در میان متون فارسی و عربی برجای مانده از سده‌های پیشین، شمار چشمگیری، هم از جهت ارزش‌های ادبی و هم سودمندی‌های تاریخی و جغرافیایی اهمیّت خاص دارند: از یکسو، ادیبان از ارزش‌های ادبی اثر برخوردار می‌شده‌اند و بسا که با شرح و بسط متن، بر فایده‌های آن برای متعلّمان و دیگر دلبستگان به ادب فارسی، عربی و تاریخ می‌افزودند و از سوی دیگر، این قبیل متون، برای تاریخ‌نگاران و پژوهشگران تاریخ در حوزۀ موضوعات مربوط به اسلام و ایران سودمندی‌های قابل توجه داشت. یکی از مهم‌ترین متون تاریخی، که ارزش‌های ادبی آن از هنگام تألیف قابل توجه بوده و شماری از عالمان اهل ادب و لغت بر آن شرح نوشته‌اند، الیمینی، اثر ابونصر عُتبی است که در عین حال، از جمله مآخذ مهم تاریخی مربوط به عهد غزنوی و به ویژه سلطان محمود غزنوی محسوب می‌شود. الیُمنی، که اینک در دسترس خوانندگان و پژوهشگران قرار دارد، از جمله شروح مهم الیمینی است، اثر صدرالأفاضل خوارزمی. این شرح گذشته از ارزش‌های ادبی، متضمّن فواید تاریخی قابل توجه است و به ویژه، مقدمه و تعلیقات کتاب، بر سودمندی‌های متن افزوده‌است.