بنیاد مختومقلی فراغی

برخی از نشانه های خاستگاه اتحادیه ی ایلات اوغوز منطقه ی آرال را می توان در کتاب های تاریخی نویسندگان مسلمان قرون ۱۰ و ۱۱ /م پیدا کرد.در آن میان آثار : ابن فقیه و گردیزی شاخص ترند.

آن نویسندگان حقایق را در قالب افسانه های نسب شناسانه بیان می کنند، که پیروزی سلسله ی ( اوغوز یبغو )در منطقه ی آرال و تلاش موفقیت آمیز آنها را،در راه ( حجر المطر )- مظهر قدرت كامل،كه نزد اوغوزان تقدس داشت،را بهم مرتبط مي سازد.

فرمانروايان سه گانه ي توكوز اوغوز ( مولفين اسلامي اين اصطلاح را براي تعريف اويغورهاي آسياي مركزي و هم چنين اتباع آنها، قبايل توكوز- اوغوز به كار برده اند) قارلوق ها و غوزهاي منطقه ي آرال، مدت هاي طولاني در كشمكش با يكديگر بوده اند.بگفته ي بالكيك( پسر فرمانرواي غوز )كه ابن فقيه نقل كرده،آن كس كه ترتيب به دست آوردن( حجر المطر ) را فراهم آورد، پدر بزرگ باكليك بود.او بعدا" روابطش را بابرادرش،كه حاكم اغوز ها بود،گسست و بخشي از مردم غوز را بهمراه خود برد.

رايزني فرهنگي سفارت جمهوري اسلامي ايران در عشق آباد تركمنستان اقدام چاپ کتاب دیوان کامل مختومقلی فراغی با حروف ترکمنی جدید نموده است در قسمتي از مقدمة اين كتاب كه به زبان تركمني ترجمه شده و به قلم رايزن فرهنگي جمهوري اسلامي ايران درتركمنستان نوشته شده است مي خوانيم: رساندن افكار و پند واندرزهاي عميق و سخنان داناي شخصيتهاي ادبي و ديني قرون و اعصار گذشته به نسل امروز يكي از وظايف مهم دستگاههاي فرهنگي دوران معاصر و شخصيتهايي كه در اين زمينه زحمت مي كشند، مي باشد. شاعر فرزانه و بزرگوار تركمن مختومقلي فراغي يكي از برجسته ترين شعراء كلاسيك است كه با اشعار فلسفي تربيت بخش خود به دنياي شعر و ادب مخصوصاً ادبيات تركمن خدمت بزرگي كرده است و بر اصحاب علم و فرهنگ ضروري است كه مقدمات استفادة نسل جوان امروز را از آثار اين شاعر بزرگ فراهم آورند گرچه از اواخر قرن هيجدهم ميلادي كه اين شاعر شهير دنياي خاكي را ترك كرده تلاشهائي در اين رابطه صورت گرفته و پس از كسب استقلال كشور تركمنستان و به وجود آمدن الفباي ملّي زبان تركمني علما و دانشمندان تركمنستان شروع به تحقيق در ارزشهاي
فرهنگي و اشعار شعراء كلاسيك خود، بخصوص آثار مختومقلي فراغي كردند و جمهوري اسلامي ايران به عنوان دوّمين كشوري كه استقلال تركمنستان را به رسميّت شناخت به دليل اشتراكات فرهنگي عميق تركمنها و ايرانيها نهايت همكاري را با كشور دوست و همسايه تركمنستان انجام داده و پس از شكستن مرزهاي آهنين امكان زيارت عمومي از مرقد مختومقلي فراغي هر سال براي مردم تركمنستان فراهم شد. و در هر دو كشور برادر علاقه براي تحقيق در آثار مختومقلي فراغي افزايش يافت. وليكن حقيقت اين است كه اشعار اين شاعر بزرگ يك جا به طور كامل در دسترس عموم نمي باشد لذا رايزني فرهنگي سفارت جمهوري اسلامي ايران برآن شد كه اين كار مهم را انجام دهد. گرچه مبناي ترجمه، ديوان كامل مختومقلي فراغي تأليف آقاي مراد دوردي قاضي از علاقمندان فاضل مختومقلي است وليكن از مترجم محترم كه يكي از دوستداران مختومقلي است درخواست نموديم اغلب كتب و ديوانهاي نوشته شده در رابطه با شعرهاي فراغي را ببيند و اگر شعري در جائي چاپ شده و در اين ديوان نيست بياورند و ترجمه كنند تا در حدّ وسع خود همة اشعار منسوب به شاعر را در ديوان داشته باشيم مترجم محترم نيز با آشنائي و تسلطي كه به زبانهاي فارسي، تركمني و روسي دارد در حدّ مقدور اين كار را انجام داده و در نتيجه علاوه بر اشعاري كه در ديوان منبع براي ترجمه وجود دارد، نزديك به يكصد عنوان شعر ديگر كه در كتابهاي گوناگون چاپ شده است ولي در اين ديوان وجود ندارد، جمع آوري و وارد كتاب جديد شد. تلاش بر آن شد كه اغلب اشعار منسوب به مختومقلي فراغي كه تاكنون روي كاغذ آمده و چاپ شده در اين اثر گنجانده شده باشد. در اينجا لازم مي دانم از همة كساني كه در آماده شدن اين اثر مهم زحمت كشيده اند اعم از همكاران سخت كوش خودم در رايزني فرهنگي سفارت جمهوري اسلامي ايران و جناب آقاي دكتر اُراز پولاد اِکایف – بهارلي مترجم دانشمند اين اثر صميمانه سپاسگزاري نمايم و از اينكه رايزني فرهنگي جمهوري اسلامي ايران در اين مقطع از تاريخ موفق به چاپ و تقديم چنين اثري به علاقمندان شاعر فرزانة تركمني مختومقلي فراغي شد خداوند را شاكرم.
اين كتاب 942 صفحه اي توسط انتشارات بين المللي الهدي چاپ و طی مراسمی در آیندۀ نزدیک رونمائی و سپس بین محققین و دانشجویان و علاقمندان به این شاعر عارف توزیع خواهد شد.

منبع:رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران_عشق آباد

توضيحات: مطلبي درباره تركمن هاي ايران عنوان اصلي: تركمنهاي كشورهاي همجوار عنوان فرعي: سخني درباره برادرانمان در تركمن صحرا نوشته: احمد آنابرديف / مدرس دانشگاه بين المللي تركمن – تركي / دكتراي تاريخ منبع: روزنامه تركمنستان / پنج شنبه 25 دسامبر

جمهوري اسلامي ايران كه يكي از قديمي ترين كشورهاي جهان است 1648145 كيلومتر مربع وسعت و بيش از 65 ميليون جمعيت دارد. مردم اين منطقه را كلاً دو نژاد مختلف يعني فارس ها و ترك ها تشكيل مي دهند. همچنين مذهب مردم اين ناحيه، شيعه و سني است و در رأس سني مذهب هاي ايران، تركمن ها قرار دارند. ايران كه بزرگترين كشور در خاور نزديك و خاورميانه است، با دو دريا و 8 كشور احاطه شده است. اين كشور از شمال شرقي به تركمنستان، از شرق به افغانستان و پاكستان، از جنوب به درياي عمان، از جنوب شرقي به خليج فارس، از غرب به عراق و تركيه از شمال غرب به جمهوري خودمختار نخجوان، ارمنستان و آذربايجان و از شمال به درياي خزر راه دارد. ايران با تركمنستان 1206 كيلومتر، با افغانستان 945 كيلومتر، با پاكستان 978 كيلومتر، با ارمنستان 40 كيلومتر، با آذربايجان 767 كيلومتر، با عراق 1609 كيلومتر و با تركيه 486 كيلومتر مرز مشترك دارد. منابع ايران، منطقه اي از ايران را كه تركمنها در آن زندگي مي كنند، "دشت گرگان" مي نامند اما خود تركمنها اين منطقه را "تركمنصحرا" مي نامند. وسعت تركمنصحرا 16375 كيلومتر است. تركمنصحرا كه هم اكنون در استان گلستان قرار دارد، در زمانهاي مختلف در تركيب استانهاي مختلفي قرار گرفته است. وسعت استان گلستان كه تركمنصحرا نيز بخشي از آن است، برابر با 18572 كيلومتر مي باشد. در منطقه اي كه تركمنها سكونت دارند، رودخانه هاي اترك، گرگان و قره سو جريان دارند. رودخانه اترك بزرگترين آنهاست (500 كيلومتر) كه در حقيقت سومين رودخانه بزرگي است كه به درياي خزر مي ريزد. طول رود گرگان 300 كيلومتر و قزل سو 85 كيلومتر است. تا ابتداي قرن 20 ميلادي تركمنها در استانهاي خراسان و استراباد زندگي مي كرده اند. به خاطر اين كه استان خراسان استاني كوهستاني و صحرايي است، در اين استان مناطق قابل سكونت كم بوده است و به همين خاطر، اكثر مردم در كوهپايه ها، جلگه ها يعني در نقاطي كه با داشتن ذخاير آب براي زراعت و دامپروري مساعد بوده، زندگي مي كرده اند. بخش اعظم تركمنها در منطقه تركمنصحرا واقع در استان استراباد (شمال شرق ايران) زندگي مي كرده اند. در هر دو استان مذكور نيز غير از تركمنها، ديگر اقوام اعم از فارس ها، كردها، بلوچ ها، عرب ها و ديگر نژادها مي زيسته اند. عليرغم اين كه تركمنها از همان ابتدا در استانهاي خراسان و استراباد سكونت داشته اند، بعد ها در سال 1937 در سومين استان و در سال 1973 در پنجمين استان يعني استان مازندران تا استان خراسان تقسيم شده اند. هم اكنون آنچنانكه پيش تر گفته شد، بخش اعظم تركمن ها در استان گلستان سكونت دارند. مهمترين نقاط تركمن نشين در تركمنصحرا را گنبد كاووس، بندر تركمن، كوموش تپه، خوجه نفس، آق قلعه كلاله و مراوه تپه تشكيل مي دهند. غير از اين، تركمنها در منطقه اي به نام جرگلان از توابع بجنورد هم زندگي مي كنند. در بين نقاطي كه در بالا ذكر شد، مهمترين نقاطي كه تركمنها در آن زندگي مي كنند، كوموش تپه و خوجه نفس است كه در ساحل خزر قرار دارند اما روستاهاي زيادي نيز وجود دارند كه تركمنها سكونت دارند و ما در اين مقاله از آنها ياد نكرده ايم. تركمن هاي ايران نيز همچون تركمنهاي تركمنستان و افغانستان از تيره ها و طوايف مختلف خويشاوندي تشكيل شده اند. اغلب تركمنهاي تركمنصحرا و مناطق اطراف را يموت ها و گوگلانها تشكيل مي دهند و تكه ها، نخورها، ساريق ها و ديگر تيره ها و طوايف تركمن نيز هستند كه ديگر اقليت ها را در بين تركمنهاي اين منطقه تشكيل مي دهند. تكه ها غاليباً در گنبد و مناطق هم مرز با تركمنستان زندگي مي كنند كه تعدادشان كم است. نخورلي ها غالباً در جرگلان سكونت مي نمايند. به لحاظ تعداد جمعيت، بعد از يموت ها، گوگلان ها قرار دارند كه در غرب تركمنصحرا سكونت مي كنند. گوگلانها اكثراً در شهر كلاله و روستاهاي حومه اين شهر زندگي مي كنند. مدرسه تاريخي و زيباي "سيدقليچ ايشان" كه در حد فاصل بين كلاله و آق قلعه در حومه روستاي "كريم ايشان" قرار دارد، متعلق به نخورلي ها است. "سيد قليچ ايشان" كه موسس اين مدرسه است، خود از تيره گوگلان بوده و در بخارا تحصيل كرده است. گوگلانها چون يكجا نشين بوده اند، فرقه نقشبنديه در بين آنها گسترش زيادي يافته است. پيروان نقشبنديه خود را صوفي دانسته و مبلغين اين فرقه را نيز مرشد مي ناميده اند. طريقت اين فرقه را "علم باطن" مي ناميده اند. با كسب استقلال تركمنستان، تركمنهاي تركمنصحرا روابط خود را با خويشاوندان تركمنستاني آغاز كردند. با تلاش صفرمراد تركمنباشي كبير نخستين رئيس جمهور تركمنستان و مقامات جمهوري اسلامي ايران، در اين سالها بر روي مزار مختومقلي فراغي و پدرش دولت محمد آزادي آرامگاهي احداث گرديد. درباره بانوان تركمن ساكن ايران نيز بايد گفت كه در خانواده هاي تركمن، به بانوان ارزش زيادي قائل مي شوند. بانوان و دختران تركمن كه در تركمنصحرا سكونت دارند، در حفظ فرهنگ و آداب و رسوم نقش عمده اي دارند. به طور مثال اين بسيار حائز اهميت است كه دختران تركمن به هنگام عروسي لباس محلي خود را مي پوشند. آنها غير از لباس هاي محلي، بر روي سر خود روسري اي به نام "چارقد" مي اندازند. در هر كجاي تركمنصحرا، مي توان بانوان و دختران تركمن را با پوشش هاي محلي كه دارند، از ديگر اقوام تشخيص داد. حفظ لباس هاي محلي نقش مهمي در حفظ فرهنگ ملي تركمن دارد. غالب بانوان تركمن، خانه دار هستند. عروسي پسران و دختران نيز با انجام مراسم خواستگاري صورت مي پذيرد. براي اين كه بين دختران و نوعروسان تركمن تفاوت ظاهري باشد، نوعروسان تركمن در زير چارقدي كه بر سر دارند، "آنناق" (سربند) مي گذارند كه قطر اندكي دارد. اين سربند در زير چارقدهاي نوعروسان تركمن كاملاً مشهود است و نشان دهنده آن است كه همسر دارد. دختران تركمن از همان كودكي با صنايع دستي، پخت غذا و ديگر كارهاي مربوط به خانه آشنا مي شوند. بانوان تركمن به شوهران خود بسيار وفادار هستند و از اين لحاظ در جامعه از احترام خاصي برخوردارند. هم اكنون با تلاش هاي مجدانه رئيس جمهور تركمنستان، روابط و همكاري تركمنستان با ساير كشورها به سطح جديدي ارتقاء يافته است. اين موضوع را مي توان در روابط بين تركمنستان و ايران نيز به عينه مشاهده نمود. روساي جمهور دو كشور اخيراً چندين بار با همديگر ديدار نمودند و راه را براي توسعه همكاري ها به نفع دو طرف و مردم منطقه گشودند و براي حل بسياري از مسايل مهم، به توافقات مشخصي دست يافتند. سفر اخير رئيس جمهور تركمنستان به جمهوري اسلامي ايران براي شركت در دومين اجلاس سران كشورهاي حاشيه درياي خزر و ديدار ايشان با آقاي احمدي نژاد و نيز ديدار با رهبر معنوي آن كشور آيت ا... سيد علي خامنه اي و بسياري از ديدارهايي كه بين مقامات كشورهايمان صورت گرفت، به ارتقاي سطح دوستي و همكاري بين دو كشور كمك مي نمايد

. نام منبع             رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران-عشق آباد

رئیس آکادمی دولتی هنر ترکمنستان

                                                                                                                                  خانم مایا دوردیوا

هنرخوشنویسی ویژگی مخصوص مشرق عمومی اسلامی و یک جلوه ظریف خلاقیت است که به هم پیوستگی ادبیات و هنر در ملت های ایران و ترکمنستان را نمایان می سازد. هنر خوشنویسی ریشه ی اصلی علم کتابشناسی است. مطبوعات و چاپ جامعه ی پیشرفته ی ما از کتابهای نسخه خطی سرچشمه می گیرد که گنجینه ی دانش و خرد چند هزار ساله ی بشر است. ملل برادرانه همسایه ی ما توانسته اند در نسخه های قدیم خطی عمل عادی نوشتن را به سطح نمونه ی عالی هنر بالا برند. فراگیری و تحقیق جهت مکتبهای خوشنویسی و مینیاتور ایرانی و ترکمن که در ریشه های تاریخی شان بطور جدائی ناپذیر به هم پیوسته بودند تحلیل عمیق علمی می خواهد چون تاریخ هنر و ادب ملل ما از هم جدا نبودند.

عنوان: خدا توفيق دهد و پير ما پشتيبان شود.

منبع: روزنامه عشق آباد

تاريخ و محل چاپ: 22،15.19/1/2008 (25،10،2/11/86) عشق آباد
تهيه كننده: روزنامة عشق آباد
نوع ترجمه: كامل
مترجم: نورگزل گوندوغيدوا

خوانندة گرامي! بگذار خداوند در هر ابتكار نيك توفيق خود را همراه شما نمايد! هر كار با ثوابي را كه شروع كرديم ابتدا خداوند متعال را بعداً اسم پير متعلق به آن زمينه را به خاطر بياوريد آنگاه روح عزيز آن بندگان پاكدامني كه سينه هايشان مثل جام طلائي از ايمان الهي لبريز بوده و با اين حالت جهان كهن را بدرود گفته بودند دست ياري شان را به شما خواهند داد!

اسامي آن مردان خدا را كه از گنجينة گوهري ميراث ملت جمع آوري گرديد به شما تقديم مي نماييم.
يا پير من!
 - عبدالبشر بابا – پير كندو كار جويبار و كانال است.
  -آولاميش آتا - مال شكار است.
. آك ايشان آتا – حمايتگر تاغ است. «درختي است كه از چوبش   ذغال درست مي كنند»
. آلاشاپير – حمايتگر عيش و عشرت است.
. علي شير خدا – حمايتگر شيرمردان و جوانان دلير
. عاشق آيدين پير – حمايتگر آهنگ و موسيقي است.
. آهتام صحابه (سخي سعد و قاص) – حمايتگر مردان سخي الطبع است.
. بابا دايخان –  حمايتگر كشاورزي و دهقانان است.
. بابا قنبر – حمايتگر دوتار (يكي از آلات موسيقي تركمني) است.
. شيخ بلخي – حمايتگر مار است.
. بهاالدين بلاگردان – حمايتگر زنبور عسل است.
. بايرات گؤچ – حمايتگر زرگري است.
. بور كوت بابا – حمايتگر باران و بارندگي است.
. چيش بابا (منظور شيث پيامبر است) – حمايتگر پارچه بافي است.
. پيامبر داود – حمايتگر آهنگري است.
. دُلدُل آتا، سخي بابا – حمايتگر اسب اصيل است.
. دو.لت ايشان (حاسم شيخ 1558- 1468) – حمايتگر در خطر است.
. پيامبر ايوب – كرم ابريشم
. اَرعلي پير فرزند قلندر (استاد شاعر كمينه) – حمايتگر در زخم است.
. عايشه و فاطمه – حمايتگران دستگاه پارچه بافي است.
. اَرنظر ايشان – حمايتگر سياه زخم است.
. قايتارميش آتا فرزند گُزلي آتا – حمايتگر آفت ناگهان است.
. قوتور آتا – حمايتگر افرادي كه بدنشان درد مي كند.
. گوندر بابا، زا پيرا (زن موسي پيامبر) حمايتگر بز است.
خابر صابر ماما – حمايتگر نوغاندراي است.
. حضرت بلال بابا – حمايتگر اذان است
. حوتوك قيز – حمايتگر اشيائي كه گم شده اند و پيدا نمي شوند.
. خضر آتا – پير كوير است.
. ادريس بابا – حمايتگر لباس و لباس دوزي است.
. جا آن – حمايتگر جن و طاغوت است.
. جلال الدين رومي -  پير فصاحت و سخن آرائي است.
. قياس – پير كوه و دره است. . كاكيل اوليا – پير اشيا گم شده است.
. لقمان حكيم – پير دارو، عطاري و پزشكي است.
. ماماك – پير ابر است (گفتند در مانگيشلاك ماما هست، رفتم ديدم نه ماماك هست نه گاماك) (گاماك نام جلبك است)
. مشرب ديوانه – پير راه است.
. مير حيدر – پير باد است.
. مير كلال يا پير كلال پير كوزه گري، تنور و كوره است.
. مولا نياز قليچ – پير اشياي مورد جستجو است.
. موسي پيامبر (چوپان آتا) – پير گوسفند است.
. مناصره – پير مورچه است.
. نالاچ بابا – پير جيكير (دستگاه بالا آوردن آب جويبار)
. پيامبر نوح - پير چوب و كشتي است.
. پاراو بي بي – پير زنان نازا است.
. پهلوان بابا – پير پوسيتند و زان است.
. پير پوغتا – پير تنوور است.
 سارسگين بابا، (عبدالله انصاري) – پير دندان در است.
. سيد آتا – پير شكارچيان است.
. سلمان فارسي – پير سلماني ها است.
. سلطان هوپّي جان – پير آنهائي كه تصميم ازدواج يا خريدن اسب دارند.
. سومسل يا سومِسك بابا – پير پشم چيني است.
. سليمان پيامبر فرزند پيامبر داود – پير آب و سبد است.
. رجب تكُگّا – پير گندم سفيد تركمني است.
. رستم زال – پير مردان شجاع است.
. شامو نبي، كِل كيتمير – پير سگ است.
. پيامبر شمس – پير خورشيد است.  اِبرچ بابا – پير پول است.
. شيخ شكر، گنجيم – پير قنادي و شيريني فروشي است.
. شيخ جليل آتا – پير سرما است.
. شيخيم پوكارا – پير افراد گمراه شده است.
. شيخي زنده – پير چاه و كندن چاه آب است.
. اوستا باديان – پير دستگاه روغن كشي است.
 ولپتنگ غريب – پير اسب باركشي است.
. وييس بابا – پير شتر و افرادي كه پاي پهن و كف صاف دارند.
. ابراهيم خليل الله – پير بنا، ساختمان و ملت.
. امام اعظم – پير داد و ستد است.
. امام جوهر – پير تيغ «اشياء تيز و برنده» است.
. اسماعيل قوجا – پير لوبيا و ماش است.
. يالانگاچ بابا – پير كلبه از ني است.
. ياراتُز بابا – پير زخم (در مرو باستاني قرار دارد)
. زنگي بابا – پير گاو است.
 پيامبر ذكريا – پير چوب و درخت.
. زليخا – پير عاشقان است.
. اُده محمد – پير مرغ است.

نام منبع: روزنامه عشق آباد