اساتید: قربان صحت بدخشان، آنا دردی عنصری، آمانقلیچ شادمهر، نور قلیچ فداکار و عبد الحکیم مختومی.

فایل شماره 34

فایل شماره 35

فایل شماره 36

فایل شماره 37

فایل شماره 38

يونيسيست[1] . يونيسيست نهادي بين‌المللي با هدف ايجاد نظام جهاني اطلاعات علمي و فني است كه وابسته به يونسكو و شوراي بين‌المللي اتحاديه‌هاي علمي (ايكسو)[2] است. يونيسيست به‌عنوان بخشي از برنامه عمومي يونسكو در زمينه اطلاعات، توسط شورايي بين‌الدوّلي كه در كنفرانس عمومي يونسكو تشكيل مي‌شود، اداره مي‌گردد (1: ذيل واژه؛ 4: 397).

تاريخچه. در 1966 به‌دنبال كنفرانس عمومي يونسكو و نشست عمومي شوراي بين‌المللي اتحاديه‌هاي علمي (ايكسو)، اين دو سازمان متعهد شدند كه امكان ايجاد يك نظام جهاني اطلاعات علمي را بررسي كنند. يك گروه كاري مطالعه راهبردها روي اين پروژه را كه بعدها يونيسيست نام گرفت، انجام داد و پيشنهاد كرد نظام مزبور با همكاري ميان سرويس‌هاي اطلاع‌رساني در سراسر جهان به‌وجود آيد. در ژانويه 1967 كميته‌اي به رياست هريسون براون، نايب رئيس وقت ايكسو، تشكيل شد

يونان، كتابخانه‌هاي. جمهوري يونان در جنوب شبه‌جزيره بالكان است. جمعيت آن (طبق آمار سال 2005) 10668354 نفر و مساحت آن بالغ بر 131990 كيلومترمربع است، زبان رسمي اين كشور يوناني است.

تاريخچه. يونانيان از دوران باستان به مجموعه دستنوشته‌ها و كاغذ علاقه‌مند بودند. پيسيستراتوس[1]  (وفات 527 ق.م.) نخستين كسي بود كه در آتن مجموعه اشعار حماسي هومر و ساير آثار ادبي را براي نسل‌هاي آينده ضبط كرد. به‌دنبال وي ارسطو براي استفاده‌هاي شخصي دست به جمع‌آوري دستنوشته‌ها زد و آنها را براي استفاده بهتر نظم داد و فهرست كرد. سپس هادريان امپراتور رم، كتابخانه‌اي بزرگ و زيبا در آتن و در آگوراي قديمي بنا نهاد.

همدان، كتابخانه‌هاي. استان همدان با 190247 كيلومترمربع مساحت در غرب ايران قرار گرفته است (1: 1). اين استان از شمال به استان زنجان، از جنوب به استان لرستان، از شرق به استان مركزي، و از غرب به استان كرمانشاه و قسمتي از استان كردستان محدود مي‌شود (4: 124). جمعيت آن (طبق آمار سال 1383) 1732080 نفر است (6). از نظر زباني داراي تعدد لهجه و زبان است به‌نحوي كه در مناطق شمالي آن بيشتر فارسي و تركي، در جنوب لر و لك، و در غرب كردي رواج دارد (5: 9).

بر اساس آخرين تقسيمات كشوري (سال 1374)، استان همدان از 8 شهرستان (همدان، ملاير، نهاوند، تويسركان، كبودرآهنگ، اسدآباد، بهار، رزن)، 14 شهر، 18 بخش، و 68 دهستان تشكيل مي‌شود و مركز آن شهرستان همدان است

هلند، كتابخانه‌هاي. اين كشور پادشاهي در ساحل درياي شمال واقع شده است. از مشرق به آلمان و از جنوب به بلژيك محدود است. جمعيت آن (طبق آمار سال 2005) 16407491 نفر و مساحت آن 40844 كيلومترمربع است. بخشي از كشور پايين‌تر از سطح دريا قرار گرفته است. زبان رسمي آن هلندي است.

تاريخچه. با گذشت زمان مجموعه‌هاي بسياري از كتابخانه‌هاي سلطنتي قرون وسطي پراكنده شده است و اكثر آنها تنها به‌وسيله فهرست‌هاي معاصرشان شناسايي مي‌شوند. فقط مجموعه كتابخانه سلطنتي كارتوزين در اوترشت[1]باقي‌مانده است كه اينك در كتابخانه دانشگاهيِ محل قرار دارد. تنها كتابخانه اواخر قرون وسطي كه هنوز موجود است، ليبريژه[2]  در زوتفن است كه در 1563 به بناي كليساي وال برگيس افزوده شد

وقف[1] . وقف در لغت به معني ايستادن، درنگ كردن، سكون، امساك، و اقامت كردن به‌كار رفته و در اصطلاح به حبس عين مال، ملك و مستغلات آن، و جاري ساختن منافع آن در راه خدا گفته مي‌شود. هرگونه نقل و انتقال مانند خريد و فروش، رهن، جابه‌جايي، ميراث گذاردن، و بخشيدن مال وقفي ممنوع است (4: 104). وقف كتاب يا كتابخانه يكي از موارد وقف در جوامع مسلمان بوده كه با وقف مصاحف (قرآن‌ها) آغاز شد.

برخي فُقها وقف كتاب را در ابتدا نپذيرفتند و به‌سبب آسيب‌پذيري، آن را با اصل دائمي بودن استفاده از مال وقفي مغاير مي‌دانستند، ليكن سرانجام فقها وقف مصاحف و كتب را پذيرفتند (4: 106-107). وقف كتاب گاه براي استفاده اشخاص معين (مثل افراد خانواده) صورت مي‌گرفت، در اين صورت به آن "وقف خاص" مي‌گفتند.

ورّاقي. ورّاق به معني كاغذبُرنده، كاغذ فروش، كراسه‌نويس، صحاف، كاتب، و نويسنده است (7: ج 2، ذيل "وراق" و "وراقي"). وراق در واقع كسي است كه كاغذ را مي‌بُرد و ورق مي‌سازد. وراق‌ها گاه با موي اسب و گاهي با ناخن خود يك ورق را دو حِصّه (قسمت) مي‌كردند. چون كاغذ گرانبها بود، وراق در بريدن آن صرفه‌جويي مي‌كرد و مهارت خود را در قطع و برش كتاب‌ها نشان مي‌داد و از اين‌روست كه اين فن از هنرهاي ظريف محسوب مي‌شود (5: ذيل "وراق").

تاريخچه. از جمله مهم‌ترين كشورهايي كه در وراقي سرآمد بوده‌اند، مصر، ايران، تركيه، هند، عربستان، و يمن هستند. هر يك از اين كشورها از لحاظ شيوه كار، ويژگي‌هاي خاص خود را داشتند

وب[1] . شبكه گسترده جهاني يا به اختصار وب، كه در متون فارسي معادل‌هاي متفاوتي از جمله وب جهان‌گستر، شبكه جهاني وب، و تار گسترده جهاني براي آن ذكر شده، نوعي نظام رايانه‌اي است كه از تعدادي از خدمت‌دهنده‌هاي اينترنت تشكيل شده است و براي انتقال اسنادي كه با استفاده از زبان نشانه‌گذاري فرامتني (اچ.تي.ام.ال.)[2]  قالب‌بندي شده‌اند، از پروتكل انتقال فرامتن (اچ.تي.تي.پي.)[3]  استفاده مي‌كنند.

خدمت‌دهنده‌هاي اينترنت رايانه‌هايي هستند كه داده‌هاي قابل دسترس بر روي اينترنت را ذخيره مي‌كنند. اچ.تي.ام.ال.، كه خود زير مجموعه‌اي از زبان نشانه‌گذاري عمومي استاندارد (اس.جي.ام.ال.)[4]  است، نوعي زبان نشانه‌گذاري است كه به‌صورت خاص براي ايجاد صفحات وب استفاده مي‌شود.

قانون واسپاري[1] . واسپاري مصوبه‌اي قانوني است كه به‌موجب آن افراد حقيقي يا حقوقي كه اثري را در نسخه‌هاي متعدد به‌صورت عمومي منتشر كرده‌اند، موظفند يك يا بيش از يك نسخه آن را به مؤسسه‌هاي ملي واسپاري نظير كتابخانه ملي تحويل دهند.

تاريخچه. بنيان اصلي قانون واسپاري را مي‌توان فرمان فرانسواي اول (1515-1547م.) امپراتور فرانسه دانست. وي در سال 1537 طي فرماني موسوم به "نسخه رايگان"، فروش هر كتابي را قبل از واسپاري يك نسخه آن به كتابخانه كاخ، ممنوع اعلام كرد (1: 354؛ 10؛ 17: ج 9، ص 38).

به‌دنبال فرانسه، بلژيك از 1594م. قانون واسپاري را به اجرا درآورد. در آلمان به سال 1624 با فرمان فرديناند دوم (1619-1637)، مبني بر ارسال يك نسخه از هر كتاب منتشر شده به كتابخانه قصرِ وي، اجراي قانون آغاز شد.

نمونه‌خواني[1] . يكي از مراحل آماده‌سازي كتاب، بعد از حروفچيني و قبل از چاپ، نمونه‌خواني است كه اصطلاحآ تصحيح يا نسخه‌پردازي هم ناميده مي‌شود.

بعد از حروفچيني مطالب، اعم از ترجمه يا تأليف، مطابق دستورالعمل حروفچيني كه در آن نوع حروف متن، پانويس، عنوان‌هاي اصلي و فرعي، و ساير قسمت‌هاي كتاب مشخص شده، كار نمونه‌خواني آغاز مي‌شود. نسخه‌هاي حروفچيني شده از روي خبر ــ نسخه دست‌نويس يا ماشين شده ــ نمونه‌خواني مي‌شود. در نمونه‌خواني ضمن مطابقت با نسخه خبر، جاافتادگي‌ها و اغلاط مطبعي كه در مرحله حروفچيني رخ داده، مشخص مي‌شود. براي سهولت كار در مراحل بعدي، اعم از غلط‌گيري و بازبينيِ مؤلف يا مترجم، معمولا كليه اغلاط چاپي و بعضآ افتادگي‌هاي متن، در حاشيه چپ و راست نسخه حروفچيني شده درج مي‌شود.

نمايه‌سازي[1] . نمايه از مصدر نمودن به معناي نشان دادن و راهنمايي كردن مشتق شده است. معادل آن در زبان انگليسي واژه  Indexاست كه خود از واژه لاتين dicare به معناي نماياندن و دلالت كردن گرفته شده كه با پيشوند In به معناي "اشاره‌گر از بيرون" به‌كار مي‌رود (6: 1-5).

در زبان فارسي و در غالب رشته‌هاي تخصصي، واژه "شاخص" معادل Index به‌كار مي‌رود، ولي در رشته كتابداري و اطلاع‌رساني واژه "نمايه" براي آن انتخاب شده است. نمايه فهرستي از نام‌ها، موضوع‌ها، و ديگر مطالب موجود در يك سند[2] يا مجموعه اسناد و مدارك است كه به شيوه‌اي (معمولا الفبايي) مرتب شده و از طريق جاي‌نماها[3]  كاربر را به محلي كه اين نام يا موضوع در آنجا آمده راهنمايي مي‌كند (5: 236). به فرايند "تحليل محتواي يك سند و يا مجموعه اسناد و برگردان نتيجه اين تحليل به‌واژه‌هايي كه در نمايه مي‌آيد"، نمايه‌سازي مي‌گويند.