آلتاییان

نویسنده  : عنایت الله رضا

آخرین بروز رسانی : چهارشنبه 4 دی 1398 

آلْتاییان، در مفهوم وسیع به اقوام و قبایل ترکی زبان ساکن سرزمین آلتای شوروی، چین و مغولستان اطلاق می‌شود و به ۲ بخش آلتاییان شمالی و جنوبی تقسیم می‌گردد.

وجه تسمیه

نام آلتای با گذشت سده‌های دراز هنوز در پرده‌ای از ابهام باقی مانده و چنان‌که باید به درستی روشن نشده است. بعضی محققان معتقدند که این نام از واژۀ مغولی «آلتا» یا «آلتان» پدید آمده که به معنای طلا است. قدیم‌ترین نام ترکی که سرزمین آلتای جنوبی بدان نامیده شد. آلتین ـ ییش[۱][۱] یا آلتون[۲][۲] ـ ییش به معنای کوههای زرین است که در سنگ‌نبشتۀ مشهور اورخون[۳][۳] آمده است. مالوف[۴][۴] «آلتون‌ـ ییش» را با در نظر گرفتن لهجۀ محلی، به «جلگه‌های زرین» یا «دشتهای زرین» ترجمه کرده است. مردم عامی چنین می‌پنداشتند که نام «آلتای» به معنای «آلتی آی» (۶ ماه) است. این نام به صورت اسم عام به معنای «کوههای بلند» نیز آمده است (بارتولد، III / 317). بعضی محققان عنوان آلتای کیژی[۵][۵] و به صورتی دیگر «آلتای ـ کیشی» را، که به معنای مرد آلتایی است، در مورد آلتاییان به کار برده‌اند (همو، V / 490). این نام بیشتر به تلنگیتها[۶][۶]، که همسایگان غربی آلتاییان هستند اطلاق شده است. تلنگیتها در بخش شرقی کوههای آلتای سُکنێ داشتند. این گروه جدا از تلنگیتهای جنوبی‌اند که در مسیر سفلای روی چوی[۷][۷] تا ملتقای آن با کاتون[۸][۸] سُکنێ گزیده بودند. تلنگیتهای جنوبی را «چوی کیژی» (مرد چوی) می‌نامیدند (گومیلف، «ترکان باستان[۹][۹]»، 259). در شمال سرزمین تلنگیتها، قومی به نام تاتارهای سیاه می‌زیستند که آنان را «ییش کیژی» (مرد ییش) می‌نامیدند. گروهی که همسایۀ غربی تلنگیتها بودند «آلتای کیژی» خوانده شده‌اند (همانجا). کیژی همان «کیشی» است که در لهجه‌های ترکی معاصر، معمول و به معنای مرد است. گمان می‌رود این نام شامل همۀ مردم سرزمین آلتای نبوده است. کاسترن برای قوم مورد بحث و زبان آنان نام «آلتایی» را برگزید. نام آلتین ـ ییش یا آلتون ـ ییش که محققان نام آلتایی را مأخوذ از آن دانسته‌اند در زبان چینی به صورت تسزین ـ شان[۱۰][۱۰] تلفظ می‌شد. رشته‌کوههای سرزمین کوهستانی آلتای را در مآخذ جغرافیایی «اِکتاک» نیز نامیده‌اند. این نام در سدۀ ۶ م از سوی جهانگردان یونانی به سرزمین مذکور داده شد.

آلتین اردو

نویسنده  : عباس زریاب خویی

آخرین بروز رسانی : چهارشنبه 4 دی 1398 

آلْتینْ اُرْدو، (= اردوی زرین)، اصطلاحی که به حکومت اولاد باتو، پسر جوچی، در دشت قبچاق و ولایات و ممالک شرقی و جنوبی و غربی و شمالی آن گفته می‎شود. این حکومت از نیمۀ دوم سدۀ ۷ق / ۱۳م تا نیمۀ ۹ق / ۱۵م دوام داشت و بعد به دولتهای کوچکتری منقسم شد و سرانجام همۀ متصرفات آن به دست دولت روسیۀ تزاری افتاد و اکنون جزو خاک شوروی است که از آن جمهوریهای متعددی پدید آمده است. آلتین اردو ترکیبی ترکی است و معادل آن در زبان مغولی سیر اردو و در فارسی اردوی زرین و در روسی «زولوتایا اوردا» ست. پایۀ این نامگذاری را مورخان غربی (ازجمله در دایرةالمعارف اسلام) به روسها نسبت می‎دهند و علت آن را آراستن اردو و خرگاه شاهان و خانهای این حکومت با اوراق و صفحات زرین می‎دانند. ابن بطوطه در وصف دربار سلطان ازبک، یکی از خانهای بزرگ آلتین اردو، می‎نویسد: که او روزهای جمعه پس از نماز در قبه‎ای به نام قبۀ زرین می‎نشست و آن قبه از شاخه‎های چوبی پوشیده از اوراق زرین درست شده بود (ص ۳۳۲). شاید نیز بدین جهت که چادرها و اردوهای ایشان به رنگ زرد بود که از نشانه‎های اقوام آسیای مرکزی شمرده می‎شد. این احتمال نیز هست که به منظور نشان دادن عظمت خویش چنین نامی بر خود نهاده باشند، اما اصطلاح «سیر اردو» ظاهراً از خود مغولهاست و از روسی ترجمه نشده است. از اوایل سدۀ ۸ ق / ۱۴م دو مأخذ فارسی در دست داریم که در یکی اصطلاح «سیر اردو» و در دیگری هم اصطلاح سیر اردو و هم اصطلاح اردوی زرین به‌کار رفته است. یکی تاریخ وصاف است که در آن آمده است: «اردوی زرین را که سیر اردو خوانند بسوختند» (ص ۵۱۷). این عبارت به مناسبت جنگ خانگی بزرگی است که در آن عصر میان شاهزادگان مغول در دشتهای آسیا درگرفته بود. این جنگها میان متحدان چَپَر (چاپار) پسر قَیْدو (قایدو) از یک‌سو و میان توا از احفاد چغاتای (پسر چنگیز) و متحدانش از سوی دیگر بود که به نابودی قوای چپر پسر قیدو (پسر اوگتای) انجامید.

ابوالغازی بهادرخان

نویسنده  : علی اکبر دیانت

آخرین بروز رسانی : سه شنبه 9 اردیبهشت 1399 

اَبوالغازیْ بَهادُرْخان، فرزند عرب محمدخان بن حاج محمدخان یا حاجم خان (۱۰۱۴- رمضان ۱۰۷۴ ق / ۱۶۰۵- مارس ۱۶۶۴ م)، تاریخ‌نگار و از فرمانروایان خاندان شیبانی ازبک در خوارزم. یگانه نوشتۀ معتبر دربارۀ زندگی ابوالغازی، کتاب شجرۀ ترک اثر خود اوست. در اورگنج زاده شد و در خیوه درگذشت (ابوالغازی، ۲۹۱، ۳۳۴؛ نک‍ : دنبالۀ مقاله). پدرش پیروزی بر قزاقهای مهاجم روس در اورگنج را که ۴۰ روز پس از تولد او روی داد، به فال نیک گرفته، فرزند را ابوالغازی نام نهاد (همو، ۲۹۲). ابوالغازی که از جانب پدر از نوادگان یادگار خان ازبک است و مادرش مهربانو نیز از وابستگان همین خاندان است، در ۶ سالگی مادرش را از دست داد و تا ۱۶ سالگی همراه پدر در اورگنج زندگی کرد (همو، ۲۹۲، ۲۹۴). با تغییر بستر آمودریا، اورگنج اهمیت خود را از دست داد، بدین سبب عرب محمدخان پایتخت خود را به خیوه منتقل ساخته، ادارۀ اورگنج را به ابوالغازی و پسر دیگرش حبش سلطان سپرد. دیری نگذشت که حبش به اتفاق برادر دیگرش ایلبارْس بر پدر شورید (همانجا). 
 

اتابکان فارس

نویسنده  : سید علی آل داوود

آخرین بروز رسانی : جمعه 2 خرداد 1399

اَتابَكانِ فارْس، سلسله‌ای از پادشاهان محلی ایران معروف به آل سلغر، اتابكان سلغری و سلغریان كه 11 تن از آنان از 543 تا 685 ق / 1148-1286 م بر سرزمین فارس و مناطق مجاور آن حكومت راندند. گروهی از مورخان چون خواندمیر (حبیب السیر، 2 / 560) و یحیی بن عبداللطیف قزوینی (ص 194) دورۀ فرمانروایی اتابكان را در فارس 120 سال ضبط كرده و بیشتر دوران حكومت ابش خاتون را كه در تبریز به سر می‌برد و اسماً حكومت فارس را در اختیار داشت به حساب نیاورده‌اند.
سلغر، نیای این دودمان از جملۀ امیران ترك نژاد طایفۀ غُز در خراسان با زیردستان خود به تاخت و تاز روزگار می‌گذراند و سپس به طغرل سلجوقی كه به تازگی ایران را تصرف كرده بود، پیوست و در دستگاه او منصب حاجبی یافت (خواندمیر، دستور ... ، 236). سلغر پس از آن به حوالی فارس رفت و در مناطقی چون كوه‌گیلویه به ییلاق و قشلاق پرداخت (غفاری، 125). پیش از آنكه اتابكان سلغری فارس در آن دیار مستقر شوند، این منطقه سراسر به تصرف سلجوقیان در آمده بود و آنان همچون دیگر ایالات ایران، حاكمی به عنوان اتابك بدانجا روانه كرده بودند. آخرین اتابك برگزیدۀ سلجوقیان عراق در فارس، بوزابه نام داشت كه به روایتی از فرزند زادگان سلغر بود. بوزابه را ملكشاه بن محمود بن محمد، از سلاجقۀ عراق، همراه با برادر خود محمد به فارس فرستاد، اما آنان چون به اصفهان رسیدند، سر به شورش برداشتند. بوزابه، محمد را به جای ملكشاه به سلطنت برداشت، اما ملكشاه به مقابله آمد و بوزابه را در جنگی (541 ق) به قتل رساند (آق‌سرایی، 24). دو سال بعد سنقر بن مودود كه به روایتی برادرزادۀ بوزابه بود (زركوب، 71)، بی‌درنگ به شیراز آمد و آنجا را تصرف كرد و حكومت سلغریان را رسماً در این سال بنیان نهاد (همو، 71-72؛ اقبال، 379). حكومت سلغریان در فارس هیچ‌گاه مستقل نبود. آنان در ‌آغاز از سوی سلجوقیان و پس از آن تا حملۀ مغول زیر نفوذ پادشاهان خوارزم فرمان می‌راندند و سرانجام به اطاعت مغولان و ایلخانان گردن نهادند و بدین‌گونه فارس را تا مدتها از خطر مهاجمان نگهداری كردند (همو، 379-380). اتابكان سلغری در ایام مغولان هر چند باج گزار ایشان بودند، اما نه تنها قلمرو خود را از هجوم مغولان حفظ كردند، بلكه فارس را پایگاهی گردانیدند برای دانشمندان، ادیبان و شاعرانی كه از سراسر ایران، به شیراز روی می‌آوردند. از دودمان سلغریان این كسان به فرمانروایی رسیدند:

اتابک

نویسنده  : عباس زریاب خویی

آخرین بروز رسانی : جمعه 2 خرداد 1399 

اَتابَك، لقب با عنوانی كه پادشاهان سلجوقی به برخی از امری خود كه تربیت و سرپرستی شاهزادگان را برعهده داشتند، می‌داده‌اند. اتابك كلمه‌ای است تركی، مركب از «اتا = آتا» به معنی پدر و «بك» یا «بیك» به معنی امیر و یا عنوانی مهم در میان قبایل ترك. معنی این كلمه «پدرْ امیر» یا «امیرْپدر» است و «اتا» در این تركیب در معنی مجازی آن است، نه معنی حقیقی. اینكه ابوالفدا (1 / 189) اصل اتابك را «اطابك» دانسته است، درست نمی‌نماید، زیرا حرف «ط» مخصوص زبان عربی است و در تركی چنین حرفی وجود ندارد، ولی می‌توان آن را چنین توجیه كرد كه این حرف در بعضی لهجه‌های ترك میان «د» و« ط» ادا می‌شده و چون چنین حرفی در عربی نبوده است،آن را به صورت «ط» می‌شنیده‌اند. 
برگزیدن مربی برای فرزندان، ظاهراً در میان تركان سلجوقی و غز سابقۀ قدیم‌تری داشته و رسمی بوده است كه به موجب آن امرا فرزندان خود را برای تربیت، مخصوصاً در ا مور جنگی و سیاسی، به یكی از بزرگان كاردیده می‌سپرده و به او لقب «اتابك» می‌داده‌اند كه هم به معنی پدر مجازی و هم به معنی امیر و بزرگ بوده است. این رسم گرچه ظاهراً سابقه‌ای كهن داشته و نظایر آن در تاریخ ملل و اقوام دیگر نیز دیده شده است، اما برای لقب مخصوص «اتابك» سابقه‌ای قدیم‌تر از زمان سلجوقیان وجود ندارد وگرنه این رسم در میان ایرانیان هم بوده، زیرا به روایت شاهنامه، كیكاووس پادشاه افسانه‌ای وكیانی، سیاوش فرزند خود را برای تربیت نزد رستم پهلوان معروف ایرانی به سیستان فرستاده بوده است. در دورۀ سامانیان نیز یزدگرد اول پسر خود بهرام را نزد منذر، پسر نعمان پادشاه حیره، فرستاد تا او را تربیت كند.

آتا

نویسنده  : علی اشرف صادقی

آخرین بروز رسانی : جمعه 6 دی 1398

آتا، یا اَتا، كلمه‌ای تركی به معنی پدر، پدربزرگ، جد، و توسعاً شخص محترم و روحانی. تركان آسیای مركزی اجداد هفتگانۀ خود را «یتی (یدی) آتالار» می‌نامند (دورفر، II / ۶). در تاریخ قبایل اُغوز از بعضی شخصیتهای محترم و روحانی مانند قورقوت آتا و ایرْقِل آتا نام برده شده است. این شخصیتها حكما و دانایان و یا شعرایی بوده‌اند كه نزد مردم حرمت و اهمیتی در حد تقدس داشته‌اند (اسلام آنسیكلوپدیسی). به نوشتۀ ابن بطوطه سلطان ابوسعید وقتی اتابك احمد را دید، به تركی به او گفت: «سن آتا» یعنی تو پدر من هستی (۱ / ۲۰۶). همچنین نوشته‌اند كه سلطان محمد خوارزمشاه اتابك علاءالدوله را كه به سن پیری رسیده بود آتا نامید، به كنار او نشست و به او عنوان آتاخان داد (دورفر، II / ۶). پس از رواج تصوف در میان تركها، به مشایخ ترك علاوه بر القاب باب و بابا، لقب آتا نیز دادند، زیرا صوفیان بزرگ از نظر مردم عادی همچون رهبران و بزرگان روزگاران گذشته تلقی می‌شدند. در طریقت یَسَوی (منسوب به خواجه احمد یسوی) نیز به مشایخ خوارزمی لقب آتا داده می‌شد، مانند حكیم آتا، چوپان آتا، زنگی آتا، منصور آتا، سید آتا و غیره (همانجا؛ اسلام آنسیكلوپدیسی). در بعضی مناطق آسیای مركزی مانند خوارزم و قرقیزستان دهكده‌هایی با نامهایی مانند اولیا آتا، آدون آتا و غیره هست كه نشان می‌دهد این اماكن محل اقامت بزرگان و اولیای تركها بوده است، در بیابانهای میان استرآباد و خیوه كه مسكن تركمنهای یَموت است گروه كوچكی از آنان نام آتا دارند. افزون بر این، این واژه در كلمۀ اتابك (ه‍ م) كه از زمان سلجوقیان به بعد متداول شده و به معنی مربی و للۀ شاهزادگان بوده است نیز به كار رفته است ( اسلام آنسیكلوپدیسی). در تداول فارسی‌زبانان این كلمه در تركیبِ اِتباعی آتا و اوتا به معنی بزرگ و كوچك دیده می‌شود و در عبارت آتا و اوتا،‌ بلند و كوتاه نیز به‌كار رفته است ( لغت‌نامۀ دهخدا، ذیل آتا و اوتا). 
كلمۀ آتا از یك طرف از تركی به مغولی و از مغولی به چینی و از طرف دیگر از تركی به زبانهای قفقازی و روسی و نیز از فارسی به اردو رفته است (دورفر، همانجا).

مآخذ

اسلام آنسیكلوپدیسی، مقالۀ فؤاد كوپرولو؛ ابن بطوطه، سفرنامه، ترجمۀ محمدعلی موحد، تهران، بنگاه ترجمه و نشر كتاب، ۱۳۴۸ش؛ دایرة‌المعارف اسلام؛ لغت‌نامۀ دهخدا، ذیل آتا و اوتا؛ نیز:

Doerfer, G. Türkische und Mongolische Elemente im Neupersischen, Wiesbaden, ۱۹۶۵.

علی‌اشرف صادقی

ارسلان بن سلجوق

نویسنده  : ابوالفضل خطیبی

آخرین بروز رسانی : دوشنبه 19 خرداد 1399 

اَرْسَلانِ بْنِ سَلْجوق‌ (د ح‌ ۴۲۲ق‌/ ۱۰۳۱م‌)، پسر ارشد سلجوق، نیای‌ سلاطین‌ سلجوقی‌ و عموی‌ طغرل‌ بیك‌ و چغری‌ بیك‌ از بنیادگذاران دولت سلجوقی. مهم‌ترین‌ منبع‌ دربارۀ زندگانی‌ ارسلان‌ و آغاز كار سلجوقیان‌، كتاب‌ ملك‌نامه‌ است‌ كه‌ برای‌ الب‌ ارسلان‌ و احتمالاً در اوایل‌ فرمانروایی‌ او نوشته‌ شده‌ است‌ (برای‌ بررسی‌ این‌ كتاب‌، نك‍ : كائن‌، «ملك‌ نامه‌...[۱][۱]»، 31 به‌ بعد). از اصل‌ كتاب‌ و نویسندۀ آن‌ اینك‌ نشانی‌ در دست‌ نیست‌، اما میرخواند (۴/ ۲۳۵، ۲۵۸) اخبار مربوط به‌ آغاز كار سلجوقیان‌ را از این‌ كتاب‌ برگرفته‌ است‌. مقایسۀ این‌ اخبار با آنچه‌ مورخان‌ عصر سلاجقه‌ مانند ظهیرالدین‌ نیشابوری‌، راوندی‌ و حسینی‌ و نیز ابن‌ اثیر در این‌باره‌ آورده‌اند، نشان‌ می‌دهد كه‌ اخبار این‌ مورخان‌ نیز بیشتر بر ملك‌ نامه‌ استوار بوده‌ است‌. 

تُتُش

نویسنده : رضا ناظمیان

آخرین بروز رسانی : شنبه 4 آبان 1398 

تُتُش، ابوسعیـد تـاج‌الـدولـه (۴۵۸- ۴۸۸ق / ۱۰۶۶-۱۰۹۵م)، فرزند آلب‌ارسلان و برادر ملکشاه سلجوقی، بنیان‌گذار سلسلۀ سلجوقیان شام. ملکشاه پیش از سلطنت، یکی از امیران ترک‌تبار خود به‌نام اَتْسِز بن اُوَق (ﻫ م) را با سپاهی برای تصرف شام و فلسطین که قلمرو فاطمیان مصر بود، فرستاد. اتسز فقط دمشق را توانست تصرف کند. از این‌رو، ملکشاه در ۴۷۰ق / ۱۰۷۷م، برادر خود، تاج‌الدوله تتش را با سپاهی روانۀ شام کرد و بدو اختیار داد تا هر شهری را که می‌گشاید در قلمرو حکومت‌خود درآورد، و از مسلم بن قریش عقیلی، امیر موصل نیز خواست تا تتش را یاری کند (ابن قلانسی، ۱۱۲؛ حسینی، اخبارالدولة…، ۷۲؛ ابن اثیر، التاریخ…، ۱۲؛ بنداری، ۷۱؛ ابن عدیم، ۲ / ۵۷). تتش با سپاهی مرکب از عربهای بنی کلاب و ترکها، نخست حلب را محاصره کرد، اما عربهای بنی کلاب به تحریک سابق بن محمود، امیر حلب، دست از محاصره کشیدند و مسلم بن قریش نیز به موصل بازگشت و تتش در تصرف حلب ناکام ماند (همو، ۲ / ۵۷- ۵۸). 

باسماچیان

نویسنده  : احمد پاکتچی

آخرین بروز رسانی : سه شنبه 20 خرداد 1399 تاریخچه مقاله

باسْماچیان، عنوان نهضتی متشکل از گروه هایی از مسلمانان آسیای مرکزی بر ضد حکومت شوروی در سالهای 1335-1344ق/ 1917-1925م.
باسماچی در لغت به معنی راهزن ویاغی است، اما بیشتر رهبران باسماچیان با وجود اختلافی که در طیف اهداف آنان دیده می‌‌‌‌شود، افرادی بودند که برای آرمانی ملی یا مذهبی می‌‌‌‌جنگیدند. در طی کمتر از صد سال که از نهضت باسماچیان می‌‌‌‌گذرد، اظهارنظرها دربارۀ بافت فرهنگی، زمینه‌‌‌‌های پیدایی و علل موفقیت های نخستین و شکست نهایی آنان بسیار متفاوت بوده است. مورخان شوروی که همواره جنگ با باسماچیان را به‌عنوان بخشی از دورۀ «جنگ داخلی» موردبررسی قرار داده‌‌‌‌اند، می‌‌‌‌کو‌‌‌‌شیده‌‌‌‌اند تا بر ویژگی یاغیگری باسماچیان وتأثیر مخرب آنان در اقتصاد منطقه تأکید کرده، نقش دول خارجی چون بریتانیا را در تحریک و حمایت از آنان پراهمیت جلوه دهند؛ درحالی که در برخی از منابع غیرشوروی، حرکت باسماچیان به عنوان نمودی از پان تورانیسم و گاه به‌‌‌‌سان نمایشی از قیام آزادی‌‌‌‌خواهانۀ یک ملت ارزیابی شده است (مثلاً ‌‌‌‌‌‌ﻧﮑ: پاکسوی، .npn). به هر روی، چنین می‌‌‌‌نماید که گروه های باسماچی تشکل هایی با خاستگاههای اجتماعی متنوع و اهدافی متفاوت بوده‌‌‌‌اند که در برهه‌‌‌‌ای از زمان به ائتلافی سیاسی ـ نظامی دست یافته، و سالی چند با وجود پاره‌‌‌‌ای اختلافات داخلی در جبهه‌‌‌‌ای واحد جنگیده‌‌‌‌اند. 

الب ارسلان

نویسنده  : علی اکبر دیانت

آخرین بروز رسانی : چهارشنبه 13 آذر 1398 

اَلْبْ اَرْسَلان، یا الپ ارسلان، محمد بن چغری بیك داوود بن میكائیل بن سلجوق بن دُقاق (1 محرم 420-6 ربیع‌الاول 465 ق / 20 ژانویۀ 1029-20 نوامبر 1072 م)، دومین سلطان از خاندان سلجوقی. وی ملقب به عضدالدوله، تاج‌المله، یمین امیرالمؤمنین و ابوشجاع (حسنی، 52؛ ابن جوزی، 8 / 235؛ بنداری، 34؛ مجمل التواریخ، 429) و توقیع او اعتصمت بالله (همانجا) و ینصرالله (راوندی، 117) بوده است . ابن عدیم اصل او را از قریۀ نور می‌داند؛ ازاین‌رو، به عادل نوری نیز معروف بوده است (4 / 1971).

تاریخ تولد او را مآخذ معتبر با اختلاف درج كرده‌اند. به نوشتۀ ابن‌اثیر، او در محرم 420 زاده شد (9 / 476)، اما ابن‌خلكان (4 / 162) او را متولد 424 ق می‌داند. با توجه به نوشتۀ ابن اثیر مبنی بر شركت الب ارسلان در جنگ با مودود بن مسعود غزنوی در 436 ق / 1044 م و پیروزیش بر وی (9 / 518)، اگر نوشتۀ ابن خلكان درست باشد، بسیار بعید به نظر می‌رسد، كودكی 12 ساله توانسته باشد از عهدۀ چنین كاری برآید.

وی برادرزادۀ طغرل، نخستین فرمانروای سلجوقی است (حسینی، 49) كه دوران نوجوانی خود را در بلخ سپری كرد (همو، 53). پدرش چغری بیك در دورۀ حكومت طغرل بر نواحی شرقی قلمرو سلاجقه، یعنی خراسان و ماوراءالنهر امارت داشت (اقبال، 321)، و در اثنای جنگ با مودود غزنوی، الب ارسلان به سبب بیماری پدر، ادارۀ امور را به دست گرفت و نواحی بلخ، طخارستان، ترمذ و قبادیان به وی واگذار شد (حسینی، 53-54؛ ابن‌عدیم، 4 / 1980). وی در جنگ بر غزنویان پیروزشد، هزار نفر را اسیر كرد و غنایم بسیاری به دست آورد (حسینی، 53). پس از آنكه چغری بیك در صفر 452 / مارس 1060 (همانجا) و به گفتۀ ابن اثیر در رجب 451 در 70 سالگی درگذشت، فرمانروایی كل خراسان با حمایت طغرل، به الب ارسلان رسید (10 / 6؛ نیز نك‍ : ظهیرالدین، 18).

تاریخ معاصر یا تاریخ مغفول!

ملتی که تاریخ نداشته باشد یا داشته باشد ولی مردم و جوانانش آن را درونی نکرده باشند، ملت و جامعه بی‌ریشه‌ای خواهد بود که هیچ آینده‌ای نیز نمی‌تواند برای خود ترسیم کند. اگر با تاریخ خود آشنا نباشیم، «اکنونِ» ما نیز در حالت ناپایدار و برزخی خواهد بود.

به گزارش ایسنا، عباس عبدی در یادداشتی در روزنامه اعتماد نوشت: «یک نفر توییت کرده بود که: «پسره اومد ازم خرید کرد، کارتشو داد بکشم، دیدم فامیلش «بازرگانه»، پرسیدم مشهورترین آدم هم فامیلت توی دوره معاصر ایران به نظرت کیه؟ یه کم فکر کرد و گفت نمی‌دونم!  گفتم مهدی بازرگان، گفت والا نمیشناسم، نشنیده‌ام اسمشو. ترم هشت مدیریت هم می‌خوند! ‏چی یاد مردم می‌دین توی این دانشگاه لامصبا» شاید برای او تعجب‌آور بود که چگونه ممکن است یک نفر دانشجوی سال آخر رشته مدیریت دانشگاه باشد ولی تا این حد نسبت به تاریخ جدید کشور خود نیز بی‌تفاوت باشد و حتی هنگامی که یک سیاستمدار مشهور هم‌نام او بوده، توجهی به آن نکرده و در خاطره‌اش باقی نمانده است.

این پدیده ناشی از واقعیت نظام آموزشی ایران است که درک درستی از مفهوم و رسالت آموزش ندارد و مبتنی بر حفظ‌کردن است؛ بدون آن که دانش‌آموز یا دانشجو کوچک‌ترین احساس تعلقی به آن مضمون درس نشان دهند. در این نظام آموزشی، درس‌هایی چون تاریخ، علوم اجتماعی و تا حدودی ادبیات هیچ تعلق خاطری نزد آموزش‌گیرنده فراهم نمی‌کند و حتی بسیاری از آموزگاران و استادان این دروس می‌دانند چیزی را آموزش می‌دهند که لزوما به آن عقیده‌ای ندارند. بنابراین کلاس‌های این دروس تبدیل به محل شکنجه روحی و احساس حقارت می‌شود. آنان درس را عمیق نمی‌خوانند بلکه طوطی‌وار می‌خوانند، در نتیجه هیچ حس خوبی نسبت به فایده‌مندی آن پیدا نمی‌کنند و احساس بطالت و اتلاف وقت می‌کنند. حتی احساس توهین می‌کنند که نظام آموزشی درصدد تزریق گزاره‌ها و افکاری دستکاری شده و غیر واقعی به ذهن آنان است. عده‌ای هم که این درس‌ها را خوب می‌خوانند و به آن نقد دارند، برای امتحان چاره‌ای ندارند جز این که هر چه را که در کتاب آمده بنویسند، حتی اگر مخالف آن باشند. این نیز حس نفرت و کینه و بدبینی را در دانش‌آموز یا دانشجو ایجاد می‌کند.

بهاریه از دکتر چندری          یاز گلر / بهار خواهد آمد

پایگاه خبری اولکامیز- دکتر بای محمد چندری ، معلم ، شاعر ، نوازنده و خواننده (باخشی ) ، تحصیلکرده ی دکترای روان شناسی تربیتی است.

این فعال فرهنگی – ادبی گنبدی که لحنی زیبا و صدایی دلنشین در موسیقی سنتی ترکمنی دارد یکی از شاعران برجسته و خوش قریحه ترکمن صحرا نیز به شمار می رود. به بهانه نزدیکی به بهار که عروس فصل هاست ، شعر کوتاه و پرمعنای (یازگلر / بهار می آید ) دکتر چندری را در پی می خوانید. گفتنی است

بهاریه از اتوز فرهمندیان

گلــدی بهــار خوش مبــارک ایلیمه

پایگاه خبری تحلیلی اولککامیز- اتوز فرهمندیان شاعر کلاله ای  اتو بیوگرافی خود را چنین نوشت : ”  متولد: ۱۲/۱۲/۱۳۳۷ ساکن روستای آجان یل لی (اجن یلی) از توابع شهرستان کلاله و دارای مدرک تحصیلی لیسانس ادبیات فارسی و بازنشسته آموزش و پرورش می باشم.

عشق و علاقه به ادبیات بخصوص ادبیات ترکمنی مرا به محافل و انجمن های ادبی کشاند و عضو جمعیت فرهنگی ، هنری مختومقلی کلاله، انجمن شعر میراث و بنیاد مختومقلی فراغی و انجمن ادبی جیحون گنبد و دبیر انجمن ادبی قورقوت آتای شهرستان کلاله گرداند.

بهاریه از نورالدین سن سبلی

گونلر گچدی آیلار گچدی یاز گلدی

پایگاه خبری تحلیلی اولکامیز- مهندس نورالدین سن سبلی اصالتا از روستای قره بولاغ ولی ساکن گرگان است.  شاعر و نویسنده خوش ذوق ترکمن تاکنون یک کتاب با عنوان ” جام اشراق به عنوان پژوهشی در اندیشه ی مختومقلی فراغی ” به رشته تحریر در آورده است. البته در نگارش “دانشنامه ی گلستان” کتاب دوجلدی ، بخشی از مدخل ها  نیز مشارکت داشته است.

بهاریه از موسی قزلجه

باهاردا دؤغا دیلگلریم 

پایگاه خبری تحلیلی اولکامیز- مهندس موسی قزلجه شاعر خوش ذوق ترکمن صحرا متولد روستای قزلجه آق امام از توابع آزادشهر است. وی دو دهه است که در گنبد سکونت دارد. دانش آموخته رشته کارشناسی برق قدرت بوده از دانشگاه است و در اداره فنی حرفه ای شهرستان گنبد مشغول به کار و خدمت می باشد. 

این شاعر نکته سنج به علت داشتن علاقه وافر به شعر و ادبیات در کنار دروس تخصصی همواره مطالعه کتب شعر و تمرین در رئوس کارهایش بوده و تشویق دوستان و آشنایان هم در ایجاد انگیزه خیلی موثر واقع گردیده است. 

بهاریه از خلیفه شاهیر ستار سوقی

من ینه - ده یاز آی لاری گؤررین

پایگاه خبری تحلیلی اولکامیز – لطیف ایزدی : در ترکمن صحرا کسی نیست که اهل شعر و ادبیات و موسیقی و آواز باشد و نام خلیفه ستار سوقی را نشنیده باشد. شاعری که متولد ۱۳۲۴ شمسی کناره های گرگانرود است. صحنه سفلی ، روستای همجوار روستایم دوگونچی، زادگاه شاعر می باشد.

به باور این قلم ، ستار سوقی را می توان شهریار ترکمن صحرا نامید که البته تبیین و تشریح آن مجال دیگری می طلبد. از این شاعر شیرین سخن و پرمایه تاکنون آثار مکتوب ذیل منتشر شده است : ساوچی ، بوشلوق ، گیجه لر ( با همراهی ابراهیم بدخشان )، اون یدینگ میوه لری .

عبدالرحمان اونق «کرکسان دهکده» را راهی بازار نشر کتاب کرد

تهران (پانا) - عبدالرحمان اونق رمان نوجوان «کرکسان دهکده» را توسط انتشارات قدیانی راهی بازار نشر کتاب کرد. 

به گزارش روابط عمومی انجمن نویسندگان کودک و نوجوان اونق درباره موضوع کتاب جدید خود گفت: داستان این رمان، زمانی اتفاق می‌افتد که کشور درگیر جنگ است. شخصیت اصلی ماجرا نوجوانی چهارده‌ساله است که هر دو برادرش برای دفاع از مام میهن به جنگ رفته‌اند و به همین دلیل تمامی سنگینی زندگی خانواده به عهده‌ی برادر کوچکتر گذاشته است. داستان چالش‌ها و تلاش‌های شخصیت نوجوان برای غلبه بر سختی‌های زندگی را بیان می‌کند. حاجی مراد که تا قبل از رفتن برادرها هیچ تصوری از سختی زندگی نداشت، حالا سنگینی زندگی را برگُرده‌اش احساس می‌کند. او می‌فهمد زندگی فقط کار در مزرعه اجاره‌ای نیست و سختی‌های دیگری هم دارد که او هرگز فکرش را نمی‌کرده است.

در نشست شعرپژوهی عامه با نگاهی به بومی‌سروده‌های ایران مطرح شد:

ادبیات عامیانه زیرساخت ادبیات رسمی است

حسن ذوالفقاری مطرح کرد: ادبیات عامیانه پیش از ادبیات رسمی وجود داشته است. چه‌بسا که زیرساخت‌های ادبیات رسمی ما همین ادبیات مردم باشد.

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) قطب علمی شعرپژوهی فرهنگ عامه‌ دانشگاه شیراز  جلسه‌ای را با عنوان «شعرپژوهی عامه با نگاهی به بومی‌سروده‌های ایران» برگزار کرد. این برنامه که در دو بستر اسکای‌روم و آپارات و به صورت برخط پخش می‌شد با حضور حسن ذوالفقاری و کاووس حسن‌لی، دو تن از عامه‌پژوهان معاصر به بررسی این موضوع پرداخت. میزبان برنامه با اشاره به این موضوع که یکی از درخشان‌ترین و کم‌تکلف‌ترین بخش‌های ادبیات فارسی ادبیات مردم است و این نوع از ادبیات بدون تصنع در اختیار مخاطب قرار می‌گیرد و نتیجه تجربه مستقیم مردم از زندگانی و برخورد آن‌ها با موقعیت‌های مختلف است، به معرفی مهمان جلسه پرداخت. حسن ذوالفقاری استاد دانشگاه تربیت‌مدرس است و تالیفات متعددی در حوزه ادبیات عامیانه دارد. کاووس حسن‌لی نیز شاعر، پژوهشگر و استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز است.

قانون «ملی شدن منابع طبیعی» عشایر را مستاجر املاک اجدادی خود کرد

عضو هیئت مدیره ایلات و عشایر کوچنده ایران بیان کرد: با تصویب «قانون ملی شدن منابع طبیعی» در سال 1341، منابع طبیعی، ملی نشد؛ بلکه دولتی شد.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در سمنان، در حالی که زندگی شهرنشینی امروزی با تجمل‌گرایی همراه شده است ولی ساده زیستی همچنان در زندگی عشایر حرف اول را می‌زند و این سادگی با جاذبه‌های فراوانی همراه است.

عشایر، این مردمان پرتلاش، نقش مهمی در چرخه اقتصادی کشور دارند. آنها با سخت‌کوشی و تلاش خود برای تامین نیازهای جامعه در بخش فرآوده‌های دامی همواره می‌کوشند. کمتر کسی می‌داند که این تولیدات دامی که در سطح کشور نیازهای مردم را تامین می‌کند، با چه رنج و مشقتی توسط عشایر به دست می‌آید. در این میان و با تحمل این همه رنج و مشقت، تحصیل، کسب علم، مطالعه و پژوهش همواره سختی‌های خاص خود را دارد.

خبرنگار ایبنا پس از طی حدود 400 کیلومتر مسافت در کویر خارتوران که از آن به آفریقای ایران یاد می‌شود، سراغ یکی از عشایری رفت که علاوه بر دامداری و کشاورزی، اهل قلم نیز هست. «رضا صالحی» که مولف چندین عنوان کتاب با موضوع زندگی عشایری و ایلات است، چندی پیش تازه‌ترین کتاب خود با عنوان «ایل ما خواهد درخشید» را ازسوی انتشارات «آوای چلچله» در شاهرود روانه بازار نشر کرد.

آغاز طرح ملی و فراگیر گونه‌شناسی بومی‌سروده‌های ایران در دانشگاه شیراز

در سال 1396 طرح «شعرپژوهی فرهنگ عامه» را در قالب یک قطب علمی در بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز پی‌گیری و به تصویب وزارت علوم رسید. یکی از برنامه‌های این قطب، تدوین، تألیف و انتشار سلسله کتاب‌هایی‌ست که به معرفی توصیفی بومی‌سروده‌های مناطق مختلف ایران می‌پردازد.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در فارس،کاووس حسن‌لی، مدیر قطب علمی «شعرپژوهی فرهنگ عامه» در این گفت و گو درباره‌ طرح تدوین و انتشار کتاب‌هایی درباره گونه‌شناسی بومی‌سروده‌های ایران به تشریح فعالیت‌های انجام گرفته پرداخته است.
 
چه شد که شما به فکر چنین طرحی برای «قطب علمی» افتادید؟
 فرهنگ و ادب عامه، یکی از شاخه‌های مهم ساختار فرهنگی و اجتماعی هر ملتی‌ست. مردم فرهنگور ایران نیز گنجینه‌های ارزشمندی از آثار عامه دارند که نیاز به ثبت و ضبط و بازشناسی دارند. در جای‌جای این سرزمین پهناور قصه‌ها، افسانه‌ها، شعرها، آیین‌ها و باورهایی وجود دارند که هر کدام بخشی از فرهنگ و اندیشه‌ی این مردم را بازنمایی می‌کنند.
 
ادبیات رسمی گذشته‌ ما با همه‌ ارزش‌های انکارناپذیر آن، ادبیاتی نخبه‌گرا بوده و به دلیل همین نخبه‌گرایی و رسمیتی که داشته، ادبیاتی فاخر، فخیم و مزیّن بوده است. متون ادبی هرچه فاخرتر، فخیم‌تر و مزیّن‌تر می‌شده، ارزشمندتر به‌شمار می‌آمده است. اما بخشی دیگر از ادبیات ما ادبیاتی‌ست غیررسمی‌ که از دل توده‌های مردم می‌جوشیده و در بند تزیین و تکلف نبوده است. این بخش از ادبیات، در طول تاریخ، به بهانه‌ غیررسمی بودن آن، همواره به حاشیه رانده می‌شده و از کانون توجه بسیاری از سخن‌سنجان بیرون می‌رفته است.

خطر انقراض روباه ترکمنی را تهدید می‌کند

روباه ترکمنی

جمعیت روباه ترکمنی به عنوان کمیاب‌ترین گونه از روباه‌های ساکن ایران که فقط در مناطق بیابانی و خشک شمال استان گلستان زیست می‌کند به دلیل تخریب مراتع برای توسعه کشاورزی و ساخت و سازها رو به کاهش بوده و استمرار این رویه و کم توجهی‌ها، این‌گونه جانوری را در خطر انقراض قرار داده است.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دانشجویان و دانش آموختگان ترکمن به نقل از ایرنا، روباه ترکمنی یکی از چهار گونه روباه شناخته شده در ایران است که به نام‌های روباه سر و دم سیاه، کرساک و استپی نیز شناخته می‌شود و در مراتع شمال استان گلستان زندگی می‌کند.

این روباه خجالتی، جثه کوچک‌تر از روباه معمولی دارد و مشخصه اصلی آن دم نسبتا کوتاهی است که برخلاف سایر گونه‌های روباه، انتهای آن به زمین نمی‌رسد و رنگ موهای انتهایی دم این حیوان نیز قهوه‌ای تیره یا سیاه است.

روباه ترکمنی با ظاهری خاص و کوچک اغلب در زمین‌های باز، استپی، خشک بیابانی و نیمه‌بیابانی یا دارای درختچه زندگی می‌کند و کشورهای آسیای مرکزی مانند قزاقستان، روسیه، ترکمنستان، ازبکستان، شمال چین و مغولستان زیستگاه اصلی آن شناخته می‌شوند اما به گفته سیاوش روشنیان یکی از کارشناسان محیط زیست و دوستدار طبیعت، برای نخستین بار تعدادی از این گونه توسط یک جانور شناس در سال ۱۹۴۵ میلادی در منطقه گمیشان استان گلستان مشاهده شد.

قهرمانی تیم والیبال السیب در مسابقات باشگاهی عمان با مربیگری صفا یمودی، جوان ترکمن گنبدی

قهرمانی تیم والیبال السیب در مسابقات باشگاهی عمان با مربیگری صفا یمودی، جوان ترکمن گنبدی

به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی دانشجویان و دانش آموختگان ترکمن،  مسابقات لیگ والیبال عمان فصل 2020 – 2021 با شرکت ۸ تیم و مسابقات والیبال عمان کاپ با شرکت ۱۶ تیم برگزار شد.در مسابقات لیگ به ترتیب تیمهای السلام ، الکامل ، السیب به مقامهای اول تا سوم دست یافتند و همچنین در مسابقات عمان کاپ نیز تیمهای السیب ، الکامل ، السلام توانستند مقامهای اول تا سوم را کسب نماینددر دیدار فینال این رقابتها که چهارشنبه ۳ مارس برگزار شد شاگردان صفا یمودی در تیم السیب توانستند با نتیجه ۳ بر ۱ تیم الکامل را شکست دهند و با اقتدار قهرمان این رقابتها شوند .بدین ترتیب تیم السیب با هدایت صفا یمودی با کسب ۱ مدال طلا و ۱ برنز رقابتهای باشگاهی والیبال در سلطنت عمان را در این فصل به پایان رساند .

صفا یمودی متولد گنبدکاووس و دارای مدرک حرفه ای مربیگری توانسته بود در اولین تجربه سرمربی گری خود با تیم الکامل الوافی عمان در مسابقات پارسال به مقام نائب قهرمانی سوپرلیگ عمان نیز دست یابد و در مسابقات امسال  نیز با تیم السیب به مقام قهرمانی رسید.

پایگاه اطلاع رسانی دانشجویان ترکمن، این موفقیت را به صفا یمودی تبریک عرض می نماید که نشان دادند خطه ترکمن صحرا علاوه بر استعدادهای بازیگری، دارای استعدادهای مربیگری حرفه ای نیز می باشند.

فعّالیت های دریانوردی ترکان در دوره ی سلجوقیان

نوشته ی: پروفسور دکتر اردوغان مرچیل، ترجمه ی : محمّد قُجُقِی

پیش از تشکیل دولت سلجوقی، در دوره ی غزنویان، در حالی که در مناطق خراسان و ماوراء النّهر، از کشتی ها برای تجارت و حمل مسافر بر روی نهرها استفاده می کردند، جنگی که از لحاظ تاریخ ترکان اهمِیّت داشت، برروی رود ایندوس ( سند ) به وقوع پیوست. سلطان مشهور غزنوی – محمود – ( سلطنت از سال 999 تا 1030 / م ) در آخرین لشکر کشی اش به هندوستان ( در مارس 1027) به سوی مولتان پیشروی نمود. هدف از این عملیات نظامی ، گوشمالی دادن به جات ها یی بود که اقدام به راهزنی و غارت می نمودند. سلطان محمود برای این که بتواند، با جات ها که بر هر دو کناره ی سند حاکم بودند و بغایت جنگاور و در دریا نوردی مهارت داشتند، مبارزه نماید، دستور داد تا یک نیروی دریایی، متشکّل از کشتی های کوچک ساخته شود. برای این که این کشتی ها بتوانند، کشتی های دشمن را متلاشی نمایند, دستور داد یک تیر آهنی تیز در دماغه و سه تیر بُرنده نیز در عقب کشتی نصب کنند. در هر کشتی ، بجز خدمه ی آن ها، تعداد بیست نفر تیر انداز، قاروره ( شیشه) نفت و سپر، تدارک دیده شد. غزنویان در این جنگ ، که بر رود سند صورت گرفت، تعداد زیادی از کشتی های جات ها را غرق نموده، به آتش کشیدند و خود آن ها را نیز معدوم کردند.(1) بدین ترتیب قبل از سلجوقیان ، شاهد یک حادثه ی مهم در تاریخ دریا نوردی ترکان بوده ایم.

دوره ی سلجوقیان بزرگ ( سلجوقیان ایران ویا سلجوقیان شرق )

مرتضی چرمگی عمرانی مصحح «معیار لغات قویم» در گفت‌وگو با ایبنا:

فرهنگ‌نویسی در زبان فارسی مدیون شبه قاره هند و امپراتوری عثمانی است

مرتضی چرمگی عمرانی مطرح کرد: فرهنگ‌نویسی در زبان فارسی، غیر از آنچه که در خود ایران و درون فرهنگ‌ جامعه ایرانی نوشته شده است، مدیون دو کشور همسایه است.

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) نشر سخن در ماه‌های گذشته اقدام به چاپ کتابی با عنوان «معیار لغات قویم» کرده است. این کتاب که فرهنگ لغت شاهنامه است، توسط میرزا محمد کشمیری در شبه‌قاره نوشته شده است. به بهانه انتشار این کتاب، مصاحبه‌‌ای با مصحح این اثر، مرتضی چرمگی عمرانی ترتیب داده‌ایم. چرمگی عمرانی، دانش‌آموخته دوره دکتری دانشگاه علامه طباطبایی، استاد دانشگاه پیام نور مشهد و مصحح دیوان اهلی ترشیزی خراسانی نیز هست.

این پژوهشگر در آغاز درباره سنت فرهنگ‌نویسی در شبه‌قاره توضیح داد و گفت: فرهنگ‌نویسی در زبان فارسی، غیر از آنچه که در خود ایران و درون فرهنگ‌ جامعه ایرانی نوشته شده است، مدیون دو کشور همسایه است. فرهنگ غنی ایران قرن‌ها در این دو کشور سلطه بی‌نظیری داشته‌ است. یکی از این دو کشور شبه‌قارۀ هند است که در حال حاضر سه کشور هند و پاکستان بنگلادش را شامل می‌شود و دیگری امپراتوری عثمانی که بعد از جنگ جهانی اول تجزیه شد و ترکیه فعلی بزرگ‌ترین قسمت آن است.

موسیقی درمانی در نزد ترکان

نوشته ی: سزر ارر و الیف آتیجی ترجمه ی:محمد قجقی

درقرون میانه غربیان مبتلایان به مشکلات روانی را ، بیمار نمی شمردند و ایشان را مورد شکنجه قرار می دادند.در همان دوره، ترکان آن ها را بیمار می شناختند و اهمیت زیادی برای صحّت ومداوای این گونه بیماران قائل بودند.ترکان اولین قومی بودند که برای مداوای بیماران روانی، به شکل منظّم و آگاهانه عمل کرده اند و در این شیوه ی معالجه پیشاهنگ بوده اند.

هرچند بر اساس دانسته های تاریخی ، تاریخ موسیقی ترکان، پیشینه ای شش هزار ساله دارد، گفته می شود مبانی موسیقی درمانی ترکان، از اعراب و ایرانیان ، اخذ شده است. خواجه نصر موسی،عبد المومن صافی، صفی الدین برید،کیخسرو و علمای عرب و فارابی و طبیب حسن شعوری ، معتقد بودند حکیمی که درک و فهم موسیقایی ندارد ، در دانش طب و شغلش صلاحیت ندارد و نمی تواند مداوای درستی داشته باشد.

همه ی این فضلا ، از تاثیرمثبت و مناسب موسیقی بر روان انسان بحث نموده اند. ابن سینا در کتاب « شفا» می گوید:یکی از بهترین و موثرترین راه های تداوی، آن است که نیروهای عقلی و روحی بیماران را تقویت کنیم و به او جسارت و شجاعت مبارزه با یماریش را بدهیم . فضای اطراف بیمار را به وضعیت مطلوب در آوریم، به او بهترین موسیقی را بشنوانیم، او را در کنار افرادی که دوستشان دارد، جمع آوریم.او اضافه می کند که موسیقی در جریان تداوی، حمایت روحی قدرتمندی از فرد بیمار به عمل می آورد.

پزشکان و دانشمندان آزموده در خصوص ارتباط نبض انسان با مقامات زنده و متحرّک موسیقی و تناسب حرکت نبض با مقام و نامه ی موسیقایی،اندیشیده اند.در موسیقی درمانی هر یک از حالات کند شدن و تندی و شدّت نبض، با اجرای مقامات مختلف آغاز شده است.

به زعم « عباس وسیم» در بیماری هایی که با دارو و مداوای رایج بهبودی حاصل نمی شود، لازم است از « موسیقی درمانی» استفاده گردد.تاثیرات مناسب و مثبت این نوع تداوی، با اجرای آن در زمان های معیّن و مشخّص بیشتر می شود. به نظر «وسیم» در زمان سردی هوا، باید از نغمه های «گرم» ودر هنگام گرمی هوا از نغمه های «سرد» استفاده نمود.

آمانقلیچ آهمند (سخاوی) شاعر شهیر ترکمن صحرا درگذشت

به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی دانشجویان و دانش آموختگان ترکمن، آمانقلیچ آهمند (سخاوی) شاعر شهیر ترکمن صحرا ، دوشنبه 4 اسفند بعلت سکته مغزی در بیمارستان مطهری گنبد مورد عمل جراحی قرار گرفت. بعد از 8 روز در کما بودن، سه شنبه 12 اسفند ساعت 14 تسلیم مرگ میشود و قبل از نماز شب در زادگاهش اوقی تپه در آرامگاه (حاجی محمد بیات) به خاک سپرده شد.

درگذشت شاعر ادیب و سخنور مردمی آقای امانقلیچ آهمند (تخلص سخاوی ) فرزند غایب اهل روستای اوقی دفه از توابع بخش مرزی داشلی برون شهرستان گنبد کاووس غم و اندوه بزرگی را به جامعه ی ادبی و فرهنگی ترکمن صحرا تحمیل کرد.

مرحوم آمانقلیچ آهمند (سخاوی) علیرغم عدم کسب تحصیلات عالیه ،به زبان های زبان ترکی استانبولی و انگلیسی تسلط داشتند.

استحمار قاجار پایان نداشت

قرارداد 1919 میلادی در راستای قرارداد روییتر نوشته شد. روییتر اختیار راه، خط آهن، سد، معدن، کانال، کشتیرانی، کشاورزی، بانک، شرکت صنعتی، بهره برداری از جنگلها و مراتع را از ناصرالدین شاه گرفت و کاکس هم اختیار امور مالیه و ارتش ایران را قبضه کرد و احمد ماند و حماقت بی پایانش.

به گزارش ایسنا، امروز صدمین سالگرد فسخ قرارداد 1919 است. قراردادی که منابع ثروت و قدرت ایران را یکجا پیشکش امپراتوری بریتانیای کبیر کرد.

حماقت ریشه ای قاجار

همانطور که پدر جد احمدشاه یعنی ناصرالدین شاه قاجار با امضای مجوزی، امتیازنامه روییتر  را به بارون جولیوس دو روییتر  یهودیِ انگلیسیِ آلمانی تبار داد و با این کار امتیاز ساخت هرگونه راه شوسه و خط آهن، احداث سد از دریای طبرستان تا خلیج فارس، بهره‌برداری از همه معادن کشور به جز معادن طلا و نقره، احداث شبکه ها و کانالها و قنوات آبی برای کشتیرانی و کشاورزی، تاسیس بانک، ایجاد هر نوع شرکت صنعتی در ایران، حق انحصار منافع عام‌المنفعه، خرید و فروش توتون و تنباکو، استفاده و بهره‌برداری از مراتع و جنگلهای کشور را به مدت 70 سال و بهره برداری از گمرکات کشور را به مدت 25 سال در ازای پرداخت 200 هزار لیره انگلیس با سود پنج درصد به روییتر  داد، نواده او احمدشاه نیز ارثیه پدر جد خود به انگلیسی ها را کامل کرد و با امضای قرارداد 1919 اختیار کامل امور مالیه و قشون یا همان خزانه کل کشور و ارتش را به این امپراتوری استعمارگر واگذر کرد.

به نام خداوند جان و خرد

 سهم آ .ان .سامویلوویچ در پژوهش های ادبیات و فولکلور ترکمن

نوشته ی: احسان قلندر اوغلو ترجمه ی: محمّد قجقی

چکیده:

آلکساندر نیکولویویچ در حوزه ی ترکشناسی در بین پیشگامان جهان قرار دارد. ترکشناس روس اوکراینی تبار، در مورد زبان ترکی و لهجه های امروزی زبان و ادبیات ترکی، تعداد زیادی پژوهش انجام داده است. در میان تحقیقات آ.ان .سامویلوویچ، تحقیقات مرتبط با تاریخ ، زبان و ادبیات ترکمنی جایگاه مهمی را به خود اختصاص داده است، زیرا او چهاربار و درسال های 1902، 1906 ، 1907 و1908 به ترکمنستان سفر کرد و در مورد ادبیات و فولکلور ترکمن، منابع غنی گردآوری نمود. با تحقیق روی این منابع، خدمات بزرگی به فرهنگ ترکمن انجام داد. هدف ما از نگارش این مقاله، ارائه پژوهش‌های آ.ان.سامویلوویچ - که خود را وقف پژوهش های ترکشناسی نمود- در ارتباط با ادبیات ترکمن و فولکور آن و سهم او در آن زمینه، به خوانندگان می باشد .

واژگان کلیدی: آ.ان.سامویلوویچ ، ترکشناسی .ادبیات ترکمن، فولکلور ترکمن .

در باره ی نویسنده: دکتر احسان قلندر اوغلو،مدرس زبان ترکی ، در دانشگاه غازی آنکارای ترکیه است.مقاله از شماره ی ششم نشریه ی ترکشناسی آن دانشگاه، که در بهار سال 2010 چاپ شده، ترجمه گردید.

سامویلوویچ به عنوان عضوی از جامعه، همیشه آرزومند و خواهان پیشرفت، در همه زمینه هاست. در عین حال او به عنوان یک دانش پژوه، حقایق علمی مطلوبش را بر همه امور برتری می دهد. (واسیلی ولادیمپروویچ بارتولد)

به نام خدا

ابعاد اجتماعی – تاریخی جنبش باسماچی نوشته ی: مرات چالیشکان ترجمه ی: محمد قجقی

آسیای مرکزی،بخاطر جنبش ها، تاریخ و سنّت هایش، جغرافیای بسیار جالبی است.علیرغم داشتن امپراتوری های فوق العاده، منطقه منزوی شده، در معرض تهدیدات خارجی قرار کرفت.فروپاشی وتجزیه ی امپراتوری تیموری و گسترش طلبی روسیه،آسیای مرکزی را به صورت جامعه ای آسیب پذیر، عقب مانده و بسته در آورد.از لحاظ تاریخی،تصرّف قازان در سال 1552 راه را برای اشغال سرتاسر ترکستان آماده ساخت.بیشترین و بزرگترین مناطق در نیمه ی دوم قرن 19/م تصرّف شدند.قشون تزاری ، تاشکند را در سال 1865 فتح کرد، و خان نشین کوکند( خوقند) را مضمحل نمود.امیر نشین های بخارا و خیوه،تحت الحمایه ی روسیه شدند. در فاصله ی سال های 1865 تا 1888 آن ها یوغ حاکمیت بیگانه را بر گردن آویختند.در همین حین، چینی ها نیز، ترکستان شرقی را به تصرّف در آوردند. سرتاسر آسیای مرکزی ، تحت حاکمیت بیگانگان در آمد.

هدف جنبش باسماچی در واقع کسب حقّ حاکمیت خود بر سرزمین و سرنوشتش بود.آسیای مرکزی در دوره ی حاکمیت تزار ها، با شورش های متعدّدی روبرو بود، امّا جنبش باسماچی، بخاطر مضمون و تاثیرش، اهمیت دارد.این جنبش در دهه ی 1980 ، توجه پژوهشگران را- البّته با تعابیر و تفاسیر متفاوت – به خود جلب نمود. دلیل این که جنبش باسماچی اهمیت پیدا کرد، آن بود که،جنبش مظهر و نماد بزرگترین اقدام جمعی در آسیای مرکزی بود. در این مقاله ریشه های اجتماعی- تاریخی قیام باسماچی،با تاکید بر رویدادها و مبتنی بر وقایع نگاری( کرونولوژی) ارائه خواهد شد. در اولین بخش،ویژگی های یاسماچیان و مناطق آن ها و اقدامات اولیه ی ایشان،مورد بحث قرار خواهد گرفت. مقاله سعی دارد، تحلیل کند که چگونه گروه های پراکنده ی باسماچی به یک جنبش  پان  در مبارزه ی آسیای مرکزی تبدیل گشت.در بخش دوم تاثیر اقدامات انور پاشا و احمد زکی ولیدی توغان، مورد بررسی قرار گرفته است.علاوه بر آن سیاست های شوروی ( اقتصادی، اجتماعی ، سیاسی و نظامی) مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت. در بخش سوّم، آخرین چهره ها و شخصیت های برجسته ی جنبش باسماچی و اقداماتشان ، با تاکید بر احساسات رشد یابنده ی ضدّ شوروی- در نتیجه ی سیاست های بلشوک ها – مورد توجه قرار گرفته است. در بخش نتیجه، پیامد ها و میراث جنگ و علّت شکست جنبش را با نظر داشت حوادث مذکور در بخش های قبلی، خواهیم آزمود.ب

باسماچی جنبش آزادی ملی ترکستان 1930-1916

نوشته: ح.ب. پاکسوی   ترجمه: محمد قجقی

شروع رسمی جنبش باسماچی را معمولاً،با فرمان ملوکانه ي تزار در مورخه 25 ژوئن 1917، که دستور اولین احضار اجباری مردم آسیای مرکزی به ارتش را در حین جنگ جهانی اول صادر نمود، همزمان و مقارن می دانند. جنبش، نه تنها عکس العملی به احضار به خدمت وظیفه عمومی، بلکه واکنشی به نفس غلبه ی روسیه و سیاست هایی که بوسیله دولت تزاری در آن منطقه اعمال می شد، نیز بود. (اگر چه اساساً این منابع و مأموران عالی رتبه ي روسیه بودند که از اصطلاح باسماچی به منظور بدنام کردن جنبش مردم آسیای مرکزی استفاده می کردند، آن جنبش اقدامی بود برای کسب آزادی ملی و بدان معنا نیز مورد استفاده قرار گرفت.)

قشون تزاری طی روندي طولانی که با فتح قازان در سال 1552 ميلادي آغاز شد، به تصرف آسیای مرکزی پرداخت و آخرین مرحله ي آن نیز حمله ي ارتش سرخ روسیه ي شوروی به افغانستان در سال 1979 بود. وسیع ترین مناطق در نیمه ی دوم قرن 19 با فتح تاشکند به سال 1865 و بعد از قتل عام ترکمن ها به سال 1881 و در گوگ تپه به چنگ روس ها افتاد. میلیون ها نفر نفوس آسیای مرکزی به جمعیت امپراتوری افزوده شد. (تقریباً 20% جمعیت، بر اساس سرشماری 1897. این رقم، با نمودار جمعیت نگارانه ی بدست آمده پس از تصفیه ي استالین که در طی آن میلیون ها نفر در آسیای مرکزی کشته شدند، شباهت دارد.) به نظر می رسد خاطره ی شکست از روس ها و انزجار از سیاست های سرکوب گرانه اش، در سال 1916 نیز، در اذهان مردم آسیای مرکزی همچنان تازه بوده است. این نفرت را خاطرات پیشین تشدید می کرد. ریشه های تاریخی و سنت های مردم آسیای مرکزی شامل تعداد قابل توجهی از امپراتوری ها بود (هر چند در حدود قرن 16 در حال فروپاشی بودند) برخی از همین امپراتوری ها برای اولین بار از واژه  روس  در سالنامه هایشان استفاده کرده بودند. روس هایی که جزو اتباع برخی از همین امپراتوری ها محسوب می شده اند.

دلایلی برای خواندن رمان ایرانی

شهریار عباسی با بیان دلایلی برای خواندن رمان ایرانی می‌گوید: نمی‌گویم خواندن رمان خارجی بی‌تأثیر است اما رمان ایرانی تأثیر بهتر و عمیق‌تری دارد.

این داستان‌نویس در گفت‌وگو با ایسنا درباره این‌که چرا باید رمان ایرانی بخوانیم، اظهار کرد: اگر به رمان به عنوان یک اثر هنری و ابزاری برای تفکر و روشی برای اندیشیدن نگاه کنید، رمانی که به لحاظ زبان به زبانی که با آن صحبت می‌کنیم نوشته شده باشد، اهمیت بیشتری دارد. زبان ابزار مهمی است در اختیار انسان برای شناخت خود و محیط پیرامون و انسان‌های دیگر و به هر حال زبان‌هایی که مشترک هستند پیام‌های شناخت را راحت‌تر انتقال می‌دهند.

او با بیان این‌که واژه‌ها شکلی از گفتار برای بیان یک پدیده و موضوع هستند و بعد پیچیده‌تر شده و تشکیل جمله می‌دهند، افزود: زمانی که متن و رمانی به آن زبانی نوشته شود که زبان ماست این نوع پیام‌ها را به شکل دقیق‌تری می‌رساند تا متن و رمانی که در زبان دیگری نوشته شده و بعد ترجمه می‌شود؛ واژه‌هایی که مترجم جای آن‌ها می‌گذارد و هیچ‌گاه هم جایگزین دقیق و کاملی نیستند. می‌توان گفت زبان و ادبیات تأثیر دوسویه بر یکدیگر دارند، ادبیات زبان را غنی می‌کند و زمانی که زبانی غنی می‌شود انتظار ادبیات از آن بیشتر می‌شود. پس ارزش و تأثیر رمانی که به زبان اصلی می‌خوانید و آن را حس می‌کنید و با آن زبان می‌اندیشید و احساسات خود را بیان می‌کنید، خیلی بیشتر است.

ردّ کتاب‌دوستی در گذر تاریخ

پدیده علاقه شدید داشتن به کتاب‌های شخصی از دورانی بسیار دور با انسان بوده است و شاید انسان به‌ندرت توانسته باشد از چنگ طمع جمع‌آوری کتاب برای کتابخانه شخصی رهایی یافته باشد.

خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - آریا یونسی: شاید فکر کنیم که کتاب‌دوستی پدیده‌ای جدید است یا اینکه کاری غریب است که امروزه شایع شده است؛ اما چنین نیست. حتی می‌توان گفت که اکنون و پس از صنعت چاپ که قیمت کتاب ناچیز و تولید آن بسیار ساده شده است، لابد باید از شدت علاقه به داشتن کتاب‌ها در کتابخانه شخصی کاسته شده باشد.

به هر روی، گویا پدیده علاقه شدید داشتن به کتاب‌های شخصی از دورانی بسیار دور با انسان بوده است و شاید انسان به‌ندرت توانسته باشد از چنگ طمع جمع‌آوری کتاب برای کتابخانه شخصی رهایی یافته باشد.

وقتی غزالی در اوان تحصیلش از گرگان به طوس بر می‌گردد، قافله آنها گرفتار دزدان می‌شود و همه اموالشان را می‌برند. غزالی در پی آنها می‌دود و التماس می‌کند که هر چه برده‌اید، حلالتان باد؛ تنها آن توبره‌ای که در آن مشتی کاغذ است، به من بازپس دهید که به کار شما نمی‌آید.

گفت‌وگو با عبدالصالح پاک نویسنده ترکمن؛

پایان‌بندی داستانک باید محکم و غیرقابل پیش‌بینی باشد

عبدالصالح پاک نویسنده اهل بندر ترکمن و از داوران نخستین جشنواره ملی داستانک قرآن و عترت، گفت: پایان‌بندی در یک داستانک از اهمیت زیادی برخوردار است و هر چه پایان‌بندی غیرقابل پیش‌بینی و محکم باشد، ارزشمندتر است.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در گلستان، عبدالصالح پاک نویسنده فعال حوزه کودکان، اهل روستای قره‌قاشلی و ساکن بندر ترکمن در استان گلستان است. از او آثار متعددی چون زنبیلی پُر از آواز گنجشک، افسانه‌های صحرا، جاده بی‌انتها، آن سوی پرچین خیال، گرگ آواز خوان، روباه دم‌بریده، شکارچیان شب، پنجاه و پنج افسانه برای نوجوانان، کلاه پوستی، موی سفید و ... در سالیان گذشته روانه بازار نشر شده است.

عبدالصالح پاک در کنار داوری رویدادهای متعدد ادبی به مدت 30 سال به عنوان مسئول آفرینش‌های ادبی کانون پرورش فکری و مربی ادبی در شهرستان ترکمن فعالیت داشته و تا جوایز متعددی چون دیپلم افتخار دوچرخه طلایی، کتاب سال جشنواره غنی‌پور، جایزه بهترین کتاب سلام بچه‌ها، انتخاب کتاب دختر چوبی برای کتابخانه مونیخ، نفر اول داستان کوتاه رشد، کسب کرده است.

کتاب «چشم‌اندازهای فرهنگ معاصر ایران» کتاب برتر شناخته شد

کتاب «چشم‌اندازهای فرهنگ معاصر ایران» در دومین جشنواره ملی نشر دانشگاهی به عنوان کتاب برتر شناخته شد.

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، مجموعه سه‌جلدی «چشم‌اندازهای فرهنگ معاصر ایران» پژوهش نعمت‌الله فاضلی و مانی کلانی در دومین جشنواره ملی نشر دانشگاهی و در بخش کتاب برتر دانشگاهی، به عنوان اثر برتر شناخته شد.

آیین اختتامیه این جشنواره ۶ اسفند ماه از سوی انجمن فرهنگی ناشران دانشگاهی برگزار شد. محتوای مناسب علمی، نوآوری در ارائۀ موضوع، نحوۀ نگارش و ویرایش علمی و ادبی متن، همچنین کیفیت ارائه اثر از نظر حروف‌نگاری، صفحه‌آرایی، کیفیت فنی چاپ و صحافی و طراحی جلد معیار داوران در انتخاب کتاب‌های برتر بوده است.

کتاب «چشم‌اندازهای فرهنگ معاصر ایران» که در سه جلد با عناوین «از تمنای اسطوره تا تقلای جامعه»، «ایران در گذر از گذشته به آینده؛ تفاهم ملی یا نزاع بی‌پایان» و «فرهنگ ایرانی در درازنای تاریخ؛ آیا همچنان ایرانی هستیم» از سوی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات منتشر شده به ارزیابی انتقادی دیدگاه‌های اندیشمندان کنونی ایران می‌پردازد.

گفت‌وگو با آرش مهربان نویسنده ادبیات کُردی حوزه کودک؛

آینده‌­ای روشن و ماندگار در انتظار ادبیات کُردی حوزه کودک است

آرش مهربان، نویسنده حوزه ادبیات کودک و نوجوان در کردستان با اشاره به پیشینه 300 ساله ادبیات کُردی حوزه کودک و نوجوان، گفت: تلاش‌­های چند سال اخیر نویسندگان و مترجمان کُرد، نوید آینده‌­ای روشن و ماندگار را برای ادبیات کُردی کودک و نوجوان می‌دهد.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در کردستان، «آرش مهربان»، متولد دیماه 1376 در روستای کانی سانان از توابع شهرستان مریوان استان کُردستان است. وی از سال 1386 فعالیت فعالیت را به صورت حرفه‌­ای در حوزه ادبیات کُردی و مشخصاً ادبیات کودک و نوجوان آغاز کرد. در سال 1393 اولین اثر تالیفی­ وی با نام «سمۆرە» که یک مجموعه شعر کودکانه به زبان کُردی بود، چاپ و منتشر شد. سال بعد اثر دیگری را با نام «ڕۆژێکم بۆ زرێبار» که داستانی کودکانه و در رابطه با مشکلات و مسائل زیست محیطی و حاصل تراوشات ذهنی و دغدغه‌های زیست محیطی نویسنده است، چاپ و منتشر کرد.

این مولف جوان در حوزه ادبیات کُردی کودک و نوجوان، سردبیر نشریه ادبیات کودکان و نوجوانان مرکز تولیدات دیجیتال کُردی «چاندلاو» و مدیر اولین سایت تخصصی حوزه ادبیات و کودکان و نوجوانان کُرد با نام «چراوک» در خصوص شعر کُردی نیز هست. با آرش مهربان درباره تاریخچه ادبیات کُردی در حوزه کودک و نوجوان، وضعیت امروز و چشم‌انداز آتی آن، به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه از نظر مخاطبان می‌گذرد.

امضای معاهده ترکمانچای

معاهده ترکمانچای به سال ۱۲۰۶ خورشیدی در چنین روزی در روستایی به همین نام امضا شد.

به گزارش ایسنا، روزنامه اعتماد نوشت: «هنوز هم بعد از گذشت حدود ۲ قرن، هر وقت کسی قرارداد بد و ضعیفی را امضا می‌کند او را با امضاکنندگان معاهده ترکمانچای مقایسه می‌کنیم. آن را عباس‌میرزا ولیعهد به نیابت از پدرش فتحعلی‌شاه امضا کرد و به جز تقدیم برخی امتیازات تجاری به امپراتوری روسیه، همه نواحی شمال رود ارس موسوم به «هفده شهر قفقاز» را هم به همسایه شمالی داد. البته ولیعهد در آن زمان انتخاب دیگری نداشت و تنها تدبیر ممکن برای پایان‌دادن به جنگ پرهزینه و نجات گیلان و آذربایجان را پذیرش شرایط روس‌ها می‌دید. بسیاری با او هم‌عقیده بودند. به‌ ظاهر فرمانده سپاه ایران در جنگ با روسیه بود اما نه برادرانش نقشه‌های او را درست و بی‌چون ‌و چرا اجرا می‌کردند نه مردان دولت قاجار مطیع دستوراتش بودند. چند بار در مقاطع حساس جنگ پشت او را خالی کردند و چند بار هم به جای اجرای دستور صریح پیشروی، به همراه نیروهای زیر فرمان‌شان عقب نشستند. فتحعلی‌شاه هم که از تهران تکان نمی‌خورد و در جنگی که خودِ بی‌تدبیرش در شروع آن نقش داشت، چندان مشارکت نمی‌کرد. گویا فقط یک بار، آن‌ هم فقط تا سلطانیه رفت و دوباره به پایتخت برگشت. البته حتی بعد از شکست قطعی سپاه ایران و سرازیر شدن سربازان روسیه به آذربایجان، باز به قول سعید نفیسی «دست از اشتلم برنمی‌داشت» و می‌گفت اگر همین حالا هم اراده کنم سن‌پترزبورگ را به آتش می‌کشم.

این شعر مشهور را همان روزی که قرارداد را در تهران امضا می‌کرد در جمع درباریانش سرود:

«کشم شمشیر مینایی که شیر از بیشه بگریزد

زنم بر فرق پسکیویچ که دود از پطر برخیزد»

پسکیویچ نام فرمانده روس‌ها و منظورش از پطر هم شهر سن‌پترزبورگ بود.

می‌گویند فتحعلی‌شاه نه از جداشدن شهرهای قفقاز و تجزیه قلمرو پادشاهی چندان ناراحت بود نه سرشکستگی پسر و ولیعهدش عباس‌میرزا را خیلی مهم می‌دید. فقط پول هنگفتی که مجبور بود به عنوان غرامت به دربار روسیه بپردازد آزارش می‌داد (چون ایران شروع‌کننده جنگ و متجاوز شناخته شده بود، در ماده ششم معاهده مقرر شد ۱۰ کرور تومان به روس‌ها پرداخته شود. گویا این مبلغ آن زمان به پول روسیه ۲۰ میلیون روبل نقره می‌شد.) ناگفته نماند که معاهده ترکمانچای، به سال ۱۲۰۶ خورشیدی در چنین روزی در روستایی به همین نام امضا شد.»​​​​​

آرمینوس وامبری به عنوان یک دانشمند

نویسنده ی مقاله ، ایشتوان واشاری ، ترجمه از مجاری به ترکی، آلوو دؤران، ترجمه از ترکی به فارسی: محمد قجقی.توضیح این که Istvan Vasary)) ترکشناس و متخصّص زبان شناسی ترکی، است.مقاله در نشریه ی مجاری ( Tudomany) در تاریخ سوّم اوگوست 2013 چاپ شده است. خانم آلوو دؤران،(Alev Duran) نیزمدرک دکتری تاریخ دارد وعضو هیئت علمی دانشگاه آیدین در استانبول می باشد.عنوان مقاله در متن انگلیسی

Arminius Vambery As a scholar  .  آرمینوس وامبری ( 1913-1832) شخصیت برجسته ی قرون 19 و 20 تاریخ علم و فرهنگ مجارستان،ابدآ احتیاجی به معرّفی به جهان علم مجارستان و افکار عمومی ندارد. قبل از هرچیز، او با این که به عنوان کسی که اصول و مبانی تحقیقات تاریخی ملت های ترک و مسلمان را متحقّق ساخته، و دانشمند، مورّخ تاریخ زبان آسیا و پژوهشگر، شناخته شده است، منطقی نخواهد بود که وی را بخاطر شخصیت ویژه و جالبش، صرفآ به عنوان یک شرقشناس طبقه بندی نمائیم.تصریح شده است که غیر مفید ترین محقّقان آن هایی هستند که پشت یک میز ، در مورد نظریات و تئوری های مطرح شده، تحقیق می نمایند.زیرا تئوری های مورد نظر، وقتی که با زندگی واقعی رودر رو می گردند، معنای خود را از دست می دهند.اگر به موضوع از دیدگاه شرقشناسی بنگریم، وامبری هیچ وقت به اطلاعات منفی موجود در کتاب هایی که به « شرق » پرداخته بودند، بسنده نکرد و قانع نشد.( از طرف دیگر او بخاطر دانستن بیش از ده زبان، اطلاعات بی نظیری درآن باره داشت) .او از سال های جوانی، برای شناخت دقیق ملّت ها ی بیگانه و زبان های ایشان،به سوی علاقه اش، به پژوهش های میدانی، کشیده شد.در نتیجه ، با کتاب مشهور« سیاحت در آسیای میانه» نه تنها پایه های شهرتش را، در آن حوزه برپا ساخت، بلکه درعین حال، کتاب سیاحت نامه اش،به تعداد زیادی از زبان ها ترجمه گردید، و جزو کلاسیک های برجسته ی ادبیات سیاحت، گردید.( Vambery,1865)

زبان‌های محلی در نگاه شفیعی کدکنی + صدا

محمدرضا شفیعی کدکنی در یکی از جلسه‌های کلاس درس خود در دانشگاه تهران از اهمیت زبان‌های محلی که آن‌ها را پشتوانه فرهنگ‌مان می‌داند، می‌گوید.

به گزارش ایسنا، صفحه‌ای به نام محمدرضا شفیعی کدکنی همزمان با روز جهانی زبان مادری (۲۱ فوریه) سخنانی از  این شاعر، پژوهشگر و استاد ادبیات را در خصوص زبان‌های محلی که به کلاس درس روز یکم خردادماه ۹۷ او مربوط است، به اشتراک گذاشته که چنین است: «اهمیت زبان‌های محلّی

ما نمی‌خواهیم خدای نکرده هیچ زبان محلّی را [بی‌اعتنایی کنیم] 

چون این زبان‌های محلّی پشتوانهٔ فرهنگ ما هستند.

ما اگر زبان‌های محلّی را حفظ نکنیم بخش اعظمی از فرهنگ مشترک‌مان را عملاً نمی‌فهمیم.

اما این زبان بین الاقوامی قرن‌ها و قرن‌ها و قرن‌ها همه اقوام دَرِش مساهمت دارند.

هیچ قومی بر هیچ قوم دیگری تقدّم ندارد در ساختن این دریای بزرگ [زبان فارسی]. ما باید به این [زبان فارسی] خیلی بیشتر از این‌ها اهمیت بدهیم.»

---------------------------------------------------------------------

 صدای استاد شفیعی کدکنی  را ازایسنا بشنوید.

گزارش مکتوب؛

نگاهی بر آثار و تمدن آق قویونلو‌ها در تبریز

گنبد آق قویونلوها از قدیمی‌ترین آثار تاریخی تبریزکه در دوره ایلخانی مورد توجه بوده و محراب رفیع باقیمانده یادگار آن دوره است درتبریزواقع شده است.

به گزارش خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از تبریز؛تاریخ ایران زمین پر از فراز و نشیب‌های عبرت انگیز بوده ودیار آذربایجان مهمترین ایالت شمال غرب ایران دستخوش تحولات تاریخی بوده و تبریز و آذربایجان بار‌ها به عنوان پایتخت گردشگری  کشور بزرگ ایران انتخاب شده و منشا تحولات مهمی گردیده است.

آق قویونلو‌ها و قراقویونلوهااز سلسله‌های حاکم بر آذربایجان بودندکه تبریز را به عنوان پایتخت برگزیدندو بر رونق اقتصادی و فرهنگی و اقلیمی آن افزودند. ازاواخردوره سلطنت ایلخانیان در ایران قبایلی از ترکمانان در طی لشکر کشی‌های مغول از حدود خوارزم و اطراف آرال وشرق بحر خزربه آسیای غربی آمده و در شمال غربی ایران ساکن شدند آنان به تدریج قدرت یافته و از فرصتی که بعد از مرگ ابو سعید بهادر خان پیش آمد استفاده نموده و به دست اندازی به اطراف و تصرف شهر‌ها پرداختند.

پس از مرگ تیمور دوطایفه ترکمانان با هم رقابت داشتند امارت‌هایی در آذربایجان و دیار بکرعراق بنیان نهادند یکی از آن دو قراقویونلو یا سیاه گوسپندان و دیگری آق قویونلو‌ها یا همان سپید گوسفندان خوانده می‌شدند.

کدام دانشگاه مورد توجه ویژه محمدرضاشاه قرار گرفت؟

دانشگاه شیراز و متدهای آموزشی آمریکایی

به‌دنبال دعوت محمدرضا پهلوی از رئیس دانشگاه پنسیلوانیا به ایران پس از مذاکراتی چند، توسعهٔ دانشگاه شیراز مستقیماً تحت نظر و مدیریت این دانشگاه صاحب‌نام آمریکایی قرار گرفت تا جایی که روابط علمی و فرهنگی بین این دو دانشگاه از مستحکم‌ترین روابط علمی فرهنگی میان ایران و آمریکا گردید و تا روزهای آخر حکومت شاه ادامه داشت.

• محمدرضا چیت‌سازیان

یکی از مراکزی که همواره تحول‌ساز بوده و توانسته نقش مهمی در روند تحولات در جوامع مختلف ایفا کند دانشگاه است. دانشگاه به عنوان موتور محرک بسیاری از نقاط عطف تاریخی نشان داده است در مقاطع مختلف پیشرو و طلایه‌دار است. این قاعده در کشور ما نیز مستثنی نیست. از اوایل دوران سلطنت پهلوی که دانشگاه تهران تاسیس شد تا به امروز که شاهد بروز و ظهور دانشگاههای مختلف در کشور هستیم این نهاد، تاثیر بسزایی در شکل‌گیری تاریخ معاصر ایران ایفا کرده است.

بیژن عبدالکریمی در گفت‌وگو با ایلنا:‌

ما هم مدرنیم و هم نامدرن/ با گفتمان‌ها و اندیشه‌های موجود چشم‌انداز روشنی برای قرن جدید نمی‌بینم

استاد فلسفه و عضو هیئت علمی گروه فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به اینکه تمام ارزش‌ها و جهان‌بینی و مبانی متافیزیکی مدرنیته در ایران به نحو کامل محقق نشد، تصریح کرد: ما هم مدرنیم و هم به اعتبار وجوهی نامدرنیم یعنی در واقع تمام وجوه مدرنیته در کشور ما محقق نشده است.

به گزارش خبرنگار ایلنا، «بیژن عبدالکریمی» نویسنده و عضو هیئت علمی گروه فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال است از آنجا که علائق اصلی او فلسفه هایدگر، فلسفه فرهنگ و فلسفه سیاسی است، در فرصت به دست آمده در خصوص موضوعاتی از جمله خصوصیات مدرنیته ایرانی و نسبت ما با امر مدرن در آستانه‌ی واپسین سال قرن حاضر با ایشان به گفت‌وگو پرداختیم.

امروز بعد از گذشت ۴۳ سال از انقلاب اساسا چه نسبتی با امر مدرن داریم یعنی وضعیت امروز ایران در نسبت با مواجهه با تفکر، فرهنگ، هنر و هر آنچه که جهان مدرن ساخته به چه شکلی است، ما امروز پس از ۱۱۵ سال از انقلاب مشروطه در جمیع شئون چه نسبتی با امر مدرن برقرار کردیم؟

مجموعه‌ای از موسیقی مقامی شمال خراسان و ترکمن‌صحرا منتشر شد

آلبوم «مزامیر» از علی بهرامی‌فرد و مرتضی گودرزی، توسط مؤسسه فرهنگی و هنری ماهور راهی بازار موسیقی شد.

به گزارش ایلنا، «مزامیر» اثری است تولید شده از همکاری و هم‌نوازی علی بهرامی‌فرد و مرتضی گودرزی که شامل ۱۰ قطعه بی‌کلام و یک قطعه باکلام از دونوازی دو تار و سنتور بر اساس موسیقی مقامی شمال خراسان و ترکمن‌صحرا بوده و با عناوین «حضور»، «دُبم دُبم، درنا جان»، «ققنوس»، «بی مرزی»، «حاجی قولاق، آلاقائیش»، «گرایلی»، «ضربی گرایلی»، «زارنجی»، «عشق می‌تازد»، «دیگر نمی‌توانم» و «رنگین کمان» چیدمان یافته است. 

علی بهرام‌‌فرد درباره این اثر می‌گوید: «مزامیر منظومه‌ای است از درهم‌تنیدگی خنیاهای کهن و زایش نغمه‌های نو بر بستر موسیقی یکی از غنی‌ترین مهدهای هنر این سرزمین. گاه نغمات و بخش‌هایی از مقام‌ها با روایتی برگرفته از ادراک شخصی مجریان اثر نواخته شده و گاه قطعاتی بر اساس زیبایی‌شناسی و فواصل و جمله‌بندی موسیقی شمال خراسان و ترکمن‌صحرا خلق شده است. هدف از این ترکیب لزوما بازنوازی سنتی مقام‌ها نبوده، بلکه رویکرد اصلی عیان کردن ظرفیت‌های بالقوه دو ساز برآمده از دو سیستم موسیقی متفاوت و برهم‌نهی امکانات آن‌هاست.»

علاقمندان می‌توانند این اثر را از مراکز معتبر و بسترهای دیجیتال مجاز و قانونی تهیه نمایند.

سیستم جالب نگهداری کتاب‌های کمیاب کتابخانه مرکزی دانشگاه ییل

کتابخانه ییل دارای گنجینه‌ای از کتاب‌های نایاب و کمیاب از قرون گذشته است که به صورت محدود در اختیار دانشجویان این دانشگاه قرار می‌گیرد.

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) به نقل از لیت‌هاب، اولین بار خبر سیستم عجیب و غریب نگهداری کتاب در کتابخانه دانشگاه ییل آمریکا توسط «دیوید مک» معاون مجله خبری بازفید در شبکه اجتماعی توئیتر در رسانه‌های اجتماعی این کشور جنجال آفرید و بعد با توضیح مسئولان این کتابخانه اطلاعات بیشتری درباره این سیستم به اطلاع عموم رسانده شد.
 
دیویدمک در پستی در شبکه توئیتر از وجود سیستمی جالب و شاید عجیب در کتابخانه مرکزی دانشگاه ییل برای نگهداری از کتاب‌های کمیاب و نایاب خبر داده بود که مجهز به گازی مخصوص است که در صورت بروز نشانه‌های حریق این گاز در فضا منتشر شده و آتش را خاموش می‌کند ولی در عین حال تمام افراد داخل کتابخانه را می‌کشد.
 
 

به‌همت شهرداری نیشابور و به‌صورت وبینار؛

نخستین دوسالانه بین‌المللی عطار در نیشابور برگزار می‌شود

شهردار نیشابور از برگزاری نخستین دوسالانه بین‌المللی عطار به‌صورت ویبنار در اسفندماه جاری خبر داد.

علی نجفی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) در خراسان رضوی، با بیان اینکه این برنامه با پشتیبانی سازمان یونسکو برگزار می‌شود، گفت: استادان، صاحب‌نظران و عطارشناسان سراسر جهان در این دوسالانه به‌صورت مجازی حضور خواهند داشت.
 
وی با اشاره به اینکه برنامه‌های متنوعی در شهرهای مختلف کشور به نام عطار نیشابوری برگزار می‌شود، افزود: با توجه به اینکه شهر نیشابور با نام این شاعر بزرگ شناخته می‌شود، تلاش می‌کنیم تا مراسم دوسالانه عطار با کیفیت بالاتری در این شهر برگزار ‌شود.
 
علی نجفی ادامه داد: مطابق صحبت‌های انجام شده با دانشگاه سبحان نیشابور و همچنین مشارکت سایر دانشگاه‌های شهر مقرر شده تا دوسالانه عطار با همکاری نمایندگی یونسکو در ایران در سطح بین‌المللی برگزار شود.

گفت‌وگو با مترجم کتاب «پایان الهی یا بشری تاریخ»

گفتار پایان تاریخ محصول ایدئولوژی­‌های بزرگ و نظام­‌های تمامیت‌خواه است

زانیار ابراهیمی می‌گوید: گفتار پایان تاریخ، محصول قرن بیستم و بویژه نیمه اول این قرن است که در آن شاهد ظهور ایدئولوژی­‌های بزرگ و نظام­‌های تمامیت‌خواه هستیم. اما عموماً از دهه 1980 به این سو، که به دوره پست ­مدرنیسم و گفتار پساایدئولوژیک گذر می‌کنیم، این بحث­‌ها تا حد زیادی رنگ می‌بازند و حتی در غرب چرخش موسوم به «چرخش الهیاتی» و «بازگشت دین» به عرصه عمومی رخ می‌دهد.

خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) طی چند سال اخیر کتاب‌های خوب و قابل تأملی درباره الهیات اجتماعی و الهیات سیاسی منتشر شده است. از ترجمه نه‌چندان دقیق اما قابل استفاده کتاب «الهیات و نظریه اجتماعی» جان میلبنک (متاله مارکسیست بریتانیایی) تا انتشار «معنا در تاریخ» لوویت و «ریشه‌های الهیاتی مدرنیته» گیلسپی، هر دو با ترجمه زانیار ابراهیمی. به تازگی نیز کتاب «پایان الهی یا بشری تاریخ» نوشته جوپل کرول با ترجمه زانیار ابراهیمی از سوی انتشارات مؤسسه فرهنگی هنری پگاه روزگار نو منتشر شد. نگارنده کتاب قصد دارد به یک سوال مهم پاسخ بدهد: آیا مدرنیته نسبت به اعصار قبل از خود، خودآیینی و خودبنیادی دارد یا نسبت به ادوار خود وابسته است؟ برای پاسخ به این سوال آرا و اندیشه‌های سه متفکر الهیاتی‌اندیش معاصر محل بحث قرار گرفته است: «هانس بلومنبرگ»، «کارل لوییت» و «کارل اشمیت».