روش تحقیق در ادبیات و فرهنگ ایران و تصوف


«یادداشت‌های درس منابع و روش تحقیق در ادبیات و فرهنگ ایران و تاریخ تصوف» یادداشت‌های درسی زنده‌یاد دکتر غلامحسین یوسفی، ادیب و پژوهشگر معاصر است که اکنون توسط یکی از شاگردان او، دکتر فرهاد عطایی، گردآوری شده است. این کتاب را انتشارات سخن منتشر کرده است.

به گزارش ایبنا، مهمترین منابع تاریخ ایران با توضیحاتی مختصر در کتاب «یادداشت‌های درس منابع و روش تحقیق در ادبیات و فرهنگ ایران و تاریخ تصوف» یاد شده است. همانند تاریخ طبری، الکامل فی‌التاریخ، مروج‌الذهب و...
یوسفی یادآور می‌شود که منابع تاریخ و فرهنگ ایران در روزگار اسلام، دست کم تا زمان مغولان، بیشتر عربی است.
ادامه نوشته

کهن‌ترین متن مکتوب جغرافیایی ایران باستان

تازه‌های کتاب انتشارات گنجینه هنر نظیر «ایستگاه‌های پارتی، کهن‌ترین متن مکتوب جغرافیایی ایران باستان» و «مجموعه مقالات اشیا فرهنگی تاریخی حسنلو» در بیست و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در دسترس مخاطبان است.

محمدعلی مخلصی، در گفت‌وگو با ایبنا در این باره اظهار کرد: «ایستگاه‌های پارتی، کهن‌ترین متن مکتوب جغرافیایی ایران باستان» تالیف «ایزیدور خاراکسی» مربوط به سال 37 میلادی، یعنی حدود 2000 سال پیش است که برای نخستین‌بار در ایران ترجمه و عرضه می‌شود.
ادامه نوشته

      زندگی و زمانه ی مختومقلی،شاعر عشق و اخلاق    نوشته ی : آنا دردی عنصری

حيات شاعر

در اين باره كه مختومقلى فراغى در چه سالى به دنيا آمده و در چه سالى از دنيا رفته است محققان

تاريخ ادبيات تركمن نظرات مختلفى دارند. آكادميسين ماتى كوسايف در مقدمه عالمانه اى كه بر دفتر

شعر شاعر تحت عنوان «منتخب اشعار مختومقلى» نگاشته است مى نويسد: «ولادت مختومقلى

تخميناً در سال ۱۷۳۳ ميلادى/ ۱۱۴۵ قمرى اتفاق افتاده است و سال فوت ايشان در ۱۷۹۰ ميلادى /

۱۲۰۴ قمرى بوده است. اما در نسخه دست نويسى كه اخيراً يافت شده است، مختومقلى با «ذنوبى»

شاعر در سال ۱۷۹۷ مشاعره داشته است.» (1) شاه محمد غانديمف ديگر محقق تركمن، تاريخ ولادت و

فوت شاعر را سال هاى ۱۷۸۳- ۱۷۳۳ اعلام مى كند

ادامه نوشته

    بنیاد سخن درکلام  مختومقلی                       نوشته ی: آنا دردی عنصری

بنیاد سخن درکلام  مختومقلی

    مقوله ی « بیان هنری » یکی از وجوه معرفت شناختی « هنر» و « خلاقیت هنری»  است. شاکله ی

بیان هنری خود متشکل از دو وجه اساسی ذیل است :

1- ابزار بیان

2-شکل یا فُرم بیان

هنرمند درمسیر خلاقیت هنری خود ودر تلاش برای جسمیت دادن به تصویر یا ایده ی ذهنی خود به کمک

دو وجه یادشده ،محصول هنری خود را در واقعیت بیرونی به نمایش می گذارد وعرضه میکند.

وجه « ابزار بیان » دلالت به این موضوع دارد که هنرمند برای بیان هنری خود وعرضه ی صورت پرداخت

 شده ی تصویر یا ایده ی ذهنی خود از ابزارهایی کمک می گیرد. این ابزارها با توجه به نوع بیان هنری

متفاوت اند:

ادامه نوشته

آده قلعه     دایره المعارف بزرگ اسلامی  جلد: 1  شماره مقاله:140

آده  قلعه
آده قَلْعه، يا آطه قلعه، جزيره‌اي كوچك و ترك‌نشين در بستر رود دانوب، در 4 كيلومتري گذرگاه دميرقاپو (دروازة آهني). اين جزيره به مناسبت نزديكي به شهر اورسوايا اورشوا كه در ساحل دانوب واقع است اكنون به همين نام خوانده مي‌شود و متعلق به دولت روماني است. مساحت آدا قلعه 2 هكتار و ارتفاع آن از سطح دريا 48 متر است و 700 تن جمعيت دارد كه در 150 خانوار زندگي مي‌كنند و همه مسلمانند (ترك آنسيكلوپديسي، اسلام آنسيكلوپديسي).
تركها در آغاز قرن 9ق/15م به اين جزيره آمدند و در آن مستقر شدند. در اواخر همين قرن قلعه‌اي در آنجا بنا نهادند و بدين‌سان ضمن برقراري امنيت گذرگاه موفق شدند كه در برابر هجوم صربها و ساير بيگانگان از خود دفاع كنند (همانجا)، با اين همه در قيام صربها برضد سلطه عثماني (1230ق/1815م) رجب آغا، نگهبان قلعه اعدام گرديد (جودت، 9/129؛ قاموس الاعلام).
ادامه نوشته

آخور سالار    دایره المعارف بزرگ اسلامی   جلد: 1   شماره مقاله:107

آخور سالار


 آخورْ سالار، يا آخُرسالار، آخور سَلار، آخُر سَلار، سالارِ آخور، سالارِ آخُر، اَمير آخور، ميرآخور، آخته بَيگي، آخته‌چي، اَختاجي، اَقتاچي، اَقتَچي، اصطلاحي در تشكيلات حكومتي و دربارهاي ايران و ديگر سرزمينهاي اسلامي، به معني رئيس پرستاران ستور، به ويژه اسب، و سايسان و مهتران در دربار و متصدي خدمات و امور مربوط به اصطبلهاي حكومتي (مقريزي، 1/444؛ قلقشندي، 4/18؛ سبكي، 37؛ فخر مدبر، آيين كشورداري، 22؛ لغت‌نامه؛ لغتنامة فارسي؛ انوري، 209)، مركب از 2 واژة فارسي آخور (خود مركب از پيشوند «آ» و ريشة خور : خوردن) و سالار، صورت ديگري از سردار (تحت‌اللفظي: «دارندة سر»)، به معني رئيس.
ادامه نوشته

آخور   دایره المعارف بزرگ اسلامی   جلد: 1  شماره مقاله:106

آخور


 آخور: يا آخُر، مركز ناحية «دهستان»‌ از توابع گرگان قديم. دهستان در شمال بندر آبَسكون (ه‍ م) قرار داشته و به نوشتة ابن حوقل فاصلة آن تا آبسكون 6 منزل بوده است (ص 398). آگاهيهايي كه در باب دهستان در دست است، بسيار اندك و متناقض است. ظاهراً قديم‌ترين نوشته در اين باره از ابن رسته است كه در آن از «رباط آخر» كه شمالي‌ترين نقطة طبرستان است ياد شده است (ص 149). رباط در اينجا به معني پست نظامي مرزي است، زيرا اين نقطه چنانكه ابن حوقل نوشته سرحدّ ممالك اسلامي و متصرفات ايلات ترك از قوم غُز بوده است. اصطخري دهستان را در حدود 50 فرسنگي آبسكون و پناهگاه كشتيها به هنگام طوفان دريا، و جايگاه ماهيگيران دانسته است (ص 219). ابن حوقل كه اكثر مطالب خود را از اصطخري گرفته، دهستان را به همين گونه وصف كرده و آن را مانند قريه‌اي كم جمعيت دانسته است (ص 388)
ادامه نوشته

آجودان باشی دایره المعارف بزرگ اسلامی جلد: 1شماره مقاله:87

آجودان باشی 


آجودان، اصطلاحي نظامي كه به روزگار قاجاريان از زبان فرانسه به فارسي راه يافت و در ايران متداول گرديد. اين اصطلاح پس از مسافرت ژنرال كلودماتيو دوگاردان به ايران (1222ق/1807م) و آشنايي ايرانيان با نظام كشورهاي غرب، احتمالاً به تقليد از تركان عثماني، در دستگاههاي لشكري و كشوري ايران به كار برده شد. درجة مذكور و به طريق اولي، آجودان‌باشي (ه‍ م)، در ديوان قاجاريان دگرگوني يافت و بيش از آنچه در فرانسه معمول بود، به عنوان برخي مناصب اداري (القاب مصطلحه) يا به عنوان مقام و نشان افتخاري (القاب مُتمحّضه)، داراي اعتبار و اهميت سياسي و نظامي و تشريفاتي و خانوادگي گشت.
ادامه نوشته

آبری  دایره المعارف بزرگ اسلامی جلد: 1  شماره مقاله:21

آبری


 آبُري، ابوالحسن، محمد بن حسين بن ابراهيم بن عاصم بن عبدالله سجستاني (د 363ق/974م)، حافظ قرآن، و مورخ و محدث شافعي، از مردم آبُر،‌ يكي از روستاهاي سجستان. براي طلب علم و شنيدن حديث به مصر، شام، حجاز، عراق عرب، جبال، و خراسان سفر كرد و از ابن خزيمة نيشابوري، ابوالعباس سراج نيشابوري، زكريا بن احمد بلخي، ابونعيم بن عدي استرابادي، ابوعرابة حراني، احمد بن محمد بن ازهر سجزي، محمد بن يوسف هروي، محمد بن ربيع جيزي، مكحول بيروتي، محمد بن سهل قهستاني و ديگر همتايان آنان حديث شنيد. علي بن بشري ليثي سجستاني، يحيي بن عمار سجستاني و ديگران از او حديث نقل كرده‌آند. ابن ناصرالدين او را آگاه از علم تجويد و نويسنده‌اي پركار شمرده است. اثر معروف او مناقب الامام الشافعي است كه تذكره‌نويسان آن را در نوع خود بهترين اثر شمرده‌اند. اين كتاب 75 باب دارد، گرچه خود نويسنده در مقدمة آن شمار بابها را 74 ذكر كرده است. از اين كتاب، 8 برگ خطي كه در سدة 5ق/11م نوشته شده در كتابخانة جارالله در استانبول به شمارة 1632 و نسخه‌اي عكسي در معهد، المخطوطات العربية‌المصورة در قاهره موجود است. نويسندگان تراجم با ستايش بسيار از او ياد كرده‌اند. وي در رجب 363/ آوريل 974م در سن تقريبي 80 سالگي درگذشت.
ادامه نوشته

آبدار   دایره المعارف بزرگ اسلامی جلد 1 شماره مقاله 16

آبدار


آبدار، كسي كه در دربار اميران و شاهان آب براي نوشيدن يا شست و شو به آنان مي‌داد و مأمور تهية نوشيدنيها بود. به شربتدار و شرابدار (ساقي، آياقچي) نيز آبدار گفته مي‌شده، اما در تداول امروزي، آبدار خادمي است كه كار تهية چاي و قهوه و قليان را به عهده دارد و اسباب آبدارخانه به او سپرده مي‌شود. متصدي شغل ابداري را امروزه آبدارچي مي‌گويند.
ادامه نوشته

آب حيات  دایره المعارف بزرگ اسلامی  جلد 1شماره مقاله:14

آب حيات

آبِ حَيات، يا آب زندگاني، آب زندگي، آب جاودانگي، آب جواني، آب حيوان، آب بقا، عين‌الحيوة، نهرالحيوة، چشمه‌اي مفروض در ظلمات (ه‍ م) كه هر كس از آن بنوشد يا سر و تن در آن بشويد، جواني از سر گيرد، روزگار شادمان بگذراند و جاودانه زِيَد يا عمري بس دراز يابد. در غرب آن را چشمة جواني مي‌گويند. انديشة وجود چشمة جواني، به ويژه در قرون وسطي در سراسر اروپا رواج گسترده داشت و با كشف «دنياي نو» تبلور بيش‌تري يافت چنانكه چون در سال 1513م بونس دو لئون (1460ـ1521م) ايات فلوريدا را كشف كرد، به دنبال شنيدن گفت‌وگوهايي دربارة چشمه‌هاي بهداشتي اين ايالت، به جست‌وجوي چشمة جواني در آنجا برخاست (هيستينگز، 6/115).
ادامه نوشته

آبادی  دایره المعارف بزرگ اسلامی  جلد: 1  شماره مقاله:8

آبادی


 آبادي، اصطلاحي جغرافيايي به معني محل زيست دائمي يا موقتي گروهي از مردم، به ويژه در مناطق روستايي ـ دربارة تعريف دقيق آن اختلاف بسيار است. آبادي واژه‌اي است فارسي (حاصل مصدر) به معني «آباد بودن، به ساماني، خانه و بنا، جاي آباد، محل معمور»، و اصطلاحاً به مفهوم «جايي كه گروهي گرد آمده و كشتزار و آب و درخت و ديگر وسايل زيست براي خود فراهم ساخته باشند» (لغتنامة فارسي). اين اصطلاح غالباً در باب مناطق روستايي به كار مي‌رود، ولي گاه در مورد شهرها نيز به كار برده مي‌شود. نخستين فرهنگهاي فارسي، كه بيشتر آنها در هندوستان تأليف گرديده، اين واژه را به غلط مركب از «آب» و «آد» (پسوند نسبت) دانسته‌اند (بهار عجم؛ آصف اللغات؛ آنندراج). چنين مي‌نمايد كه ارتباط لفظي و صوري آب با آبادي كه در ضرب‌المثلِ «آب آباداني است» تجلي يافته، در اين توجيه نادرست لغوي بي‌تأثير نبوده باشد. زبان‌شناسان اين واژه را مأخوذ از āpāt (در پارسي ميانه) به معني «پيشرفته، پرورده، جاي زندگي و كِشته» مي‌دانند كه خود از پيشوند قيدي (جهت و مكان) پارسي كهن a به معني «به، در» و ريشة پارسي كهن pa يعني «نگهداري كردن» ساخته شده است.
ادامه نوشته

آباء علوی  دایره المعارف بزرگ اسلامی جلد: 1  شماره مقاله:4

آباء علوی


آباءِ عُلْوي، در اصطلاح فلاسفة قديم، فلك ثوابت و هفت ستارة گردنده كه در عناصر چهارگانه (خاك، آب، باد و آتش) و طبايع اربعه (گرمي، سردي، تري و خشكي) تأثير مي‌كنند و سبب پيدايش مركّبات (معدن، نبات و حيوان) مي‌شوند. به عقيدة اين فلاسفه، افلاك در تكوين موجودات عالمِ كون و فساد و نحوة وقوع حوادث اين جهان نقش عمده‌اي دارند و چنان است كه گويي از لحاظ فعل و تأثير، افلاك به منزلة پدران (آباء)اند و عناصر از حيث انفعال و پذيرندگي به مثابة مادران (امّهات) و اجسام عنصري در حكم فرزندان ايشان (مواليد): «از اينروست كه افلاك را پدران خوانده‌آند و عنصرها را مادران و آنچه را از آنها زايد، فرزندان» (قطب‌الدين شيرازي، 418). عبدالرزاق لاهيجي (د 1072ق/1662م) در توضيح بيشتر اين مطلب مي‌نويسد: «عالم اجسام بر دو گونه است، يكي عالم فلكيّات و ديگري عالم عنصريّات. و خداي تعالي فلكيات را مؤثر آفريده و عنصريات را متأثر، و جميع تغيّرات و تجددات كه در اين عالم واقع شود، همه از تأثير افلاك و تابش كواكب بود. و جون فلكيات هميشه در حركتند و اوضاع ايشان در قياس به عنصرياتْ مختلف، و تأثير ايشان به وساطت اوضاع، لهذا تأثير فلكيات در عنصريات مختلف شود هم به حسب مكان و هم به حسب زمان» (ص 95)
ادامه نوشته

هشتمین المپیاد بین المللی طراحی و ابتکارات در آنکارا

          هشتمین المپیاد بین المللی طراحی و ابتکارات در آنکارا

در این رقابتها ۱۲۰ دانش آموز از ۳٤ کشور جهان همراه با ۲۳۰ دانش آموز از ترکیه به رقابت خواهند پرداخت

هشتمین المپیاد بین المللی طراحی و ابتکارات در آنکارا

ادامه نوشته

انتشار نسخه‌ی نفیس قرآن: منسوب غزنویان

انتشار نسخه‌ی نفیس قرآن: منسوب غزنویان
رییس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی از چاپ نسخه نفیسی از قرآن کریم که کتابت آن به سال 484 هجری قمری باز می‌گردد خبر داد و گفت: این اثر در شمار 4 نسخه آثار قرآنی زیبای قدیمی قرار دارد که با ترجمه و تفسیر فارسی به رشته تحریر در آمده است.

حجت‌الاسلام دکتر رسول جعفریان در گفت‌وگو با ایبنا، با اشاره به این که این نسخه قرآنی به دوره غزنوی(قرن پنجم هجری قمری) مربوط می‌شود، اظهار کرد: این اثر با تلاش‌های یک ساله مسوولان این کتابخانه اکنون در دست چاپ قرار داد و در شمار زیباترین و قدیمی‌ترین نسخه‌هایی است که ترجمه و تفسیر فارسی دارند.
ادامه نوشته

نقشه‎های ادریسی در"انس المهج و روض الفرج"

نقشه‎های ادریسی در"انس المهج و روض الفرج"
کتاب مصور «انس المهج و روض الفرج» با همکاری کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، کتابخانه و موزه ملی ملک و نشر مجمع ذخایر اسلامی بازنشر شد.

به گزارش ایبنا به نقل از روابط عمومی موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک، «انس المهج و روض الفرج» که مجموعه‌ای از نقشه‌های جغرافیایی جهان شناخته شده قرن ششم هجری است، اختصاری از کتاب بزرگ ابن ادریس با نام «زینت المشتاق فی اختراق الافاق» به‌شمار می‌رود که در سال 546 هجری و به درخواست راجر دوم پادشاه نرمانی سیسیل توسط ابوعبدالله شریف ادریسی تدوین شد. 

از نقشه‌های این کتاب‌ها که در اروپا به کتاب‌های «راجر» مشهور است در اواخر قرن 19 میلادی توسط دانشمند آلمانی «دکتر کنراد میلر» تصویربرداری شد و با موزاییک کردن و کنار هم قرار دادن و اتصال نقشه‌های جداگانه ادریسی، نقشه کاملی از جهان به‌دست آمد که آن را «نقشه جهانی ادریسی» نامیدند. 

علاقه‌مندان برای مطالعه و بهره‌برداری از این کتاب می‌توانند به کتابخانه و موزه ملی ملک واقع در خیابان امام خمینی(ره) مراجعه کنند.

منبع: www.ketabnews.com

           بنیاد نمایش در ایران                                ایرج زهری

بنیادنمایش در ایران. کتابی درباره سابقه نمایش به ویژه در قرن اخیر در ایران، تألیف ابوالقاسم جنتی عطائی (1296 -1372) که در اسفند 1333 منتشر شد. نویسنده در آغاز با استناد به متون کهن چون کارنامه اردشیر بابکان و عنوان‌هایی چون مویه زال، هفت خوان، کین سیاوش، کین ایرج همچنین جشن‌های مهرگان، سده نوروز و نمایش‌های مردمی چون کوسه برنشین، فرض را بر این می‌گذارد که در ایران باستان نیز چون یونان و روم باستان نمایش وجود داشته است.

بخش‌های بعدی اختصاص دارد به شرح تعزیه با ویژگی‌های آن تئاتر رو حوضی با ذکر تمام هنرمندان آن از جمله کریم شیره‌ای و شیخ شیپور و مهدی مصری و ذبیح و نخستین ترجمه‌ها و اقتباس‌ها از نمایشنامه‌های اروپایی خاصله مولیر. نویسنده همچنین از اولین روزنامه تیاتر به مدیریت میرزا رضا خان طباطبایی نائینی که در 1908 انتشار یافته است و از مجله تئاتر به مدیریت عطاء الله زاهد و مهدی امینی یاد می‌کند

ادامه نوشته

افسانه های آناطولی ، آناتولی دیار افسانه ها و قصه هاست  

     افسانه های آناطولی، آناتولی دیار افسانه ها و قصه هاست

افسانه های آناطولی ـ ۱۶

ادامه نوشته