کشف سنگ نوشته های مردم باستانی ترک در مغولستان نوشته : کانیهیکو ایمایی-ترجمه: محمد قجقی
اوساوا ، که آن خطوط و نوشته ها را رمز گشایی کرده و خوانده است می گوید، نوشته ها در خصوص سوگواری مردمی است که در هنگام فوت ناگزیر بوده اند،خانواده ها و مساکنشان را، که دوست می داشتند، ترک نمایند. در یکی آمده : آه کاشانه و ماوای من و در سطری دیگر آمده است: آه ، ای سرزمینم
نقوش حک شده بر سنگ نوشته، دلالت بر مصنوعاتی دارد که احتمالآ به سنگ نوشته های قبور اعضای خاندان آشینا، خاندان حاکم دومین سلسله ی ترکان
( 682-744/م) شبیه می باشند.
گوک ترک ها قدیمی ترین مردم صحرا نشینی هستند که آثاری مکتوب از زبان خود را با نظام نوشتاری خویش ، باقی گذاشته اند.کارشناسان می گویند، این کشف ارزشمند است ، زیرا اولین نوع از کشف هایی است که پس از سه سنگ نوشته بسیار مشهور باستانی ترک- بیلگه کاغان(Bilge Kaghan)،کول تیگین( Kol Tigin) و تونیو کوک( Tonyukuk)، که حدود 120 سال قبل در مغولستان کشف شده اند- صورت گرفته است.
اوساوا می گوید سنگ نوشته ها و اجزای دیگری که هنوز در زیر خاک مدفونند، شاید در باره ی زندگانی افرادی که یاد ایشان گرامی داشته شده اند،مطالبی ارائه نمایند.
پژوهش در باره ی رسم الخط ترکی باستانی، برروی بازخوانی سنگ نوشته های شناخته شده ی پس از زبان شناس دانمارکی- که الواح را در اواخر قرن 19 قرائت نمود، متمرکز شده است.به گفته ی تاکائو موری یاسو،( Takao Moriyasu) استاد تاریخ آسیای مرکزی در دانشگاه کینکی( Kinki) ، آخرین یافته ها به روشن شدن حقایق جدید کمک خواهد نمود.
تاریخ دولت گوک ترک بسال 552/م و زمانی آغاز شد که ییلی کاغان(Yili Kaghan) اولین امپراتوری ترک را تاسیس نمود. تشبّثات سیاسی سلسله ی چینی سویی دولت گوک ترک را به دو پاره تقسیم نمود:گوک ترک شرقی و گوک ترک غربی-که پاره ی نخست در سال 630/م تن به انقیاد حاکمیت چینی تانگ سپرد.
گوک ترک ها استقلال خویش را از چینی ها بازپس گرفتند و در سال 682/م دومین امپراتوری ترک را تاسیس نمودند. منتها این دولت نیز در سال 744/م توسّط اویغور ها ، منقرض گردید.