۴.۶ درصی تولد در گلستان خبر داد و گفت : شهرستان مراوه تپه بیشترین ولادت و کمترین فوتی استان را دارد.حمیدرضا مطیع صبح یکشنبه ۱۰ دی‌ماه در گفت‌وگو با خبرنگاران با اشاره به اینکه از ابتدای امسال تاکنون ۲۳ هزار و ۱۲۱ واقعه ولادت در گلستان ثبت شد که نسبت به مدت مشابه پارسال ۴.۶ درصد بیشتر است، اظهار کرد: در این مدت هفت هزار و ۵۳۰ واقعه فوت در گلستان به ثبت رسیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲.۶ درصد افزایش داشته است.

فرش دستبافت ترکمن در خطر نابودی/ بیمه قالیبافی به نام بافنده به کام دیگران

ایسنا/گلستان فرش‌های ترکمن که به زیبایی و کیفیت بالا مشهورند، در سال‌های نه چندان دور قلب تپنده بازار فرش جهان بوده و علاقه‌مندان بسیاری این قطعه نفیس را به خانه می‌بردند، اما امروزه این هنر گران‌بها مورد بی‌مهری قرار گرفته است.

فرش دستباف ترکمن را به طور قطع می‌توان یکی از اصیل‌ترین و قدیمی‌ترین نمونه های قالی دست بافت ایران معرفی کرد که دارای مشخصات خاص و ویژه ای است.

فرش یک خطه زمانی که بتواند از زندگی مردم آن منطقه به شما اطلاعاتی بدهد نشان از ارزش و عجین شدن قالی بافی با فرهنگ آن مردم دارد و این امر چیزی است که در مورد قالی ترکمن به وضوح قابل مشاهده است.

متاسفانه در سال‌های اخیر به دلایل گوناگون تولید فرش ترکمن کاهش یافته و این هنر اصیل و ارزشمند را در خطر نابودی قرار داده است، به منظور بررسی چرایی این واقعه با «ماهیره فراخی» یکی از تولیدکنندگان قدیمی فرش در گلستان به گفت‌وگو کرده ایم که در ادامه آورده شده است.

برج طغرل نویسنده (ها) : مهبانو علیزاده

بُرْجِ طُغْرُل، از مشهورترین برجْ آرامگاههای ایران، مدفن طغرل اول سلجوقی (د ۴۵۵ق/۱۰۶۳م) و برخی دیگر از افراد این خاندان که در ری واقع شده است. به نوشتۀ قزوینی رازی، طغرل در ری درگذشت و در «گورخانه‌ای پر زینت و آلت»، مدفون شد (ص ۶۳۱؛ نیز نک‍‍: ظهرالدین، ۲۲؛ راوندی، ۱۱۲؛ بنداری، ۳۱-۳۲؛ برای اختلاف در محل دفن طغرل، نک‍: ابن خلکان، ۵/۶۷). در برخی متون از دفن افراد دیگر آل سلجوق، همچون تتش الب ارسلان (د ۴۸۸ق/۱۰۹۵م) و طغرل سوم (د ۵۹۰ق/۱۱۹۴م) نیز در آرامگاه طغرل اول یاد شده است. از این‌رو، می‌توان، از ان به عنوان آرامگاه خانوادگی سلجوقیان یاد کرد (نک‍: مجمل…، ۴۶۵؛ کریمان، ۲/۱۸۲؛ نیز «شرف»، ۶-۷؛ بنجامین، ۵۳).

باسمه نویسنده (ها) : شراره صالحی

باسْمه، شیوه‌‌‌‌ای کهن برای ایجاد نوشته یانقش بر کاغذ یا پارچه، به وسیلۀ مهر یا قالب. روش کار چنین بود که در آغاز، نوشته یا نقش را بر لوحه‌‌‌‌های چوبی به طور وارونه حک می‌‌‌‌کردند، سپس آن را با مرکب یا رنگ آغشته ساخته، بر کاغذ یا پارچه منتقل می‌‌‌‌ساختند (استرابادی، ذیل‌‌‌‌باسمه). این شیوه همچنان در تهیۀ قلمکار در اصفهان معمول است (‌ﻧﻜ : احسانی، ۲۰-۲۱).
کهن‌‌‌‌ترین نشانه از این شیوۀ چاپ را در کتاب تنکسوق‌‌‌‌نامۀ ایلخانی، در فنون و علوم ختایی می‌‌‌‌توان یافت. به گزارش این کتاب چینی ها در عصر تانگ (سدۀ۱ تا ۳ق/ ۷ تا ۹م)، صنعت چاپ را به کمال رسانده‌‌‌‌اند. روش آنها در چاپ کتاب آن بود که مطالبی که می‌‌‌‌بایست در دو صفحۀ متوالی کتاب بیاید، بر روی یک قطعه چوب به صور حروف و کلمات وارونه می‌‌‌‌کندند، سپس آن را مرکب ویژه زده، روی کاغذ تُنُک ختایی (کاغذ نازک و لطیف) می‌‌‌‌زدند. آنگاه کاغذ را تا زده، با مجموعه‌‌‌‌ای از صفحه‌‌‌‌های یک‌‌‌‌رو، کتاب ار پدید می‌‌‌‌آورند (‌ﻧﻜ : مینوی، ۱۰، ۲۱-۲۲). این آگاهی را در تاریخ بناکتی (تألیف در ۷۱۷ق) چنین می‌‌‌‌توان یافت: هر کتاب که نزد مردم چین معتبر باشد، آن را به خطاطی خوش‌‌‌‌نویس می‌‌‌‌سپارند تا هر صفحه از آن را به خطی نیکو بر لوحی بنویسد. سپس آن را به تمامی آگاهان بر دانش آن کتاب می‌‌‌‌دهند تا با «احتیاط تمام» مقابله و تصحیح کنند و نظر خود را بر پشت لوحه بنویسد. آنگاه لوحه را به استادان ماهر نقّار می‌‌‌‌سپارند تا متن را بر لوحه، کنده‌‌‌‌کاری کنند. در آخر از لوحه‌‌‌‌های تهیه شده برای کتاب نسخه‌‌‌‌ای فراهم می‌‌‌‌آوردند (ص ۳۳۸-۳۳۹).
واژۀ باسمه که به صورت بسمه و بصمه یز نوشته می‌‌‌‌شود، نخستین‌‌‌‌بار در گزارش سفر غیاث‌‌‌‌الدین نقاش به ختای در ۸۲۲ق/ ۱۴۱۹م آمده است. او که به همراه

آلاچیق نویسنده (ها) : محسن احمدی

آلاچیق، نوعی خانۀ متحرک که در میان اقوام کوچ‌رو معمول است و نیز گونه‌ای داربست تزیینی که در باغ ها به‌کار می‌رود و بر آن گل و گیاه می‌پیچند.

واژۀ آلاچیق

این واژه ترکی است و کاشغری در دیوان لغات الترک آن را به‌صورت «اَلاجو» آورده است (۱ / ۱۲۲)، که سایبان، خیمه و خرگاه، سراپرده و چادر معنی می‌دهد. در لغت چغتای و ترکی عثمانی «اَلاچوق» نوشته شده، و معنی آن نزد قبیله‌های ترکستان و آناتولی «مسکن» است (بخاری، ۱ / ۱۸) و نیز آن را به‌صورتهای اَلاجِق، اَلاچیق، اَلاجو، اَلاچق و اَله‌چوق، به معناهای سراپرده و سایبان دو ستونی، نوعی خیمه که از جامۀ ستبر سازند و کلبه‌ای به‌صورت خیمه‌های تاتار نوشته‌اند (معین).

عصری با نیما

به گزارش ایسنا، نشست هفتگی شهرکتاب در روز سه‌شنبه دوازدهم دی ساعت ۱۶ به عصری با نیما اختصاص دارد که با نقدوبررسی کتاب یادشده همراه است.

این نشست با همکاری انجمن ایران‌شناسی و با حضور محمود جعفری‌دهقی، امید طبیب‌زاده، احمدرضا بهرام پورعمران، کامیار عابدی و سهراب طاووسی، همراه با پیام تصویری کامران تلطف در مرکز فرهنگی شهر کتاب واقع در خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمد قصیر (بخارست)، نبش کوچه‌ سوم برگزار می‌شود و ورود برای علاقه‌مندان آزاد است.

در خبر برگزاری این نشست آمده است: نیما یوشیج سیزدهم دی‌ماه ۱۳۳۸ خورشیدی در تهران درگذشت. او را به‌حق، پدر شعرِ نو فارسی می‌خوانند. به‌تازگی کتاب «آوای مرغ آمین» اثر دکتر احمد کریمی‌حکاک و دکتر کامران تلطف با ترجمه‌ سهراب طاووسی به همت انتشارات مروارید منتشر شده است. این کتاب درباره‌ نیما و آثار اوست. تأثیر و نفوذ گسترده‌ای که شعر، شخصیت و آراء ادبی و فرهنگی نیما یوشیج در ایرانِ دوره‌ پسامشروطه بر جای گذاشته، غیرقابل انکار است. احمد کریمی حکاک و کامران تلطّف، دو استاد و پژوهشگر سرشناس زبان و ادبیات و فرهنگِ ایران و قلمرو زبان فارسی در آمریکا، در مجموعه‌ حاضر، علاوه بر آن‌که خود، سهمی از تحقیق و تحلیل زندگی و آثار نیما را بر عهده گرفته‌اند، تحقیق‌ها و تحلیل‌های شش پژوهشگر نکته‌یاب دیگر در اروپا و آمریکای شمالی را نیز در این موضوع گردآوری کرده و به صورتی ویراسته در دسترس علاقه‌مندان ادبی قرار داده‌اند. در این مجموعه، از نیما و سنت هزارساله‌ شعر فارسی، زندگی نیما، گفت‌وگوی نیما با حافظ، تحلیل داستان «مرقد آقا»ی نیما، و نیز موضوع‌هایی مانند ایدئولوژی و خودانگاری، طبیعت، وحشت سوگوار، فضای بین صداها، و تأثیر بینامتنیتی در شعر نیما آگاه می‌شویم.

ترکیه نینگ حاجت دپه یونیورسیته سینده افغانستاندا ترکمن دیل دوریمی بارادا ادن چیقیشیم

2019/9/8

پروفیسور دوکتور محمد صالح راسخ

گؤچ ادنلر زمانلا دیگر آدلارلا دا آنیلمیش تیر. فقط اورتا آسیا دأکی اوغوزلار (ترکمنلر) کلمه سینی غوروموشلاردیر. ترکمن بوی لاری 16نجی یوز ییلا قدر بویوک دولت لر قورموش و بؤلگه ده سوسیال، توپلومسال و کلتورل آچیدان چوق اتکیلی رول اوینامیشلاردیر. نه یازیق که بو دولت لرینگ گوجو 16نجی یوز ییلدان باشلایاراق آزالمیش و او ایسکی احتشامینا بیر تورلو گری دؤنه مه میش تیر. سونوچ اولاراق 19نجو یوز ییلین سون لارینا دوغرو ترکمن یرله شیم بؤلگه لرینین بویوک بؤلومو روسیه نین اشغالینا اوغرامیش و قالان دیگر یرلرده افغانستان و ایران آراسیندا بولونموش تیر. بو دؤنم ده روسیه دولتی نین هگه مونیاسی آلتیندا اولن ترکمنلر اون ییل لارچا روسلاشتیرما پولیتیکاسینه معروض قالمیش و اؤزللیکله ده ایسکی سویتلر دؤنیمئینده اسکان و زورلو گوچ سیاست لریله پارام پارچا اولموش تور. بو پولیتیکه نین سونوجو اولاراق گؤنیمیز ترکمنستانین اؤزلیکله لباب و مرو ولایتلاریندان اون بینلرچه ترکمنین افغانستانین کؤزینه قاچماسینا سبب اؤلیور. گرچه اکیم 1917 دوریمیندن اؤنجه جیحون نهری نین سول کناری اولان کؤزی افغانستان سینیرلاری و هرات ولایتی نین قره دپه گبی بؤلگه لرینده ترکمن لر یاشاماقتایدی، اما افغانستان ترکمن لری نین چؤغو گؤچه به دیر و ییریمینجی یوز ییلین 1920 ایله 1930 ـ 1935 ییل لاری اراسی افغانستانین کؤزیینه، کؤزی باتی سینا و باتی سینا گؤچ اتمیشلر دیر.

مجموعه درس‌گفتارهای عباس مخبر در زمینه اسطوره‌شناسی از راه رسید

کتاب «قهرمان در تاریخ و اسطوره» تالیف عباس مخبر از سوی نشر مرکز منتشر شد. این کتاب مجموعه درس‌گفتارهای مخبر در زمینه اسطوره‌شناسی است.

کتاب «قهرمان در تاریخ و اسطوره» تالیف عباس مخبر از سوی نشر مرکز منتشر شد. این کتاب مجموعه درس‌گفتارهای مخبر در زمینه اسطوره‌شناسی است.

شباهت‌های فراوان قهرمانان اسطوره‌ای در فرهنگ‌های مختلف، و تفاوت‌های بارز آنها با قهرمانان تاریخی، یکی از مباحث مورد علاقه اکثر قریب به اتفاق اسطوره‌شناسان و دیگر اندیشمندان حوزه‌های مرتبط بوده است. در این کتاب پس از مرور تحولات مفهوم قهرمان در تاریخ، آراء اندیشمندان در مورد قهرمان در اسطوره بررسی و سه الگوی مدون برآمده از اندیشه‌ها به تفصیل بحث شده‌اند.

گنبدکاووس پیشتاز شکستن هرم پیری جمعیت گلستان

ترکمن نیوز- رئیس اداره ثبت احوال گنبدکاووس گفت: امسال در مجموع ۲۳ هزار و ۱۲۱ مورد تولد در گلستان ثبت شد که این شهرستان با چهار هزار و ۶۵۵ مورد جایگاه نخست استان را در اختیار دارد.

به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی ترکمن‌؛ جلیل امانزاده در گفت و گو با خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران با تبریک هفته ثبت احوال اظهار کرد: روند صعودی آمار ولادت‌های ثبت شده امسال گنبدکاووس همچنان ادامه دارد و در مقایسه با ۹ ماهه سال گذشته ۶.۴ درصد افزایش را نشان می‌دهد.

وی همچنین در کنار آمار تولد، آمار فوتی‌های ثبت شده امسال گنبدکاووس را هزار و ۳۳۹ مورد اعلام کرد و گفت: این آمار در مقایسه با سال گذشته افزایش ۱۰ درصدی را نشان می‌دهد.امانزاده با اشاره به ثبت جایگاه دوم استانی گنبدی‌ها در ازدواج، افزود: همچنین امسال در گلستان ۱۱ هزار و ۸۳۶ مورد ازدواج ثبت شده که ۲ هزار و ۱۸۶ مورد آن در این شهرستان رخ داده است.

وی میانگین سن ازدواج در گنبدکاووس را ۲۷ سال اعلام کرد و گفت: روستاییان شهرستان با میانگین ۲۶ سال از جوانان شهری با ۲۸ سال جلو زدند.

رییس اداره ثبت احوال گنبدکاووس ادامه داد: همچنین میانگین طول مدت ازدواج در جامعه شهری شهرستان ۱۰ سال و در جامعه روستایی هشت سال است.

وی گفت: ۶۵۲ مورد طلاق ۹ ماهه امسال در گنبدکاووس ثبت شده که در مقایسه با ۵۶۳ مورد مدت مشابه سال گذشته ۱۵ درصد افزایش را نشان می‌دهد.

وی با تاکید بر اینکه ارائه خدمات در دستگاه‌ها مبتنی بر نشانی ثبت شده در سامانه ثبت احوال است، بیان کرد: لازم است مردم برابر مقررات قانونی در صورت تغییر محل سکونت نسبت به ثبت آن ظرف مدت ۲۰ روز در پایگاه ثبت احوال کشور اقدام کنند.

میزبانی جشنواره موسیقی نواحی از صحنه رنگارنگ اقوام ایران در پایتخت

محمدعلی مرآتی دبیر شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران درخصوص برگزاری مرحله ملی این دوره از جشنواره که قرار از است از ۱۶ تا ۱۹ دی ماه در تهران به میزبانی تالار رودکی برگزار شود، توضیحاتی را ارائه داد.

به گزارش ایسنا به نقل از روابط عمومی انجمن موسیقی ایران، محمدعلی مراتی دبیر شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران، درخصوص برگزاری بخش ملی بیان کرد: جشنواره موسیقی نواحی ایران دردوره شانزدهم، تغییراتی به همراه داشت و به دنبال این تغییرات، برای معرفی بیشتر هنرمندان این حوزه، شاخصه‌های متعددی را برای اهداف ملی و فرا ملی در نظر گرفت که یکی از آن اهداف طرح ساتراپی بود که در این طرح محل برگزاری جشنواره به پنج منطقه‌ی اجتماعی تقسیم شده است.

او افزود: یکی از اهداف مهم ما درجشنواره موسیقی نواحی ایران، رعایت عدالت شنیداری – فرهنگی است. این جشنواره طی سال‌ها و دوره‌هایی که از برگزاری آن می‌گذرد، اغلب با تمرکز در یک استان برگزار شده است اما با این طرح، این امکان فراهم شد تا با حضور هنرمندان بزرگ موسیقی اقوام ایران در پنج استان، میزبان آنها باشیم و هنرنمایی کنند.

مروری بر کتاب ماتی خان

پایگاه خبری اولکامیز – زینب محمدقلی‌ زاد : در جنگ بین تجدد و اصالت غالبا اصالت برنده است به شرط آنکه نشانه­‌های اصالت از بین نرفته باشند. بین اقوام ایرانی هم موسیقی محلی یکی از همین نشانه­‌هاست. سازهایی مثل عاشیق در آذربایجانات، سنج و دمام در جنوب ایران و دوتار در بین قوم ترکمن همیشه در تلاش بوده‌اند تا روح مقاومت و مطالبه را بین مردم حفظ کنند. به کمک همین‌­هاست که در مواقع حیاتی اراده‌­ها به هم متصل می­‌شوند و خود را به آیندگان اثبات می­‌کنند. به نوعی این سازها حکم سلاح و جامه‌­ی رزم دارند. سلب کردنشان از اقوام به معنی خلع سلاح کردنشان است. قوم خلع سلاح شده نمی‌­تواند از حق و اعتقاد خود دفاع کند.

نویسنده‌ای که نمی‌شد قلمش را خرید

۱۶ سال پیش در چنین لحظاتی جمعی از هنرمندان کشورمان در بیمارستان پارس گرد هم آمده بودند. آنان با حسرت و اندوه به گیله مردی می‌اندیشیدند که در یکی از اتاق‌های همین بیمارستان چشمانش را بر «صحنه آبی» زندگی بسته بود.

به گزارش ایسنا، اکبر رادی، نویسنده‌ای که جز نمایشنامه ننوشت، در واپسین سال‌های زندگی‌اش دچار بیماری شد با این همه جامعه تئاتری که آن روزها این چنین با عفریت مرگ مواجه نشده بود، امید داشت تا با انرژی و علاقه خود به این نمایشنامه‌نویس، او را در صحنه زندگی حفظ کند. ولی فرشته مرگ نشان داد از ما قوی‌تر است.

اکبر رادی با همه بزرگی‌اش در عرصه نمایشنامه‌نویسی، بی‌حاشیه بود و به دور از جنجال و هیاهو قلم می‌زد.

کلاس خبرنگاری در آق قلا برگزار می شود

پایگاه خبری اولکامیز – کلاس خبرنگاری در آق قلا به زودی برگزار می گردد. رئیس اداره ارشاد شهرستان آق قلا در گفتگو با پایگاه خبری اولکامیز گفت: در راستای آموزش و ارتقای کیفی اصحاب رسانه یک دوره آموزش روزنامه نگاری مقدماتی به صورت فشرده در آق قلا برگزار می گردد.

احمد قلیشلی افزود: این کلاس ها روز چهارشنبه ۶ دی ۱۴۰۲ از ساعت ۸ الی ۱۳ در سالن اجتماعات اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان آق قلا برگزار می شود.

وی افزود: مدرس این دوره از کلاس ها استاد تاج محمد کاظمی پیشکسوت روزنامه نگاری می باشد.

رئیس ارشاد آق قلا از همه خبرنگاران، اصحاب رسانه، اهالی قلم و روابط عمومی ادارات جهت شرکت در این دوره از کلاس ها دعوت به عمل آورد.

ترکمنی نویسنده (ها) : حسن رضایی باغ بیدی

تُرْکَمَنی، از زبانهای ترکی نو. زبان ترکمنی، براساس تقسیم‌بندی کامری (IV/ ۱۸۸)، از شاخۀ ترکی جنوبی یا جنوب غربی(اُغوز) و هم‌خانواده با زبانهای ترکی آذری یا آذربایجانی (شامل خلجی و قشقایی)، تاتاریِ کریمه‌ای، سالار و ترکی عثمانی (شامل ترکی بالکان و گاگائوز) است (نیز نک‍ : ایرانیکا، I/ ۹۱۰, III/ ۲۴۵؛ کمبل، II/ ۱۶۹۷؛ تکین، IX/ ۴۷۸۳؛ گرت، ۱۲۳). ترکمن های سوریه، اردن و عراق درواقع به ترکی آذری سخن می‌گویند. زبان ترکمن های تبت نیز احتمالاً زبان ترکی دیگری است (کامری، IV/ ۱۹۰).
مرکز اصلی رواج زبان ترکمنی، جمهوری ترکمنستان است؛ اما ترکمنی‌زبانان را در جمهوری های ازبکستان،تاجیکستان، قزاقستان، نیز در ایران، افغانستان،پاکستان و ترکیه نیز می‌توان یافت (کمبل، کامری، همان جا). شمار سخن‌گویان این زبان در ۱۳۵۸ش/ ۱۹۷۹م، حدود ۰۰۰‘۱۳۰‘۳ نفر بوده است: ۰۰۰‘۰۳۰‘۲ نفر درترکمنستان و ازبکستان، ۷۲۲ هزار نفر در ایران،۳۸۰هزار نفر در افغانستان، و بقیه در دیگر کشورها (همان جا). به‌علاوه، از جمعیت۰۰۰‘۵۳۴‘۳ نفری ترکمنستان در ۱۳۶۸ش/ ۱۹۸۹م، ۷۲٪ ترکمن بوده‌اند («دائرةالمعارف...[۱]»، IX/ ۴۷۸۷).

انتشارشرح تاریخ یمینی (الیمنی فی شرح الیمینی) از سوی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی

کتاب شرح تاریخ یمینی (الیمنی فی شرح الیمینی) اثر اثر ابونصر عُتبی، با تصحیح و تحقیق و مقدمۀ عاطفه زندی از سوی انتشارات مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی) منتشر شد.

دبا: کتاب شرح تاریخ یمینی (الیمنی فی شرح الیمینی) اثر اثر ابونصر عُتبی، با تصحیح و تحقیق و مقدمۀ عاطفه زندی از سوی انتشارات مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی) منتشر شد.

جبال نویسنده (ها) : علی کرم همدانی

جِبال، یا عراق عجم، نامی که جغرافیانویسان متقدم اسلامی بر ناحیۀ کوهستانی غرب ایران اطلاق ‌کرده‌اند. واژۀ جبال در زبان عربی جمع «جبل» به معنی کوه است. این نام با وضع جغرافیایی این منطقه که ناحیه‌ای کوهستانی است، همخوانی دارد. نام جبال بعدها متروک شد و در سدۀ ۶ ق/ ۱۲م در روزگار سلجوقیان، آن ‌را عراق عجم نامیدند تا با عراق عرب که مقصود از آن، بخش سفلای بین‌النهرین بود، اشتباه نشود (لسترنج، 185).
تا پیش از سدۀ ۶ ق، نام عراق فقط بر ناحیۀ اخیر اطلاق می‌شد و عربها دو شهر بزرگ و مهم کوفه و بصره در آن ناحیه را «عراقین» می‌گفتند که به معنی دو پایتخت عراق است. اما در نیمۀ دوم سدۀ ۵ ق که سلجوقیان بر سراسر نواحی غربی ایران چیرگی یافتند و چندی پس از آن همدان را پایتخت خود قرار دادند و گسترۀ نفوذ و استیلای خود را تا بین‌النهرین یعنی مقر خلافت عباسیان رساندند، از مقام خلافت لقب «سلطان عراقین» یافتند. از این لقب چنین دریافت شد که مقصود از عراق دوم، ایالت جبال است، یعنی همان‌جا که مقر پادشاهان سلجوقی بود. از این‌رو مردم برای اینکه این عراق با عراق اصلی اشتباه نشود، آنجا را «عراق عجم» نامیدند (همو، 185-186). یاقوت در اوایل سدۀ ۷ق در این باره نوشته است: «در این زمان نام عراق عجم را به جای نام جبال به کار می‌برند» و افزوده است: «این نام‌گذاری هم نادرست و هم نوظهور است». او کوشیده است تا سبب اطلاق این نام را بر آن ناحیه بازگو کند و خود از نام جبال برای توصیف آن سرزمین استفاده کرده است (۲/ ۱۵-۱۶).