آق ملا - چهارشنبه ۲۷ فرودين ۱۳۷۶ 
امروز ساعت ۱۲/۳۰ از آلماتي پرواز كرديم و آمديم به «آق ملا». خيلي وقت بود كه آهنگ اين سفر كرده بوديم كه همواره به تاخير مي‌افتاد. ميزبان ما استانداري آق‌ملا است و رئيس اتحاديه زنان مسلمان اين شهر به نام «جمعه‌گل» كه بسيار فعال و داناست. «جمعه‌گل» در اصل روزنامه‌نگار و سردبير يك نشريه است. در تلويزيون محلي استان نيز فعاليت دارد. شوهر او -كه در كار سفر ما مشاركت مي‌كند- معاون راديو و تلويزيون استان هست و هر دو نويسنده‌اند و شاعر به زبان قزاقي. جمعه‌گل يك سر و گردن كامل به همكاران مشابهي كه در آلماتي داريم، از نظر نظم و برنامه‌ريزي و پيگيري اضافه دارد. 

آلماتي – ششم فروردين ۱۳۷۶ 
امروز ساعت چهار بعد از ظهر در سالن كوچك آكادمي علوم جشن نوروزي گرفتيم براي پارسي‌آموزان و استادان زبان پارسي،‌ برگزاركننده ما بوديم و پروفسور "فيض‌الله اورازايف"، رئيس انستيتوي خبرنگاري بين‌المللي كه پنجاه پارسي‌آموز دارد، يعني اين تعداد دانشجوي خبرنگاري با گرايش زبان پارسي. 

در جايگاه به جز برگزاركنندگان، "كومس‌بايف"، رئيس دانشكده‌ي خاورشناسي دانشگاه ملي و هم‌چنين تني چند از روساي شعبه‌هاي زبان پارسي حضور داشتند. سالن صدنفره تقريبا پر شد و دوربين‌هاي متعددي از خبرنگاران شبكه‌هاي تلويزيوني –كه با آنها ارتباط خوبي داريم- از جلسه تصوير بر مي‌داشتند. 

هشتم آذرماه 1375شب گذشته را مهمان خانم «قمبت نورعلي‌وا» مسئول گروه سرود و تواشيح رايزني فرهنگي بوديم. «زينب» و «عارفانه» (همسر و دخترم) و «محمد سلام» مترجم رايزني و خانم «لذت» دستيار قمبت همراه مادرش و همچنين «عسگر» شوهر خواهر قمبت حضور داشتند. قمبت رهبر گروه معروف كر پسران است كه در جاهاي مختلف برنامه اجرا مي‌كند. اين گروه در تلويزيون جمهوري نيز بسيار ديده مي‌شوند. 

قمبت را سال گذشته تابستان دعوت كردم به همكاري، در حالي كه خودم هم نمي‌دانستم چقدر نتيجه‌بخش خواهد بود. به او پيشنهاد كردم كه يك گروه سرود و تواشيح از ميان دانش‌آموزان گروه خود تربيت كند. در همان جلسه اول قمبت با شنيدن آواي پسران بسيار متاثر و اشك از چشمانش جاري شد. عجيب روي او اثر گذاشت مي‌گفت: «من هيچ‌گاه فكر نمي‌كردم قرآن را با صداي زيبا و به صورت دسته‌جمعي هم مي‌خوانند و در تمام عمرم آهنگي به اين زيبايي نشنيده‌ام.» 

مسكو - ۱۴ آبان ۱۳۷۵ امروز اول صبح راهي "آيراپورت" شدم براي آمدن به مسكو. در هواپيما چندتايي مسافر نشسته بودند كه هنوز هواپيما بلند نشده، بساط پاسوربازي را پهن كردند. در چهار رديف متصل به هم نشسته و خيلي هم سروصدا مي‌كردند. هواپيما كيپ جمعيت و شبيه اتوبوس‌هاي شمس‌العماره‌ي قديم خودمان. دود سيگار و بوي مشروب هم تمامي فضاي سالن هواپيما را گرفته بود. در طول چهار ساعت پرواز حدود يك سوم كتاب حديث بندگي و دلبردگي دكتر سروش را خواندم و به خصوص از خواندن آن بخش كه توضيح دعاي "ابو حمزه" است، بسيار لذت بردم. در فرود آمدن هواپيما در فرودگاه "دوماديدوا" سخت نگران شدم. چند صد متر مانده به زمين، هوا مه‌آلود بود و هيچ چيز ديده نمي‌شد. مدتي هم طول كشيد تا هواپيما به زمين نشست. 

چهارشنبه – ۱۸ مهرماه ۱۳۷۵ پريروز در محل رايزني فرهنگي ديداري داشتم با پروفسور "عبدالملك نيسانبايف" كه رئيس انستيتوي فلسفه است و رئيس آكادمي علوم اجتماعي و نيز هم‌زمان دبير دايرة‌المعارف بزرگ قزاقستان كه با فرمان رئيس جمهور كشور در حال تهيه و تدوين است. با "نيسانبايف" نيز بحث‌هايي درباره‌ي گذشته و آتيه‌ي اين جمهوري‌ها داشتيم. وي از دوستان نزديك من است و همكاري‌هاي گسترده پژوهشي و علمي با وي و انستيتوي فلسفه داريم. "ابيكه" (او را به اختصار چنين صدا مي‌زنند) فيلسوف، باسواد و آدم مقبولي است و جزو گروه مشاوران رئيس جمهور نيز هست. وي چند روز پيش نيز در جلسه‌ي سالانه‌ي آكادمي علوم اجتماعي قزاقستان، رسماً مرا به عضويت كامل آكادمي درآورد. 

سه‌شنبه- ۱۰ مهرماه ۱۳۷۵ 
ديروز را در سرزمين دولت قرقيزيه در شهر «بيشكك» سر كرديم به منظور ديدار با چنگيز آيتيموف نويسنده‌ي معروف و شناخته شده در جمهوري‌هاي شوروي و جهان. بيشكك شهري است با حدود ۶۵۰ هزار نفر جمعيت و در دويست و چهل كيلومتري آلماتي واقع است. اين شهر در زمان شوروي «فرونزه» نام داشت. فرونزه نام سرداري است روسي كه در زمان انقلاب اكتبر همراه با «كوبيشف» نقش به سزايي در تحكيم حكومت بلشويك‌ها در آسياي مركزي داشتند. كويبيشف همچنين به همراه «كالنين» تقسيم بندي مرزهاي اين جمهوري‌ها را در سال‌هاي ۱۹۲۲-۲۴(۱۳۰۱-۳) به عهده داشتند. اين سه تن از شخصيت‌هاي برجسته‌ي شوروي بودند و در ميدان سرخ مسكو در كنار استالين دفن شده‌اند. 

چهارشنبه- ۱۴ شهريور ۱۳۷۵ 
امروز ساعت چهار بعدازظهر ساختمان مستقل رايزني فرهنگي جمهوري اسلامي ايران در قزاقستان را افتتاح كرديم. مراسم بسيار باشكوه و با حضور عالي جناب دكتر "ژورينوف" وزير آموزش قزاقستان، "آبديشف" مدير كل فرهنگي وزارت خارجه، خانم "ژيبيك امر خانوا" رئيس خانه‌ي دوستي، پروفسور "نيسانبايوف" رئيس انستيتوي فلسفه و هم‌چنين رئيس آكادمي علوم اجتماعي، دوستمان "ژان گلدين يرمك" معاون سابق وزير فرهنگ، "قالتاي محمد جان" مشاور رئيس جمهور، نويسنده و سردبير هفته‌نامه تركستان، "رزابرديگاليوا" رئيس كتابخانه‌ي ملي، رئيس دانشگاه زبان‌هاي جهان، "امينه نعمانوا" رئيس اتحاديه‌ي زنان مسلمان و چند تن ديگر از شخصيت‌هاي ملي و فرهنگي قزاقستان برگزار شد. 

جمعه ۱۳۷۵.۳.۱۱ ديروز آمديم به "چيمكنت" براي پيگيري امور ايراني‌الاصل‌ها و برخي كارهاي ديگر. امشب را در "هتل دوستيك" مستقر هستيم و فردا خروس‌خوان عازم برگشت به آلماتي. البته هتل كه چه عرض كنم مسافرخانه‌اي بدون هيچ‌گونه امكاناتي. اتاق‌ها تنگ و تاريك و گرمي هوا افزون بر آن. پشه‌ها هم نه مان خوابيدن مي‌دهند و نه آسايش براي بيدار ماندن. 

اين سومين سفر من به استان جنوبي قزاقستان است. استان جنوبي با مركزيت چيمكنت يكي از مهم‌ترين مناطق قزاقستان است. اين استان هم مرز ازبكستان و قرقيزستان و پس از آلماتي پرجمعيت‌ترين استان كشور است. مرزهاي قزاقستان تا كناره‌هاي پايتخت‌هاي دو جمهوري قرقيزستان و ازبكستان گسترده است و فاصله مرز اين جمهوري درهر دو سو با آن دو كشور كمتر از بيست كيلومتر است. "چيمكنت" يا " چيمكند" نيز نامي برگرفته از زبا ن سغدي است مركب از "چيم" و "كنت" كه به معناي گياه و شهر است؛‌ يعني شهر علف يا شهر گياه و منظور شهري است كه ديوارهاي آن از ني‌هاي بلند شكل گرفته است. 

 وقتی در اکتبر ١٩٤٩، مائوتسه تونگ بنیان‌گذاری جمهوری خلق چین را اعلام داشت، بر کشور خاک مرگ پاشیده شده بود. شصت سال بعد، پس از پستی و بلندی‌های بسیار و علی‌رغم جنایت‌های دولتی، چین جایگاهی بایسته در صف اول صحنه اقتصاد جهانی به خود اختصاص داده است. فقر هنوز باقی است اما گرسنگی محو گشته، نابرابری‌ها چشمگیرند اما ٩٠ درصد سواد خواندن و نوشتن دارند... پکن که خود را برای مراسم شصتمین سالگرد انقلاب آماده می‌کند، از رشد نارضایتی‌ها نگران است و بخشنامه‌ای برای محدود کردن هزینه جشن‌ها در استان‌ها صادر کرده است. سی سال پیش از این در پایتخت، انقلابي فرهنگی آغاز شد که اینک از سوی مقامات دولتی «فاجعه ملی» ارزیابی می‌شود. 

ايراس: هفته فرهنگی ایران در شهر سن‌پتربورگ

 برگزار شد. به گزارش ايراس به نقل از واحد مرکزی

 خبر؛ برای نخستین بار در شهر سن‌پتربورگ دومین

 شهر بزرگ روسیه هفته فرهنگی ایران با حضور

 هنرمندان اصفهانی برگزار شد. برگزاری هفته

 فرهنگی ایران در شهر سن‌پترزبورگ با پرپایی چند

 نمایشگاه از آثار هنری معاصر شهر اصفهان و اجرای

 موسیقی زنده محلی استان اصفهان همراه بود.

 برنامه‌های هفته فرهنگی ایران از طرف جامعه فرهنگی و هنری روسیه با استقبال

 روبه‌رو شد.

ايراس: به بکی(ربکا، همسفر امریکایی‌ام) گفتم که به این خانه برویم و کمی استراحت کنیم. با کمی کج خلقی پذیرفت. طبیعی بود در فرهنگ امریکایی او، هیچ کسی حق ندارد بدون دعوت به خانه یا باغ کسی برود. بکی غرغر کرد: "تو حق نداری بری توحیاط خونه مردم. اینجا دیوار نداره اما معلومه که مال کسیه!" گفتم: "می دونم". اینجا خوشبختانه تاجیکستان بود و من آداب روستاییان آن را که بسیار نزدیک به آداب روستاییان خودمان بود، می دانستم. 

آن روز حداقل ۱۵ کیلومتر با کوله پشتی‌های ۱۰_۱۵ کیلویی‌مان راه رفته بودیم. من مریض بودم و در تمام راه از چشمه‌های جوشان که گوشه و کنار از زمین جوشیده بود، آب نوشیده بودیم و نهارمان تکه‌ای ژامبون محلی با نان بود که آن را هم با رهگذر پیری که ناگهان جلویمان سبز شده بود، شریک شده بودیم. رهگذری که پیش از غذا، در حین آن و بعد از آن، حتی کلمه‌ای با ما حرف نزد! وقتی که داشت از خیابان با یک تنه‌ي بلند چوب روی شانه‌هایش عبور می‌کرد، ما با دست اشاره کرده بودیم که بفرما غذا، او هم آمده بود. بعد هم در حالی که با لبخند و سر تکان دادن از ما خداحافظی می‌کرد با همان کنده درخت روی شانه‌هایش در پیچ جاده، دور شد. 

مناسبات فرهنگی و تاریخی ایران با آسیای مركزي ریشه در ادوار گذشته تاریخی دارد. آداب و رسوم مشترک، دین مشترک، مرزهای مشترک جغرافیایی و زبان مشترک، با کشورهایی از منطقه آسیای مركزي، را می‌توان از مولفه‌های اصلی هم‌گرایی و مناسبات فرهنگی ایران در دوره‌های تاریخی قلمداد نمود. هرچند جدایی مرزها، مسایل بین‌المللی، نگرش‌ها و ایدئولوژی‌های جهانی که از جمله‌ی آن کمونیست بود، برای مدت زمانی چرخه‌ی این مناسبات را کند ساخت، اما با گذشت زمان، فروپاشی دولت شوروی و مستقل شدن کشورهای آسیای مركزي مناسبات ایران و کشورهای آسیای مركزي رو به پیشرفت شایانی نهاد. جشن نوروز و برگزاری آن در برخی کشورهای آسیای مركزي به ویژه تاجیکستان نشان از قدمت و دیرینگی روابط فرهنگی ایران و آسیای مركزي دارد.