نحوه تشکل فرهنگ ریشه دار زیور آلات و پیدایش و رواج داستان طلا در آناطولی و مراکز مهم ساخت زیور آلات در این دیار کهن همواره موجب کنجکاوی انسانها گردیده است.

اکیب های طراحی شرکتهای طلا سازی دو سال و نیم پیش از این به همراه یک گروه کارشناس به تحقیقات وسیعی در زمینه زیور آلات اوتانتیک آناطولی که با اسامی دوست داشتنی و اشکال زیبا و خیره کننده خود از اذهان زدوده نمی شوند آغاز نمود . اعضای این اکیب در ادامه تحقیقات خود با زیور آلاتی که هر کدام در ماهیت یک شاه اثر بوده وبا روشهای مختلفی ساخته شده اند مواجه گردیدند. در پایان تحقیقات تصمیم گرفته شد تا با مدرنیزه نمودن این میراث فرهنگی پنج هزار ساله آثار آن به کل جهان شناسانده شود . با به نمایش گذاشته شدن کلکسیون زیور آلات زنده آناطولی در موزه متروپولیتی نیویورک در سالهای گذشته به هدف اساسی تحقیقات در این راستا دست یافته شده است . اکنون ما نیز با دنبال نمودن این مسیر راه به سفری طولانی از اسکی شهیر گرفته تا ماردین و از ارضروم گرفته تا طرابزون آغاز می کنیم.

آناطولی مهد تمدنها سرزمینی ست که اولین سکه طلا و اولین زیور آلات طلایی درآن ساخته شده است . طلا که در دست تمدنهای مختلف مانند هیتیت ، آشور، اورارتو، فریق ، لیدی ، ایون ، پارس ، هلن ، رم ، بیزانس ، سلجوق و عثمانی شکل گرفته و تا به امروز رسیده است هزاران سال است که در زندگی مردم آناطولی به ایفای نقش ادامه می دهد . در بین مراکز مهم ساخت طلا در آناطولی شهر امروزی اسکی شهیر با تاریخ غنی ، تکنیک های طلا کاری و ساخت اشیا تزئینی با فلزات و سنگهای ذی قیمت خود از جایگاه خاصی برخوردار است . اولین تکنیک طلا کاری متداول در اسکی شهیر دیار افسانه ها که قدمت اسکان درآن به ٤ هزار سال قبل از میلاد می رسد روش موسوم به جبه است . پایه این روش را که به همراه شهرستان Sivrihisar از آن یاد می شود سیم های طلایی تشکیل داده و زیور آلات چنان قالی با دستگاه بافته می شوند. گوشواره مرواریدی نیز در موقعیت یکی از آثار کلاسیک اسکی شهیر قراردارد . درگذشته گوشواره های این منطقه با تکیه بر سنت مسیحیت و الهام گیری از حضرت عیسی و۱۲ حواری آن از۱۲ مروارید ساخته می شدند . ولی در گوشواره های امروزی ازکمتراز۱۲ مروارید استفاده شده و بدین ترتیب به قیمت ارزان تر فروخته می شوند. مرکز طلا سازی دیگری که در آناطولی علیرغم گذشت سالهای مدید هنوز هم موفق به ادامه حیات گردیده شهرستان بی پازاری آنکارا ست . در این منطقه که از دوره هیتیتها تا به امروز درآن برای ملکه ها و بانوان اشراف زاده زیور آلات ساخته شده است روش موسوم به " pıt، pıt متداول است. از روش موسوم به Telkari یعنی سیم کاری نیز در این منطقه از نیمه دوم قرن بیست و یکم بدین طرف استفاده می شود.

زرگری شغلی ست که در آناطولی بغیر از استان طرابزون از پدر به پسر رسیده است . زیرا به هنگام سخن از النگوهای حصیری این منطقه باید از تعبیر شغلی که از مادر به دختر میرسد استفاده کرد. در مرحله ساخت کمرها ، گردنبند ها و النگوهای این منطقه که زنان بسان موهای بافته خود به آنها شکل می دهند به هیچ عنوان مردان نقشی برعهده نداشته و مردان تنها در مرحله ساخت قفل و لحیم کاری وارد عمل می شوند . بافت حصیری طرابزون از طلای ۲۲ عیار و یا سیم های نقره ای ساخته می شوند . زنان هنرمند با کمک سوزن وبا سیم های طلایی گره زده آثار بی مانند ی از طلا و نقره به مشتریان عرضه می دارند . بعد نوبت به مردان میرسد . آنها نیز با لحیم کاری جاهای علاوه قسمت قفل گردنبند و النگو ها را بوجود می آورند . قفل های مستطیلی شکل زیور آلات با قلم کاریهای زیبایی تزئین یافته و در این تزئینات غالبا از نقوش گل استفاده می شود . در طرابزون علاوه بر روش حصیری می توان با زیبا ترین نمونه های روشهای Telkari و Savatنیز مواجه گردید . عزیزان اکنون نیز در ارضروم که اولیا چلبی سیاح معروف از آن به عنوان شهری با زرگران و خیاطان ماهر و استاد یاد نموده هستیم . در رشد و توسعه هنر زرگری در این منطقه سنگ کهربای سیاه از اهمیت فراوانی برخوردار است . این سنگ با ارزش از قرن نوزدهم بدین طرف در ساخت اشیا زینتی مورد استفاده قرار می گیرد . در فنون طلا سازی در ارضروم که تاثیرات تمدن ترک ـ اسلام درآن مشاهده می شود روش موسوم به Kakma که درآن برروی آثار فلزی مختلف سوراخهایی ایجاد شده وبا تلفیق رنگهای متفاوت نقوشی کشیده می شود درسطح قابل توجهی رواج دارد . ناگفته نماند که در سنت طلا کاری ارضروم روش موسوم به Kaşlı Burma نیز از جایگاه بسیار مهمی برخوردار است . به هنگام سخن از قونیه بلافاصله نام متفکر بزرگ مولانا جلال الدین رومی به اذهان خطور می کند . حال آنکه در هنر ساخت زیور آلات شهر قونیه نیز مرکز مهمی بشمار می رود . در بین مدلهای مدلهای متداول در قونیه که تاریخچه آنها به دوران سلجوقی بازمی گردد گردنبند ها ، گوشواره ها و انگشترهای مزین به سکه هایی بشکل امامه مولانا جلب توجه می کند . النگوی مولانا که از سیم های کلفت و نازک طلایی بافته می شود در بین معروفترین نمونه های هنرهای دستی قونیه قراردارد.

مرکز " Telkari " در هنر زرگری که گمان می رود منشا آن بین الهنرین و مصر قدیم می باشد شهرستان ماردین در آناطولی می باشد . ظریف کاری با ارزش ترین خصوصیت روش Telkari در هنر زرگری ست . در این روش شمش های طلا و یا نقره نخست در بوته ریخته گری ذوب شده و بصورت قلمه های نازکی درآورده می شود. برای ساختن سیم این قلمه ها از سلیندر عبور داده می شوند . سپس به این سیم ها شکل داده شده و به همدیگر لحیم می گردند . درصورت تمایل زیور آلات می توانند با اشکال کروی و یا نقوش گلهای مختلف مانند رز، با بونه و برگ درختان و یا حیواناتی مانند پرنده و یا مار تزئین داده شوند . النگوهای حصیری در بین جالب ترین آثار زرگری استان دیاربکر که در دوره عثمانی به شهرت بزرگی دست یافته بودند قراردارد . این منطقه همچنین با گردنبد ها و زنجیرهای مزین به نقوش گل خود نیز هر بیننده ای را مجذوب خود می سازند. گردبند ها ، زنجیرها ،گوشواره ها و انواع زیور آلات طلایی حصیری در بین بی نظیر ترین هنرهای دستی منطقه غازی آنتپ کشورمان قراردارد . در این منطقه همچنین روشهای Telkari وSavata نیز متداول است . النگوی Akıtma و یا مقطری در بین قدیمی ترین زیور آلات سنتی منطقه شانلی اورفای ترکیه قراردارد . هد بند موسوم به فرنک که در قدیم عروسهای شانلی اورفا بر پیشانی می بستند امروزه بیشتر بصورت گردنبند طراحی می شوند. النگوهای مارپیچی و ستاره دار ماراش از معروفترین آثار زرگری این منطقه که تحت تاثیر عشایر ترکمن قرار داشته بشمار می روند . گردنبند هایی که با الهام از زیور آلات مورد استفاده در سنت آرایش موی ترکمن ساخته می شوند زیبائی هنر طلا کاری منطقه ماراش را تسجیل می کنند . و اما منطقه کایسری کشورمان با النگوهای مارپیچی مزین به برجسته کاریها و یا قلم کاریهای بی نظیر خود شهرتی بحق کسب نموده است . ولی متاسفانه این هنر دستی درپی درگذشت آخرین استاد آن بسال ۱۹۹۰ به تاریخ پیوسته است.

میراث ارزشمند ساخت زیور آلات طلایی و نقره ای در آناطولی که در دست استادان ماهر و زبردست به هزاران شکل زیبا و شگفت انگیز تبدیل می گردند چنان هزاران سال گذشته امروزه نیز با رابطه استاد و شاگرد به نسلهای آینده انتقال داده می شود.

منبع: ت.ر.ت فارسی