کشف سنگ نوشته های مردم باستانی ترک در مغولستان  نوشته : کانیهیکو ایمایی-ترجمه: محمد قجقی

    نوشته ی: کانیهیکو ایمایی            ترجمه از انگلیسی : محمد قجقی

 اوزاکا  -دو قطعه سنگ بزرگ دارای نوشته هایی به خط ترکی باستانی در استب های مغولستان شرقی کشف شدند.یک پژوهشگر ژاپنی در 16 جولای 2013 اظهار نمود که این مورد، اولین کشف در بیش از یک قرن گذشته است.به نظر  تاساکی اوساوا Tasaki Osawa ، پروفسور تاریخ باستانی ترکان در دانشگاه تحصیلات تکمیلی اوزاکا  ، قدمت این سنگ نوشته به اواسط قرن هشتم  میلادی می رسد.او اظهار نمود که این یافته ها ممکن است سرنخ های ارزشمندی برای نظامات سیاسی و نهادهای مردم  گوک ترک-که با سلسله های  سویی(ُSui)  و تانگ(Tang) - آن زمان که ایشان بر استب های آسیای مرکزی حاکمیت داشتند- رو در رو بوده اند، به دست دهند.  

    اوساوا  گفت او و پژوهشگران انجمن باستان شناسی فرهنگستان علوم مغولستان، بقایای دو سنگ نوشته ی عظیم را در سایت باستان شناسی  دونگو این شیری (Dongoin Shiree) کشف کرده اند.آن سایت در نزدیکی کوه  دلگر خا آن (Delgerkhaan)  در فاصله ی 400 کیلومتری جنوب شرقی اولان باتور پایتخت مغولستان واقع است.

ادامه نوشته

نهضت مشروطيت به روايت تصوير

نهضت مشروطيت به روايت تصوير 

موسی حقانی

 

سالهاي 1324ق تا 1330ق، دوره ‏أي بس حساس و سرنوشت ‏ساز در تاريخ معاصر ايران است كه از آن تحت عنوان دورة مشروطيت نام برده مي ‏شودموفقيت و پيروزي مبارزات عدالت ‏طلبي و قانونخواهي ملت ايران در دوره ‏أي تحقق يافت كه بخش اعظم مشرق زمين در چنبرة استبداد گرفتار بود. پر واضح است كه موفقيت اين نهضت مي‏ توانست در شكوفايي كشور ما و ملل مشرق بسيار مؤثر واقع شود و با مستحكم نمودن بنيانهاي سياسي، فرهنگي و اقتصادي ايران سد محكمي در مقابل مطامع و مداخلات بيگانگان به وجود آورد.

ادامه نوشته

ایاصوُفیا اینگ قوُوی موزه‌لرینگ آراسیندا                                  تی.آر.تی تورکمنچه

ایاصوُفیا سیاحاتچیلارینگ دۆنیأ درجه‌سینده حالایان موزه‌لری‌نینگ باشیندا دوریار.دۆنیأ‌نینگ بللی سیاحاتچیلیق سایتلاریندان بیری بولان “تریپ‌ادویز” شو ییلقی مۆشدِری سئوال‌نامالاریندان چیقان نتیجه‌لرینی حالق کؤپچۆلیگی‌نینگ دیققاتینا یتیردی.

گچن ییللاردا بولشی یالی شو ییل هم مۆشدِریلره اینگ قۇوی (قاوی) گؤرن میهمانحانالاری وِ موزه‌لری سورالدی.سئوال‌نامانینگ نتیجه‌سینه گؤرأ ایستامبول‌دا یرله‌شیأن ایاصوُفیا موزه‌سی (گؤرِلگه‌سی)ساناودا ۷-نجی یری ایه‌لدی.

ییلدا ۸،۵ میلیونا قۇلای آدام بیلن دۆنیأ‌نینگ اینگ کؤپ گزیلیأن موزه‌سی آدینا ایه بولان فرانسیا‌نینگ پایتاغتی پاریس‌دأکی لور موزه‌سی بولسا اینگ حالانیانلارینگ ساناویندا ۱۷-نجی یری ایه‌لأپ بیلدی.

اینگ قۇوی میهمانحانالارینگ ساناویندا بولسا ایستامبول‌ینگ سلطان‌احمد اتراپچاسینداقی هُتللردن بیری ۹-نجی یری ایه‌لدی.

 بابک امیرخسروی در گفت‌وگو با تاریخ ایرانی: آذربایجان در گلوی استالین گیر کرد

    بابک امیرخسروی در گفت‌وگو با تاریخ ایرانی: آذربایجان در گلوی استالین گیر کرد

علي افتخاري روزبهاني

تاریخ ایرانی: «رفیق پیشه‌وری! به نظر من شما وضعیتی را که در ایران و جهان به وجود آمده است درست ارزیابی نمی‌کنید.» این جمله آغازین نامه‌ای است که ژوزف استالین، رهبر آهنین اتحاد شوروی برای جعفرپیشه‌وری، رهبر فرقه دموکرات آذربایجان و نخست‌وزیر حکومت خودخوانده آذربایجان نوشت.

  تاریخ ایرانی: «رفیق پیشه‌وری! به نظر من شما وضعیتی را که در ایران و جهان به وجود آمده است درست     ارزیابی نمی‌کنید.» این جمله آغازین نامه‌ای است که ژوزف استالین، رهبر آهنین اتحاد شوروی برای جعفر   پیشه‌وری، رهبر فرقه دموکرات آذربایجان و نخست‌وزیر حکومت خودخوانده آذربایجان نوشت.

ادامه نوشته

ره‌آورد ماوراءالنهر (بخش هفدهم)                    سفرنامه دكتر مهدي سنايي


ره‌آورد ماوراءالنهر (بخش هفدهم)
 
ايراس: قزاق‌ها ملت عجيبي هستند. در زندگي اين مردم در همه‌ي شؤون و بخش‌هاي آن، پارادوكس‌هاي فراواني وجود دارد. به نظرم يكي از بهترين موارد براي بررسي نسبت سنت و تجدد زندگي مردم قزاق و ملت قزاقستان است. مردم قزاق در حالي كه به مقدار زيادي روس شده‌اند و زندگي آنان تحت تاثير سياست‌هاي بلشويك‌ها در دهه‌هاي قرن بيستم توسعه يافته و صنعتي شده‌اند،‌اما سنت‌ها و آداب و رسوم كهن و گاهي عجيب را با خود حفظ كرده‌اند. در مورد خانم‌ها، در حالي كه در اين كشور هنوز سنت ربودن دختر وجود دارد كه زن قزاق كاملا لباس سنتي خود را به كنار نهاده و در شهرها همانند زنان روس لباس مي‌پوشند.

ادامه نوشته

     ره‌آورد ماوراءالنهر (بخش شانزدهم)                    سفرنامه دكتر مهدي سنايي


ره‌آورد ماوراءالنهر (بخش شانزدهم)
 
چهارشنبه – ۱۶ مهر ۱۳۷۶
امروز يك خانم قزاق همراه يكي از كودكانش آمده بود به رايزني با درخواست كمك. اين دومين بار است كه به ما مراجعه مي‌كند و چند ماه پيش نيز آمده بود. همكاران تصديق كردند سخت نيازمند است و آثار فقر و گرسنگي در چهره‌اش پيداست. مبلغي پول به وي داده شد و تلويحا گفته شد كه اينجا رايزني فرهنگي است نه صندوق خيريه، به اين تعبير كه ديگر اينجا نياييد. در اينجا در سال‌هاي اخير، گدايي در خيابان‌ها زياد شده است و اين در حالي است كه برخي از زنان و مرداني كه تكدي مي‌كنند، شراب‌خوار هستند. كساني كه همه چيزشان پاي همين شراب مي‌سوزد و توان مالي هم ندارند كه تغذيه مناسب داشته باشند. اما اين خانم اين بار در جواب اين كه ديگر نمي‌توانيم به شما كمك كنيم، نامه‌اي نوشته و به منشي داده بود.

ادامه نوشته

 نگاهي به افسانه‌هاي آذربايجاني  


نگاهي به افسانه‌هاي آذربايجاني

   ايراس: افسانه قسمت مهمی از فولکلور را تشکیل می‌دهد. در افسانه‌ها علاوه بر چیزهای دیگر که عموماً از فولکلور عاید جامعه‌شناسان و غیره می‌شود، می‌توان بهترین و اصیل‌ترین نثر زبان را پیدا کرد. به علاوه افسانه‌ها سرشار از ترکیبات زیبا و تعبیرهای لطیف آن زبانند. مثلاً در داستان‌های کوراوغلو می‌توان نثر زبان ترکی را سراغ گرفت. نگفته پیداست که افسانه‌های هر ملت و کشوری خصوصیاتی دارد که آن‌ها را از افسانه‌های ملل دیگر متمایز می‌کند. در محیط‌های جغرافیایی مختلف و از حوادث و شرایط تاریخی گوناگون افسانه‌هایی با خصوصیات متفاوت زاده می‌شود. مثلاً آنچه در نظر اول در فولکلور سیاه پوستان دیده می‌شود رنج و حسرت عظیمی است که در طی هزاران سال بردگی و استثمار شدن بر آن‌ها سنگینی کرده است و لاجرم در فولکلورشان منعکس شده است.

ادامه نوشته

سی و هشتمین شماره « فرهنگ روس » منتشر شد              گزارش از: ايراس

ايراس: سی و هشتمین شماره مجله « فرهنگ روس »با موضوع ایران از نگاه جهانگردان روس توسط رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو منتشر شد.


به گزارش ايراس به نقل از رايزني فرهنگي ايران-مسكو؛ در این شماره در موضوعات مختلف، مجموعه برداشت ها و دیدگاه های جهانگردان روس در خصوص شهرهای ایران، آداب و رسوم ایرانیان، مراکز دیدنی ایران و ... درج شده است که عمدتا در بردارنده نگاهی تحسین آمیز و مثبت از جمهوری اسلامی ایران است.

گزیده ای از نقطه نظرات و دیدگاه های توریست های روس که از ایران دیدن کرده اند، مجموعه‌ای خواندنی را فراهم آورده است که خوانندگان را با برداشت های آنان از فرهنگ و آداب و رسوم ایرانیان آشنا می‌کند.

فرهنگ روس که به صورت الکترونیکی منتشر می‌شود در سایت رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران بارگزاری می‌شود.

جشن گندم در تركمنستان  

جشن گندم در تركمنستان

ايراس: در ترکمنستان با پایان فصل برداشت گندم، جشن ملی گندم که «غله بایرامی» (جشن غله) نامیده می‏‌شود، با پیام تبریک رئیس جمهور این کشور خطاب به گندم‏کاران و دست‏‌اندرکاران صنعت کشاورزی به صورت گسترده و باشکوه خاصی برگزار می‌شود. ترکمن‌ها با توجه به سنت‌های دیرین و احترام خاص خود نسبت به نان و تولید گندم و نقش این محصول حیاتی در زندگی مردم این کشور دارند، هر ساله جشن غله (گندم) را به صورت گسترده به عنوان یک جشن ملی و مردمی برگزار می‏‌کنند. رئیس جمهور ترکمنستان در پیام خود به مناسبت این روز ضمن تبریک به کشاورزان، گندم‏کاران و مردم این کشور به مناسبت جشن غله، تأکید کرد که توسعه همه‌جانبه صنعت کشاورزی، ایجاد تسهیلات بیشتر برای کشاورزان، توسعه اقتصاد روستایی و تأمین کامل محصولات کشاورزی مردم این کشور، از مهم‌ترین اهداف اصلاحات کشاورزی دولت ترکمنستان تعیین شده ‏است.

ادامه نوشته

کشف کتیبه‌های ترکی باستان در مغولستان

زبان ترکی به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و غنی‌ترین زبانهای جهان همواره مورد توجه زبانشناسان بوده است.تا کنون سنگ‌نوشته‌های زیادی به زبان ترکی متعلق به هزاره‌های گذشته و به ویژه دوران امپراتوری باشکوه "گؤک تورک" کشف و بازخوانی شده است.اما تحقیقات در زمینه کشف سنگ‌نوشته‌های بیشتر همچنان ادامه دارد.در آخرین پژوهشها، متخصصین دانشگاه اوساکای ژاپن با انجام حفریات در مغولستان دو سنگ‌نوشته جدید با متون و طمغاهای ترکی کشف کردند.یکی از این سنگ‌نوشته‌ها به طول ٤ متر و دیگری به طول ۳ متر می‌باشد.

سنگ‌نوشته‌های مذکور در ٤۰۰ کیلومتری شمال شرقی اولانباتور پایتخت مغولستان در نزدیکی قصبه تووشینشیری کشف گردید.بر روی سنگ‌نوشته‌ها جمعا ۲۰ سطر و ۲۸۳۲ حرف به صورت طمغا وجود دارد.

برای اطلاعات بیشتر می‌توانید به آدرس اینترنتی زیر مراجعه کنید:

www.infomongolia.com/ct/ci/6162

منبع: تی.آر.تی فارسی

تۆرکمن طالیپلار تۆرکیه‌ده اۇقاماق ایسله‌یأر

تۆرکمنیستان‌داقی یاش اۇغلانلار و قیزلار یۇقاری اقوولارینی تۆرکیه‌ده دۇوام اتدیرمِک ایسله‌یأر.

تۆرکمنیستان‌داقی بیلیم‌یورتلاری (دانشگاه لار) هر ییل ۶ مۆنگ طالیپ آلیار.

تۆرکمن طالیپلار تۆرکمنیستان‌دان سۇنگ اینگ کؤپ تۆرکیه‌دأکی بیلیم‌یورتلارینا گلیأر.

تۆرکیه‌دن سۇنگ روسیا، اوکراینا، بلاروس و حیتای (چین) تۆرکمن اؤورِنچیلری‌نینگ اوغراق یوردی.

اؤتن ییل ۳۰۰۰ تۆرکمنیستانلی یاش اۇغلان بیلن قیز تۆرکیه‌ده بیلیم‌یوردوندا اۇقاماق اۆچین تۆرکیأ گلدی.   بو ییل بو موقدار ۳۵۰۰-ِه یِتیپ بیلر.

تۆرکمنیستان‌دا ایشله‌یأن ۶۰۰-دِن قۇوراق تۆرک شرکتی بار. بو شرکتلر بۇلسا اینگ کؤپ تۆرکیه‌ده اۇقایان طالیپلاری ایشه آلیار.

منبع:تی. آر.تی تورکمنچه

رمضان دیِه‌رلر آیینگ یاغشیسین

اۇرازا آیی دۇوام ادیأر

أهلی مسلمان دؤولتلرده بۇلشی یالی قاراشسیز، باقی تاراپسیز تۆرکمنیستان‌دا بو آی آغزی‌بیرلیگینگ، پاراحاتچیلیغینگ، اِرکینلیگینگ، بیرِک بیرِگه حۇرماتینگ آیی حؤکمۆنده بیلینیأر.

هر کیم یاقین قارینداشلارینی، قۇنگشیلارینی دۆرلی طاغاملاردان ناهار طایارلاپ؛ آغزآچارا چاغیریار.

مِتجیتلرده تراویح (تاراوا) نامازی اۇقالیار. آغزی‌بیرلیکده سِلألیگه تورولیار.

تۆرکمنیستان‌دا اۇرازا تۇموس گۆنلرینه قابات گلمه‌گینه قارامازدان اولی جۇشغون بیلن دۇوام ادیأر.

اۇرازا آییندا حالق صابیرلی بۇلماغی اؤورِنیأر و الله تعالی نینگ برکت ساچاغیندان پِیدالانیار.

منبع: تی.آر.تی تورکمنچه

   عثمانْلي‌ مؤلفلَري‌ (كتاب‌))*)(*)        دايرة المعارف كتابداري و اطلاع‌رساني(نسخه آزمایشی)  

عثمانلي مؤلفلَري (كتاب). اين اثر در شرح حال و آثار مؤلفان ترك در عهد عثماني، از محمدطاهر بروسه‌لي (بوâرسايي) است.

محمدطاهر در سال 1278ق./1861 در شهر بروسه (بورساي تركيه امروز) زاده شد. وي پس از تحصيلات ابتدايي، در دبيرستان نظام زادگاه خود درس خواند و معلم تاريخ و جغرافي دبيرستان نظام شهر مناستر شد و بعدها در چند شهر ديگر با سمت معلم و مدير مدارس نظام خدمت كرد (:3 ج 30، ص 336).

او فرزند رفعت بيگ بود كه فردي صوفي‌مشرب و اهل شعر و ادب بود (:1 ج 1، ص 204)؛ از اين‌رو، به ادب و عرفان روي آورد و در جرگه مريدان حريري‌زاده، مؤلف كتاب تبيان‌الوسائلدرآمد. محمدطاهر در سال‌هاي نوجواني، پدرش را از دست داد و مرشدش نيز دو سال پس از آشنايي با او درگذشت. بروسه‌لي با ضبط شرح حال و آثار اين دو تن، تأليف مهم‌ترين اثر خود را آغاز كرد كه تكميل آن حدود بيست سال به درازا كشيد (:2 ج 6، ص 453). او براي اين كار حدود بيست مرجع مهم، از جمله ترجمه شقايق نعمانيه و ذيل‌هاي آن؛كشف‌الظنون و ذيل‌هاي آن؛ قاموس‌الاعلام؛ سجل عثماني؛ حديقه‌الجوامع؛ گلدسته رياض عرفان؛ و اغلب تذكره‌هاي شاعران عثماني و فهرست‌هاي كتابخانه‌هاي ممالك عثماني و مصر را مطالعه و بررسي كرد (:1 ج 1، ص 11).

ادامه نوشته

         عَرْض‌              دايرة المعارف كتابداري و اطلاع‌رساني(نسخه آزمایشی)

عَرض. عرض در لغت به‌معناي آشكار كردن، نشان دادن، و پديد آوردن است (:4 ج 2، ذيل "عرض")، و در اصطلاح نسخه‌شناسي به مفهوم مقابله به‌كار مي‌رود. درگذشته، سنت عرض دادن يا به عرض رسانيدن چنان بود كه كاتب پس از به پايان رساندن كتابت آن را با نسخه‌اي ديگر ــ در اغلب موارد نسخه‌اي كه از روي آن كتابت مي‌كرد ــ مقابله و اگر لغزش يا اشتباهي در حين كتابت روي داده بود، آن را تصحيح مي‌كرد (:2 35؛ :5 700؛ :3 38). اين لغزش‌ها بيشتر شامل افتادگي، تكرار نابجا، اشتباهات املايي، و موارد مشابه مي‌شد. كاتبان در هنگام مقابله و عرض اگر به ضبط نادرستي برمي‌خوردند، صحيح آن را با رمز "صح" در حاشيه كتاب يادداشت مي‌كردند و موارد اختلاف نسخ را با رمز "خ" در حاشيه نشان مي‌دادند. اگر كلمه يا جمله‌اي سهوآ تكرار مي‌شد، روي يكي از آنها خط كمرنگي مي‌كشيدند. مرسوم بود كه با به پايان رسيدن عمل عرض، زمان و مكان مقابله را همراه با كلماتي چون "بلغ"، "بلغت"، يا "بلغ‌العرض" در ترقيمه* كتاب ذكر كنند (:2 ،157 160؛ :3 50).

ادامه نوشته

         فرمان‌        دايرة المعارف كتابداري و اطلاع‌رساني(نسخه آزمایشی)

فرمان. اين كلمه به معناي حكم، امر، و دستور است (:13 ج 10، ذيل "فرمان")؛ در همه ادوار به‌كار مي‌رفته، و به كليه اقسام ديوانيات كه حاكي از اوامر و دستورها و مصوبه‌هاي شاهان بوده و به مُهر و طُغâراي آنها مي‌رسيده، اطلاق مي‌شده است. در تداول ديواني تا دوره قاجاريه هم ظاهرآ نوع خاصي از دستورات و احكام نبوده است، بلكه منشيان و دبيران به مقتضاي حال آن را به‌جاي هر يك از اقسام نوشته‌هاي ديواني مثل منشور، مثال، حكم، و مشابه آنها به‌كار مي‌برده‌اند. چنانكه بيهقي در چند موضع، از جمله در اين عبارت مي‌نويسد: "و عرضه داشت كه بنده فضل ربيع، به حكم فرمان آمده است" و در عتَبَهَ الكتبه نيز چنين نوشته شده است: "و حكم او را در آنچه از مصالح امضا كند حكم فرمان ما دانند" و در التّوسل الي‌التّرسل نيز به همين نحو ديده مي‌شود. به‌طوري كه برمي‌آيد مراد از فرمان در اين مثال‌ها، اوامر مكتوب شاه است. زيرا معمولا در نوشته‌هاي سلطاني و ديواني هر وقت كه كلمه "بحكم" را به‌نام يكي از اسناد ديواني مقدم مي‌كردند، مراد از آن، صورت مكتوب آن نوع سند بوده است، چنانكه در دوره غزنويان "بحكم مثال" و در دوره ايلخانان "بحكم يرليغ" مي‌نوشتند كه به معني مضمون و مفاد مثال و يرليغ بوده است.

ادامه نوشته

  فرهنگستان‌                      دايرة المعارف كتابداري و اطلاع‌رساني(نسخه آزمایشی)

فرهنگستان. واژه فرهنگستان، از زبان پهلوي گرفته شده و به‌معناي مدرسه و مكتب است (:5 ج10، ذيل "فرهنگستان"). فرهنگستان، معادلي است كه در زبان فارسي براي واژه آكادمي[1]  برگزيده‌اند. در فرانسه، آكادمي به انجمن عالي اديبان و نويسندگان گفته مي‌شود. واژه آكادمي از واژه لاتين آكادميا[2]و واژه يوناني آكاداميا[3] ، گرفته شده كه خود مأخوذ از نام قهرمان اسطوره‌اي يونان، آكاداموس آتيك است (12).

آكادميا يا آكادمي، قطعه زميني بود نزديك آتن و متعلق به پهلواني به‌نام آكادموس. بعدها باغي در آنجا ساخته شد. افلاطون در آن به شاگردان خود فلسفه مي‌آموخت و به همين دليل پيروان افلاطون، به آكادميان يا فلاسفه آكادميايي معروف شدند. اين مدرسه تا 529، كه مدارس غيرديني توسط يوستي نيانوس تعطيل شد، داير بود.

ادامه نوشته

  فرهنگ‌هاي‌ فارسي                 دايرة المعارف كتابداري و اطلاع‌رساني(نسخه آزمایشی)

فرهنگ‌هاي فارسي. فرهنگ‌هاي فارسي در دو گروه "فرهنگ‌هاي عمومي" و "فرهنگ‌هاي تخصصي" به شرح زير قابل بررسي هستند:

فرهنگ‌هاي عمومي. فرهنگ‌هاي عمومي برحسب محل تأليف به دو دسته تقسيم مي‌شوند: 1. فرهنگ‌هاي عمومي تأليف شده در ايران، 2. فرهنگ‌هاي عمومي تأليف شده در شبه قاره هند.

1. فرهنگ‌هاي عمومي تأليف در ايران. اين فرهنگ‌ها بر حسب دوره زماني، تأليف بر دو گروه "اوليه" و "معاصر" تقسيم مي‌شوند.

1-1. فرهنگ‌هاي اوليه. از وجود فرهنگ‌هاي فارسي تا قرن چهارم هجري خبر چنداني در دست نيست، هر چند كه ابن نديم از كتاب لغتي نوشته ابوالقاسم عيسي بن علي جراح نام مي‌برد كه مؤلف آن در اواخر قرن سوم و اوايل قرن چهارم مي‌زيسته، ولي چون به محتوا و ويژگي‌هاي آن اشاره نكرده است، درباره‌اش سخني نمي‌توان گفت (:1 212). در كشف‌الظنون نيز از كتابي با عنوان تاج‌المصادر نام برده شده كه ادعا شده رودكي سمرقندي نويسنده آن بوده، اما نشاني از آن در دست نيست. به اعتقاد سعيد نفيسي پذيرش ادعاي مؤلف كشف‌الظنون دشوار است (:13 شصت و هشت).

ادامه نوشته

فهرست‌هاي همگاني دستيابي پيوسته (اُپك)              دايرة المعارف كتابداري و اطلاع‌رساني

فهرست‌هاي همگاني دستيابي پيوسته (اُپك)[1] فهرست‌هاي كتابخانه‌اي، قدمتي برابر با قدمت كتابخانه دارند و گونه‌هاي مختلف دستيابي همواره وجود داشته است، مانند حافظه كتابدار، فهرست‌هاي كتابي، فهرست‌هاي برگه‌اي و نظام‌هاي بازيابي پيوسته، و اطلاعات براي راهنمايي كاربران كتابخانه. اين ساخته‌هاي كاغذي و چوبي طي سي سال اخير، به‌تدريج به فهرست‌هاي دستيابي پيوسته عمومي (اُپك) تبديل شده‌اند. زماني كه فهرستبرگه‌ها از كشوي برگه‌دان‌ها بيرون آمده و از كارت‌هاي 5/7×5/12 سانتيمتر (سه اينچ در پنج اينچ) به چيزي قابل دسترسي در شبكه جهاني تبديل شدند، نقش آنها نيز در كتابخانه دگرگون شد. اپك در جوار شبكه جهاني وب، دفاتر ثبت ابرداده، موتورهاي جست‌وجو، و ساختارهاي پايگاه‌هاي اطلاعاتي پيشرفته جلب توجه مي‌كند. هدف اپك در ميان انواع روش‌هاي دستيابي، مغشوش شده است. اُپك، اكنون به يك منبع اطلاعات، در كنار ساير منابع، و دروازه‌اي براي دستيابي به مجموعه‌هاي كتابخانه‌اي تبديل شده است.

ادامه نوشته

 فهرستنويسي پيش از انتشار (فيپا)   دايرة المعارف كتابداري و اطلاع‌رساني(نسخه آزمایشی) فهرستنويسي پي

فهرستنويسي پيش از انتشار (فيپا)[1] . فهرستنويسي پيش از انتشار (فيپا) عبارت است از فهرستنويسي توصيفي و تحليلي كتاب پيش از انتشار آن و درج فهرستبرگه مربوط در صفحه حقوق همان كتاب. با اين ابتكار هزينه‌هاي فهرستنويسي در سطح كتابخانه‌ها و مراكز اطلاع‌رساني كاهش مي‌يابد، اطلاعات كتابشناختي موجود در پايگاه‌هاي اطلاعاتي فهرست كتابخانه‌ها يكدست‌تر شده، و خبر انتشار يك اثر در سطح شبكه‌هاي ملي و بين‌المللي سريع‌تر پخش مي‌شود (:2 186).

ادامه نوشته

          فید       دايرة المعارف كتابداري و اطلاع‌رساني(نسخه آزمایشی)  

فيد[1] فدراسيون بين‌المللي اطلاع‌رساني و سندپردازي (فيد)  با هم‌فكري دو حقوقدان به‌نام‌هاي پل اتله* (1868-1944) و هنري لافونتن (1854-1943) در كنفرانس بين‌المللي كتابشناسي[2] ، كه از دوم تا پنجم سپتامبر 1895 در بروكسل تشكيل شده بود، باعنوان مؤسسه بين‌المللي كتابشناسي (آي.آي.بي.)[3]  تأسيس شد. اين مؤسسه در 1931 به مؤسسه بين‌المللي سندپردازي (آي.آي.دي.)[4]  تغيير نام داد، در 1937 عنوان "فدراسيون بين‌المللي سندپردازي" به خود گرفت و در 1988 فدراسيون بين‌المللي اطلاع‌رساني و سندپردازي ناميده شد. اين مؤسسه در سال 2001 ورشكسته و از عرصه بين‌المللي ناپديد شد.

ادامه نوشته

      قاموس‌الاعلام (كتاب)       دايرة المعارف كتابداري و اطلاع‌رساني(نسخه آزمایشی)  

قاموس‌الاعلام (كتاب). اين اثر، نوعي زندگينامه و در عين حال يك كتابشناسي فرهنگي، تاريخي، و جغرافيايي به زبان تركي عثماني است. مؤلف آن شمس‌الدين سامي است كه در 1266ق. در يانيه ]امروزه: يانيا[1]  [به دنيا آمد و در 1322ق. در استانبول درگذشت (4: ج11، ص 411). وي پس از دوره ابتدايي، وارد مدرسه يوناني شهر يانيه شد و در آنجا زبان‌هاي يوناني، يوناني كهن، و ايتاليايي را فرا گرفت و همزمان به يادگيري فارسي و عربي پرداخت (5: ج 30، ص 252)؛ سپس به استانبول رفت و با سمت منشي دولتي مشغول به‌كار شد و فعاليت ادبي خود را از 298 ق. در آن شهر آغاز كرد. آخرين سمت او سرمنشي‌گري كميسيون "تفتيش عسكري" بود (4: ج11، ص 411). سامي نويسنده‌اي جامع‌الاطراف و پركار بود و در حدود چهل اثر ]تأليف و ترجمه [پديد آورد (1: ج3، ص 78). مهم‌ترين اثر او قاموس‌الاعلام است كه در شش جلد و 4830 صفحه (4: ج11، ص 417) و در مدت يازده سال (1306-1316) تأليف و چاپ شده است. مؤلف در اين باره مي‌گويد: "قاموس‌الاعلام، كه ثمره يازده سال سعي غيرمنقطع است، امروز بتوفيقه تعالي خاتمه يافت (2: ج 6، ص آخر)؛ و با عرض اعتذار قول مي‌دهد كه براي رفع قصور و نقصان، جلد ديگري تأليف كند"، كه البته عملي نشده است. هدف مؤلف از تأليف قاموس، پاسخگويي به نيازي بوده كه در آن زمان نسبت به‌وجود دايره‌المعارف احساس مي‌شد (4: ج 11، ص 417).

ادامه نوشته

             قطّاعی           دايرة المعارف كتابداري و اطلاع‌رساني(نسخه آزمایشی)

قَطّاعي. قَطّاعي از ريشه عربي "قطع" به معني بريدن و جدا كردن گرفته شده است (5: ج2، ذيل "قطاع")، و آن هنري است كه طي آن نقوش، كلمات، و عبارات را با قيچي يا قلم‌تراش ـ با دقت فراوان ـ از كاغذ يا پوست مي‌برند و قطعات بريده شده را، اگر از كاغذ سفيد باشد روي كاغذ رنگين، و اگر رنگين باشد روي كاغذ سفيد مي‌چسبانند. همچنين گاهي صفحه‌اي را كه قطعاتي از آن بريده شده روي متني با رنگ مخالف مي‌اندازند (1: 25؛ 4: چهل و دو)؛ به عبارت ديگر طرح خالي مانده، خود نيز به قطعه هنري ديگري تبديل مي‌شود كه مورد استفاده قرار مي‌گيرد. اين هنر تزييني در دوره تيموريان رايج شد. در قَطاعي، كوچك‌ترين لرزش دست در هنگام بُرش خطوط يا نقوش باعث آسيب رسيدن به‌كار مي‌شود، از اين‌رو، عمل قَطاعي ظرافت و دقت بسيار مي‌طلبد (4: چهل و دو).

ادامه نوشته

     قباله                دايرة المعارف كتابداري و اطلاع‌رساني(نسخه آزمایشی)

قباله. (قَباله يا قِباله) در لغت، مكتوبي را گويند كه در آن مي‌نويسند چيزي را كه انسان ملتزم مي‌گردد از كار و عمل و يا دين و جز آن و نيز چون كسي قبول كند چيزي را به‌طور مقاطعه و نوشته‌اي بر طبق آن نويسد، آن نوشته عبارت است از قباله، ضمانت‌نامه و معاهده (1: ج 10، ذيل "قباله").

در قرآن مجيد، آيات بسياري به مكتوب نمودن قراردادهايي كه براي اشخاص، الزام و يا ديِنْي را ايجاد مي‌نمايد و همچنين توصيه مؤكد بر انجام درست آن و عدم تخطي از مفاد و شرايط قراردادها آمده است (3).

ادامه نوشته

 کاغذ             دايرة المعارف كتابداري و اطلاع‌رساني(نسخه آزمایشی)

كاغذ. ورقه‌اي نازك، صاف، مسطح، و مات كه عمومآ از الياف گياهي (ليفي) ساخته مي‌شود، كاغذ ناميده مي‌شود. كاغذ در زندگي اجتماعي بشر مصارف متعددي دارد، ولي بيشتر براي نوشتن و چاپ بر روي آن مورد استفاده قرار مي‌گيرد. واژه كاغذ ظاهرآ ريشه سانسكريت دارد و از آن زبان وارد زبان فارسي شده است. معادل آن در زبان‌هاي اروپايي از واژه پاپيروس گرفته شده است. در زبان عربي به آن ورقه و صحيفه گفته مي‌شود. واژه قرطاس نيز كه امروزه در زبان فارسي براي كاغذ به‌كار برده مي‌شود از كلمه يوناني خارتس، به معني چيزي كه بر آن مي‌نويسند، اخذ شده است (1: ج 2، ص 2143).

ادامه نوشته

کتاب                دايرة المعارف كتابداري و اطلاع‌رساني(نسخه آزمایشی)

كتاب. به مجموعه‌اي از لوح‌هاي چوبي يا عاجي؛ يا مجموعه‌اي از ورق‌هاي كاغذ، پوست آهو؛ و يا ماده‌اي مانند آن، اعم از دستنويس يا چاپي كه با هم به نخ كشيده يا صحافي شده باشند، كتاب مي‌گويند. هر كتاب به‌طور معمول ورقه‌هاي تا شده و صحافي شده بسيار دارد كه حاوي مطالبي است و معمولا از 48 صفحه كمتر نيست و به‌طور مستقل صحافي شده است و به‌صورت غيرادواري منتشر مي‌شود (9: ج 2، ص 369). به كمتر از اين مقدار جزوه يا رساله مي‌گويند (6: ذيل "كتاب"). تفاوت كتاب و مجله در اين است كه مجله نشريه‌اي است باعنوان مشخص كه به‌صورت شماره‌ها يا جزوه‌هاي پياپي با فاصله زماني منظم يا غيرمنظم براي مدت نامحدود منتشر مي‌شود و حاوي مقالاتي درباره موضوع‌هاي مختلف است و شماره مسلسل دارد (6: ذيل "مجله").

ادامه نوشته

كتابت                    دايرة المعارف كتابداري و اطلاع‌رساني(نسخه آزمایشی)

كتابت. كتابت به مفهوم وسيع كلمه بيست هزار سال و با استفاده از خط و نظام‌هاي نوشتاري مدون، شش‌هزار سال پيشينه دارد. تاريخ سنگ نبشته‌هاي موجود در مصر و بين‌النهرين به هزاره چهارم پيش از ميلاد بازمي‌گردد؛ و در جهان باستان از شرق دور تا امپراتوري روم و در واقع در تمامي تمدن‌هاي بزرگ، از سنگ به‌عنوان ماده ثبتِ فرمان‌هاي صادر شده از كاخ و معبد استفاده مي‌كردند. مواد ديگر نوشتن برگ درخت، چوب، استخوان، ني، لاك، و پوست درختان بودند. از استخوان حيوانات، به‌ويژه حيوانات درشت جثه از قبيل گوسفند، بز، شتر، و حتي اسب در بسياري از نقاط آسيا و افريقا براي نوشتن استفاده مي‌شده است. اعراب نيز تا قرون وسطي براي ثبت مدارك، اوراد جادويي، و آيات قرآن مجيد از استخوان استفاده مي‌كرده‌اند (2: 10-11؛ 5: 37-38).

ادامه نوشته

كتابسازي و كتاب‌آرايي            دايرة المعارف كتابداري و اطلاع‌رساني(نسخه آزمایشی)

كتابسازي و كتاب‌آرايي. مجموعه فنون سنتي از قبيل كاغذسازي، مركب‌سازي، خوشنويسي*، صحافي*، رنگ‌سازي، و تذهيب* كه براي توليد متني خاص در قالبي دلپسند و زيبا به‌كار مي‌رود كتابسازي و كتاب‌آرايي نام دارد (11:10).

تكوين شكل امروزي كتاب* را كه به رومي كدكس خوانده مي‌شد به رومي‌ها نسبت مي‌دهند. صفحات كدكس يا از پوست بره موسوم به پارشمن*[1]  يا از پوست گوساله موسوم به ولوم[2]  ساخته مي‌شد. اين پوست‌ها كشيده مي‌شدند و سطوح آن مهياي نگارش مي‌شد، سپس به يك اندازه برش مي‌خوردند تا به شكل كتاب درآيند (:5 25-35).

ادامه نوشته

  کتابسنجی     دايرة المعارف كتابداري و اطلاع‌رساني(نسخه آزمایشی)

كتابسنجي[1] . كتابسنجي كاربرد رياضيات و روش‌هاي آماري در مورد كتاب‌ها و ساير رسانه‌هاي ارتباطي است (:14 349). لنكستر كتابسنجي را مطالعه الگوهاي ارتباطي نويسندگان، انتشارات، و متون با به‌كارگيري روش‌هاي مختلف تجزيه و تحليل آماري توصيف مي‌كند (:8 353).

تاريخچه. كتابسنجي مفهومي برخاسته از كتابشناسي آماري است و كاربرد آن به سال‌هاي 1890 برمي‌گردد. شايد بتوان اثر كمپل را كه با استفاده از روش‌هاي آماري به مطالعه موضوعي انتشارات پرداخت، نخستين تلاش در مطالعات كتابسنجي به حساب آورد (3؛ :18 75).

ادامه نوشته

       کتابشناسی            دايرة المعارف كتابداري و اطلاع‌رساني(نسخه آزمایشی)   

كتابشناسي. كتابشناسي يا كتابنامه معادل واژه انگليسي بيبليوگرافي و به معني تشريح، تفسير، توصيف، و بررسي كتاب است. پيشينه اين اصطلاح كه ريشه يوناني دارد تقريبآ به 2500 سال پيش مي‌رسد (:10 ج 2، ص 1135). كتابشناسي از منابع مرجع رديف دوم است و به مجموعه اطلاعات كتابشناختي (نام نويسنده، عنوان، مترجم، محل انتشار، ناشر، تاريخ انتشار، تعداد صفحات يا قيمت كتاب) آثار چاپي، غيرچاپي، و نسخه‌هاي خطي و گاه تحليلي اطلاق مي‌شود و با نظم خاصي به قصد استناد و ارائه اطلاعات تهيه مي‌گردد (:3 89؛ :4 5؛ :12 ذيل "كتابنامه"؛ :20 ج 1، ص 30؛ :22 ذيل واژه).

ادامه نوشته

             کتیبه            دايرة المعارف كتابداري و اطلاع‌رساني(نسخه آزمایشی)

كتيبه[1] . كتيبه به‌نوشته‌اي اطلاق مي‌شود كه بر روي سنگ، در حاشيه  سردر ساختمان‌ها؛ يا گوشه‌هاي پارچه‌هاي خاص نظير پرده، سفره، و بيرق؛ و يا بر صفحه‌هاي كتاب نگارش مي‌يابد (:1 ج 11، ذيل "كتيبه").

سنگ‌نبشته‌هاي (كتيبه‌هاي) يافت شده در مصر و بين‌النهرين و مواردي مانند آن به هزاره چهارم پيش از ميلاد برمي‌گردد. اين كتيبه‌ها بيشتر فرمان شاهان و فرمانروايان و توصيف وقايع و تاريخ جنگ‌ها بوده‌اند (:5 37-38).

از كتيبه‌هاي مهم دوران باستان در ايران و نواحي اطراف آن يكي كتيبه آشور بانيپال در ذكر فتح شهر شوش و وقايع پس از آن (:10 8)، و ديگر كتيبه‌هاي دوگانه داريوش هخامنشي در بيستون به زبان‌هاي پارسي قديم و عيلامي بابلي است، كه يكي به كتيبه بزرگ و ديگري به كتيبه كوچك موسوم است.

ادامه نوشته

   کشّاف ها                         دايرة المعارف كتابداري و اطلاع‌رساني(نسخه آزمایشی)    

كشاف‌ها. كشاف نوعي نمايه واژه‌اي يا واژه‌نما[1] ست كه در آن "همه واژه‌هاي به‌كار رفته در يك اثر در نظم الفبايي مرتب شده و به‌دنبال آن سياهه‌اي از همه سطوري كه اين واژه در آنها به‌كار رفته، بر اساس توالي حضور آن در متن، مي‌آيد" (:5 ج 5، ص 593). در اين تعريف بر دو نكته تأكيد مي‌شود، يكي آمدن همه واژه‌هاي به‌كار رفته در متن به‌صورت الفبايي و ديگر گنجانده شدن همه سطوري از متن كه واژه موردنظر را دربردارند؛ واژه‌نماهايي كه فقط به محل آمدن واژه، بدون آوردن متن يا قسمتي از آن، ارجاع مي‌دهند بر اساس اين تعريف كشاف شمرده نمي‌شوند (:5 ج 5، ص 596).

ادامه نوشته

مُرَقَّع             دايرة المعارف كتابداري و اطلاع‌رساني(نسخه آزمایشی)

مُرَقَّع[1] مرقع يا مرقعه، اسم و صفت مفعولي از واژه عربي

ترقيع، و جمع آن مرقعات است. رقعه ـ به معني پاره چيزي، تكه، قطعه، مكتوب، نامه و ترقيع به مفهوم وصله كردن و پينه كردن، آمده است (:2 ج 4، ذيل "مرقع" :9 ج 2، ذيل "مرقع").

مرقع در زبان عربي معاني گوناگون دارد كه اهم آنها عبارتند از: مرد كارآزموده، جامه پروصله يا پاره پاره به هم دوخته، و خرقه صوفيان كه از اتصال قطعات مختلف و گاه رنگارنگ به‌هم ساخته مي‌شد(:5 ج 12، ذيل "مرقع"؛ :10 207).

ادامه نوشته

مستندسازي                 

مستندسازي[1] . به هر دو عمل توليد و استفاده از سياهه واژگان پذيرفته شده در نظام ذخيره و بازيابي اطلاعات مستندسازي مي‌گويند. در نظام‌هاي بازيابي متني واژگان پذيرفته شده، اكثر نقاط دستيابي را تشكيل مي‌دهند. كنترل واژگان به‌منظور رفع نارسايي‌هاي زبان طبيعي صورت مي‌گيرد و به فهم روابط ميان مفاهيم و رفع ابهام و چند شكلي واژگان كمك مي‌كند.

مهار واژگان مزاياي زيادي دارد. از آن جمله مي‌توان به‌سهولت جست‌وجو در فهرست، هدايت كاوشگران به اصطلاحات مشابه ديگر، و امكان تغيير سريع شناسه‌هاي فهرست اشاره كرد (2: 12).

ادامه نوشته

مُلَّطَفَه           دايرة المعارف كتابداري و اطلاع‌رساني(نسخه آزمایشی)

مُلَّطَفَه. ملطفه در لغت به معناي نامه باريك، رقعه، نوشته مختصر (5: ج 13، ذيل "ملطفه")، نامه خصوصي و كوچك است (4: ج2، ص1266). ملطفه را نخستين بار ابوالفضل بيهقي (385-470ق.) در تاريخ بيهقي به‌كار برده است (1: ذيل "ملطفه") و از اين كلمه، نامه‌اي كوچك و مختصر را براي ارسال مطالب محرمانه و غالبآ فوري، اراده كرده است (7: 256): "ركابدار پياده شد و زمين بوسه داد و آن نامه بزرگ از برِ قبا بيرون كرد و پيش داشت... امير گفت: آن ملطفه‌هاي خُرد كه بونصر مشكان ترا داد... كجاست؟ گفت: من دارم و زين فرو گرفت و ميان نمد باز كرد و ملطفه‌ها در موم گرفته، بيرون كرد" (2: 22-23).

ادامه نوشته

منشور           دايرة المعارف كتابداري و اطلاع‌رساني(نسخه آزمایشی)

منشور. اين كلمه به معني حكم و فرمان سرگشاده اميران و پادشاهان است و در آن لطف يا بخششي صورت مي‌گيرد (7: ج 13، ذيل "منشور"). از مقايسه متون فارسي سده‌هاي نخستين برمي‌آيد كه در دربار شاهان فارسي‌زبان ــ مثل صفاريان ــ به فرمان شاه منحصرآ منشور و فرمان گفته مي‌شد و حال آنكه در دربار شاهان ترك زبان ــ مانند غزنويان و سلجوقيان ــ فرمان شاه را "مثال" نيز مي‌گفته‌اند، اما براي واگذاري شغل و منصب وزارت و اشراف و توليت و امثال آنها منشور به‌كار مي‌رفته و مناسبت صدور آن از مناسبت صدور مثال برتر بوده است؛ مانند منشور وزارت، منشور قضا، منشور اشراف، منشور توليت، و جز آن. از متون فارسي استنباط مي‌شود كه چون منشوري به‌نام كسي صادر مي‌شد، صاحب منشور پس از دريافت، متن آن را همراه با خطبه‌اي به‌نام صادركننده مي‌خوانده است. در تاريخ بيهقي در چند جا اشاراتي به‌اين رسم ديده مي‌شود، از جمله در جايي كه از منشورِ لقب و حكمراني سلطان مسعود كه خليفه فرستاده بود، سخن مي‌گويد: "سلطان مسعود دستور داد تا نسخه‌ها برداشتند از منشور و نامه، و القاب پيدا كردند تا اين سلطان بزرگ را بدان خوانند و خطبه كنند" و نيز در جاي ديگر مي‌گويد: "سلطان منشوري فرستاد بنام سپاه سالار غازي به ولايت بلخ و سمنگان و كسان وي آن را به بلخ براند بزودي، تا بنام وي خطبه كنند".

ادامه نوشته

ميراث فرهنگي                   دايرة المعارف كتابداري و اطلاع‌رساني(نسخه آزمایشی)

ميراث فرهنگي[1] ميراث فرهنگي به آثار مادي و معنوي به جامانده از گذشته گفته مي‌شود كه بر هويت فرهنگي يك جامعه انساني دلالت دارد و از آن جهت قابل توجه است كه در شناخت زندگي گذشتگان مفيد و مؤثر است و براي مطالعه جوامع، اقوام، و ملل گوناگون، و نيز بازشناسي آثار مادي تمدن‌ها و سير تشكيل و تكامل آنها سندي باارزش به‌شمار مي‌آيد (1: 3؛ 3: ج 3، ص 11-15؛ 4: 73).

براي هر ملت، شناخت گذشته براي ساختن آينده‌اي بر پايه هويت فرهنگي خويش اهميت مي‌يابد. در حقيقت پويايي و بقاي فرهنگي در آينده، نيازمند پيوستگي ميان ديروز و امروز و فرداي ملت‌هاست (10: 6-9).

امروزه در آغاز هزاره سوم و عصر ارتباطات و جهاني شدن، وجه تمايز ملت‌ها از يكديگر هويت فرهنگي است كه ريشه در ميراث فرهنگي دارد. از اين‌رو، حفظ ميراث فرهنگي براي يك ملت، پشتوانه حيات فرهنگي در آينده خواهد بود.

ادامه نوشته

نقّالي                  دايرة المعارف كتابداري و اطلاع‌رساني(نسخه آزمایشی)

نقّالي. نقالي در لغت به معني كار و پيشه نقال است كه كالا يا چيزي را از جايي به‌جايي ديگر نقل مي‌كند يا مي‌برد، اما در اصطلاح به پيشه و هنر كسي گويند كه داستان‌ها و واقعه‌هاي هيجان‌انگيز و جذابي را كه شنيده يا خوانده است براي سرگرم كردن مردم نقل و بيان كند. اين داستان‌گزار يا قصه‌گوي هنرمند را اصطلاحآ نقّال مي‌گويند. واژه‌هاي نقال و نقالي به مفهوم اصطلاحي آنها احتمالا از دوره قاجار در زبان و ادبيات فارسي كاربرد يافته، چون اين اصطلاح‌ها در متن‌هاي تاريخي و ادبي و لغت‌نامه‌هاي فارسي پيش از آن نيامده‌اند.

ادامه نوشته

    ورّاقی                 دايرة المعارف كتابداري و اطلاع‌رساني(نسخه آزمایشی)

ورّاقي. ورّاق به معني كاغذبُرنده، كاغذ فروش، كراسه‌نويس، صحاف، كاتب، و نويسنده است (7: ج 2، ذيل "وراق" و "وراقي"). وراق در واقع كسي است كه كاغذ را مي‌بُرد و ورق مي‌سازد. وراق‌ها گاه با موي اسب و گاهي با ناخن خود يك ورق را دو حِصّه (قسمت) مي‌كردند. چون كاغذ گرانبها بود، وراق در بريدن آن صرفه‌جويي مي‌كرد و مهارت خود را در قطع و برش كتاب‌ها نشان مي‌داد و از اين‌روست كه اين فن از هنرهاي ظريف محسوب مي‌شود (5: ذيل "وراق").

تاريخچه. از جمله مهم‌ترين كشورهايي كه در وراقي سرآمد بوده‌اند، مصر، ايران، تركيه، هند، عربستان، و يمن هستند. هر يك از اين كشورها از لحاظ شيوه كار، ويژگي‌هاي خاص خود را داشتند (9: 20).

ادامه نوشته

   وقف                            دايرة المعارف كتابداري و اطلاع‌رساني(نسخه آزمایشی)    

وقف[1] وقف در لغت به معني ايستادن، درنگ كردن، سكون، امساك، و اقامت كردن به‌كار رفته و در اصطلاح به حبس عين مال، ملك و مستغلات آن، و جاري ساختن منافع آن در راه خدا گفته مي‌شود. هرگونه نقل و انتقال مانند خريد و فروش، رهن، جابه‌جايي، ميراث گذاردن، و بخشيدن مال وقفي ممنوع است (4: 104). وقف كتاب يا كتابخانه يكي از موارد وقف در جوامع مسلمان بوده كه با وقف مصاحف (قرآن‌ها) آغاز شد.

برخي فُقها وقف كتاب را در ابتدا نپذيرفتند و به‌سبب آسيب‌پذيري، آن را با اصل دائمي بودن استفاده از مال وقفي مغاير مي‌دانستند، ليكن سرانجام فقها وقف مصاحف و كتب را پذيرفتند (4: 106-107). وقف كتاب گاه براي استفاده اشخاص معين (مثل افراد خانواده) صورت مي‌گرفت، در اين صورت به آن "وقف خاص" مي‌گفتند. نوع ديگر، "وقفِ نيمه عمومي" يا "شبه عام" بوده و در آن، كتاب يا كتابخانه براي گروه‌هاي حرفه‌اي (مانند طلاب علوم ديني و پزشكان) و يا ديني (پيروان و علماي مذهب خاصي) وقف مي‌شد. گاه نيز بر يك مكان خاص (مانند مسجد، مدرسه، خانقاه، آرامگاه، و بيمارستان) وقف مي‌كردند. نوع سوم، "وقف عمومي" كتاب و كتابخانه، يا وقف براي "طالبان علم" و يا بر "جميع مسلمانان" بود (5: 82-90).

ادامه نوشته

انتشار تازه ترین شماره دوفصلنامه علمی – پژوهشی آینه میراث   

شماره جدید دوفصلنامۀ علمی - پژوهشی آینه میراث ویژۀ کتاب شناسی، نقد کتاب و اطلاع رسانی در حوزۀ متون، دورۀ جدید، سال دهم، شمارۀ دوم ، پاییز و زمستان 1391(پیاپی 51) منتشر شد.

به گزارش روابط عمومی مرکز پژوهشی میراث مکتوب در این شماره از دوفصلنامۀ علمی – پژوهشی آینه میراث و پس از سخن سردبیر، مقالاتی با عناوین «آیینۀ حق نما‍، اثری در دفاع از تشیع در هند» نوشته ژاله تاج الدینی، «فرهنگ لب اللغه اثر شیخ محمود لاهیجی» نوشته پروین تاجبخش، «معرفی، بررسی و تحلیل تذکرۀ تحفۀ سامی» اثر فاطمه توکلی فرد، «معرفی نسخه های سام نامه موجود در کتابخانه های جهان» نوشته وحید رویانی، «نویافته هایی از تاریخ ادبیات ایران (اعلامی چند از کهگیلویه)» اثر سید محمد طباطبائی بهبهانی، «مثنوی لیلی و مجنون مکتبی شیرازی، نسخۀ خطی شمارۀ 10379 کتابخانۀ آیت الله مرعشی نجفی» از فرزانه فاتح و محمدصادق میرزا ابوالقاسمی ، «عبدالجبار الخرقی و آثار او در هیئت» نوشته حنیف قلندری به چاپ رسیده است.

«ملاحظاتی پیرامون تواریخ نایافته و تاریخ نگاری محلی در خوارزم سده های 4 -5 ق» اثر محمدعلی کاظم بیکی، «شرح الحکمه العرشیه ملااسماعیل اصفهانی ، پاسخی به جرح عرشیه احسائی» اثر احسان کردی اردکانی، «تحلیل نثر جامع التواریخ رشیدالدین فضل الله از نظر شاخصهای سبکی و ادبی» نوشته علی محمدی، «مصارع الشعرا شاعری ناآشنا» تألیف احمدرضا یلمه ها از دیگر مقالات به کار رفته در دوفصلنامه علمی – پژوهشی آینه میراث است.

چکیدۀ مقالات به عربی به ترجمه حامد صدقی و چکیدۀ مقالات به انگلیسی ترجمه مجدالدین کیوانی سرفصل های پایانی این شماره از آینه میراث است.

دوفصلنامۀ پژوهشی آینه میراث به صاحب امتیازی مرکز پژوهشی میراث مکتوب، مدیرمسئولی اکبر ایرانی و سردبیری حسن رضایی باغ بیدی در 278 صفحه منتشر شده است.

    منبع:مرکز پژوهشی میراث مکتوب

مراسم اختتامیه ی ششمین دوره آموزش زبان و ادبیات فارسی در استانبول


مراسم اختتاميه ششمین  دوره دانش افزايي زبان و ادبيات فارسي  روز چهارشنبه  مورخ 19/4/91 با حضور آقای مرتضایی فر سرکنسولگرل  ج.ا ايران در استانبول ، مدرسان  دوره، و رئیس کرسی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه استانبول ، استادان کرسي زبان و ادبيات فارسي دانشگاه استانبول و دانشجويان و زبان آموزان فارسي در محل سر کنسولگری ج . ا.ایران در  استانبول برگزارشد.

 پس از نواخته شد ن سرود ملی کشورمان؛ حجه الاسلام و المسلمین حسن شعبانی وابسته فرهنگی  کشورمان  در استانبول به  حاضران در مراسم خیر مقدم گفت و از زحمات و تلاش های دکتر رحمان مشتاق مهر و دکتر کاووس حسن لی و دکتر عبداله دودانگه به جهت تدريس درششمین  دوره دانش افزايي زبان و ادبیات فارسی  و نیز ازرئیس کرسی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه استانبول به منظور مساعدت در برگزاری این دوره  تشکر نموده و ادامه داد: امیدوارم شرکت کنندگان از مطالب و دروس ارائه شده توسط استادان  استفاده  علمی لازم را از کلاس های این دوره برده باشند وی افزود وابستگی فرهنگی استانبول در زمینه آموزش زبان فارسی طبق یک برنامه مدون عمل می نمایدوبحث ادبیات فارسی را هدف اصلی خودقرار داده چرا که همه مفاهیم بلند معنوی وانسانی ملت بزرگ ایران با ادبیات فارسی قابل نشر می باشد  برنامه با پخش نما آهنگی از پیشینه فرهنگی و ادبی کشورمان ادامه پیدا کرد .

ادامه نوشته

                                                                                     Täze degişmele

  • Uruşdan öň iki sany aga-ini ýaşapdyr. Uly agasy kolhozyň traktoryny sürüp mydama daýhançylyk bilen meşgullanar eken. Kiçi inisi welin işýakmaz bolansoň, bazarda kezzaplyk edip adamlary çürkär eken. Uruş başlaýar, daýhan agasy eline ýarag alyp urşa gidýär. Inisi bolsa urşa gitmän gaçgak bolýar. Uruş gutarýar, agasy uruşdan sag-aman dolanyp gelip, ýene öňki işine başlaýar. Inisini welin tutup Sibire sürgün edýärler. Inisi bir ýyla golaý oturansoň derrewem yzyna dolanyp gelýärde, kolhoza işe girýär. Ilki brigadir, soňra başlyk, yzýanam bolsa raýkoma çekilýär. Bir gün ýaňky aga-ini bir ýerde gabatlaşyp çaýlaşýarlar. Şonda agasy, inisine sorag berýär:
    - Men ömürboýy halal işläp kolhoza şunça hyzmat etdim, uruşda döş gerip uruşdym, emma meniň şol bir işim. A sen bolsa, gaçgak, dönük bolsaňam gaýtam beter ýokaryk çekýäler, bu ne beýle?
    - Hemme zat dogry. Meniň zähmet depderçämde - agasy sowet soýyzynyň gahrymany - diýen ýazgy dur. A seniň zähmet depderçäňde bolsa – inisi
    gaçgak – diýen ýazgy bar!

    www.ertir.com

همایش قومیت و فرهنگ ایرانی اسلامی برگزار می‌شود                         گزارش از: ایسنا

        همایش قومیت و فرهنگ ایرانی اسلامی برگزار می‌شود

همایش قومیت و فرهنگ ایرانی اسلامی 22 مهرماه امسال در دانشگاه شهید مدنی آذربایجان شرقی برگزار می‌شود.

به گزارش ایسنا، رقیه صادقی - معاون فرهنگی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان شرقی - اظهار کرد: قومیت در اندیشه‌ی علما و بزرگان دینی، مهندسی فرهنگی، اقوام و ادیان، آسیب‌شناسی سیاست‌های قومی در عصر جهانی شدن، ارزش‌های دینی، ملی و قومیت، فرآیند جامعه‌پذیری و قومیت، دانشجو، دانشگاه و قومیت، هویت ملی و هویت قومی در عصر جهانی شدن، سیاست‌های مدیریت تنوع قومی و قومیت و توسعه از محورهای برگزاری این همایش هستند.

ادامه نوشته

انتشار 2 كتاب تازه در حوزه گرگان‌پژوهي

 مدير مسوول نشر پيك ريحان گرگان از انتشار 2 كتاب تازه خبر داد. احمد خواجه‌نژاد گفت: كتاب‌هاي «استرآباد در سفرنامه‌هاي عصر قاجار» تاليف احسان گوهري‌راد، كارشناس ارشد تاريخ و پژوهشگر و همچنين كتاب‌ «كتاب‌شناسي استان گلستان» به‌كوشش محمد انصار، مولف و پژوهشگر تاريخ، همزمان با 20 شهريور، روز گرگان منتشر شده است. وي افزود: كتاب نخست كه با مقدمه دكتر جواد هروي، مدرس دانشگاه و عضو كميسون فرهنگي مجلس منتشر شده به بررسي وضعيت، پيشينه تاريخي استرآباد در عصر قاجار مي‌پردازد و از نگاه سفرنامه‌ها گذشته اين سرزمين را تشريح مي‌كند.
خواجه‌نژاد تصريح كرد: كتاب دوم نيز به فهرست‌نويسي کتاب‌ها، مقالات، و گزارش‌هایی است که درباره‌ی یکی از موضوعات مرتبط با منطقه‌ی جغرافیایی استان گلستان اعم از تاریخ و جغرافیا، جامعه شناسی، توسعه، فرهنگ و هنر، کشاورزی ومحیط زیست، مشاهیر، و...  تاکنون به چاپ رسیده است.
مدير اجرايي نشر پيك ريحان نيز گفت: در سال 1391 علاوه بر اين 2 كتاب، يك كتاب كودك با نام «عباسعلي و چنار سبزه‌مشهد» اثر قدسيه موسوي با مشاركت سازمان فرهنگي ورزشي شهرداري گرگان منتشر شده است. وي افزود: اين كتاب پس از «فردا افتو» و «دسته‌چوبي» سومين جلد از مجموعه «حكايت‌هاي عاميانه و داستان‌هاي گرگاني براي كودكان و نوجوانان» است.
مهدي صفايي ابراز اميدواري كرد: ما از آثار مكتوب در حوزه گرگان شناسي استقبال مي‌كنيم و آماده سرمايه‌گذاري، همكاري و مشاركت در انتشار آثار را داريم.
يادآور مي‌شود نشر پيك ريحان از سال 1382 تاكنون بيش از 300 اثر از مولفان استان را منتشر كرده است كه بيش از 20 اثر در حوزه گرگان‌شناسي و معرفي استان بوده است.

منبع:www.preyhan.com

 

 مصاحبه با دکتر علی تمیز ال مدیرگروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سلجوق شهر قونیه

دکتر علی تمیز ال : باور من هم در این است که آرامگاه شمس در خوی است

مصاحبه گر: رویا گل احمدی

در نشستی با مولانا پژوهان ترک که در همایش مهرمولانا شرکت کرده بودند با دکتر علی تمیزال مدیرگروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سلجوق شهر قونیه به گفتگو پرداختیم؛


 دکتر علی تمیز ال : باور من هم در این است که آرامگاه شمس در خوی است

ادامه نوشته

سیاره ای تفتیده، به رنگ زمین کشف شد

سیاره ای تفتیده، به رنگ زمین کشف شد

در صورت فلکی روباه کوچک، سیاره ای کشف شده است که در فاصله ٦۳ سال نوری از زمین قرار دارد و رنگش نیز همانند سیاره ما آبی است.

این سیاره نخستین سیاره ای است که دانشمندان توانسته اند رنگ آنرا در ورای منطومه شمسی تعیین کنند.

دانشمندان می گویند که رنگ آبی این سیاره ناشی از وجود بارانی از ذرات شیشه ای سیلیکات های ذوب شده در اتمسفر این سیاره به دلیل گرمای بسیار بالای محیط است.

تخمین زده می شود که در سطح این سیاره، طوفان هایی به سرعت ۷ هزار کیلومتر در ساعت در حال وزیدن هستند.دمای سطح این سیاره نیز می تواند بیش از ۱۱۰۰ درجه سانتیگراد باشد.

تصاویر دریافت شده از تلسکوپ هابل نشان می هد که یک روی این سیاره مدام به سوی ستاره اش بوده و روی دیگرش نیز پیوسته تاریک است.گفته می شود که دما در سوی تاریک این سیاره در حدود ٦٥۰ درجه می باشد.

منبع:تی.آر.تی فارسی

انتشار بررسی تطبیقی نهضت جنگل و خیابانی

انتشار بررسی تطبیقی نهضت جنگل و خیابانی                 انتشار بررسی تطبیقی نهضت جنگل و خیابانی

این کتاب به بررسی دو نهضتی پرداخته که از نظر وقوع و ماهیت، شباهت های زیادی با هم دارند. 

آغاز جنگ جهانی اول و تهاجم وسیع نیروهای بیگانه به ایران و عدم توانایی دولت مرکزی در حفظ حدود و ثغور کشور، باعث مهیا شدن زمینه های لازم برای آغاز نهضت ها علیه تسلط بیگانگان و تلاش در جهت حکومتی مقتدر و مستقل در ایران شد. 

اوضاع کلی ایران در جنگ جهانی اول، انگیزه رهبران قیام شیخ محمد خیابانی و میرزا کوچک خان، اهداف رهبران قیام ها، وجوه تشابه و اختلاف در اهداف و دیدگاه های فکری رهبران دو نهضت از جمله فصل های تشکیل دهنده کتاب است. 

کتاب «بررسی تطبیقی دو نهضت جنگل و خیابانی» که از تولیدات دفتر ادبیات انقلاب اسلامی حوزه هنری و نوشته عبدالله متولی است، در انتشارات سوره مهر به چاپ دوم رسیده است. از دیگر آثار متولی، می توان به کتاب های «تیمورتاش و بازی قدرت»، «کمیته مجازات»، «دشمن به زانو درآمد» و «کبوتران حرم» اشاره کرد.


منبع: ایبنا

     هنرمندان برای برگزاری جشنواره بام جهان در خاروغ گرد هم آمده اند

   هنرمندان برای برگزاری جشنواره بام جهان در خاروغ گرد هم آمده اند.یکی از جشنواره های موسیقی که در مناطق بلند برگزار می شود مروج فرهنگ محلی  پامیری و دوستی میان مردم آسیای میانه است.

 

ادامه نوشته

بهترين كتابى كه آقاى «گورمميش» خوانده است!           شادروان استاد رضا انزابی نژاد

                                   بهترين كتابى كه آقاى «گورمميش» خوانده است!


بچّه كه بودم، نمى‏دانم به چه مناسبتى، عمّه، توپى برايم آورد. از آنهايى كه مى‏گفتيم «يددى درى» واقعاً هفت لايه نبود ولى با اين معروف بود. توپى را كه با پيچيدن نخ، دور لته و كهنه درست كرده بودم، دور انداختم، مى‏گفتم توپ عبارت است از «يددى درى». توپ را يك لحظه از خودم دور نمى‏كردم، وقت غذا خوردن پهلوى دستم می‏گذاشتم و شب، موقع خواب، زير بالشم.

    مادر  می ‏گفت اين قدر «گورمميش» نباش! و من بودم.

       ثلث اوّل در كلاس پنجم ابتدايى نمی ‏دانم چطور شد كه ـ شاگرد اول شدم! اتّفاقى بود. آموزگارمان يك خودنويس «امپريال» جايزه داد. اوّلين و آخرين جايزه ‏اى كه در عمرم ديده‏ ام همان بود. قيمت خودنويس 35 ريال بود و  سیوپنج ريال كم‏ پولى نبود و من مدّتها در حسرت يك امپريال بودم. آن روزها خودكار نبود، شايد هم بود و من نديده بودم. بيك Bic كه حتماً نبود قلم نمره دو «خطّاط» و مركب سياه و آبى را دور انداختم و با خودنويس امپريال  می ‏نوشتم. خودنويس را اگر  می ‏توانستم از گردنم  می‏آويختم تا همه ببينند. هى از اين جيبم درمی‏آوردم و به آن يكى جبيم  می‏گذاشتم.

ادامه نوشته

آمار پنج سال اخیر انتشار کتاب در ترکیه

آمار پنج سال اخیر انتشار کتاب در ترکیه

 

ايراس: عمر چلیک، وزیر فرهنگ و گردشگری ترکیه در پاسخ به سوال کتبی اوزجان ینی چری، نماینده مجلس آمار پنج سال اخیر انتشار کتاب در ترکیه را منتشر کرد. به گزارش ايراس به نقل از ایبنا؛ چندی پیش اوزجان ینی چری، نماینده حزب ملی ترکیه در مجلس با انتشار نامه کتبی، از وزیر فرهنگ و گردشگری ترکیه خواسته بود تا دلیل کم‌کاری وزارتخانه مطبوعش را در زمینه انتشار کتاب توجیه کند. 

ادامه نوشته