غوتاد قو بیلیگ ترجمه ی: محمّد قجقی
یکی از مهم ترین منابع تاریخ زبان ، ادبیات و فرهنگ ترک، که در قرن 11 / م به دست «
یوسف خاص حاجب» نگارش یافته است.اطلاعاتی که در باره ی یوسف خاص حاجب (اولوغ
خاص حاجب) وجود دارد، از دو مقدّمه ی منثور و منظوم افزوده شده ی بعدی به کتاب
واطّلاعاتی که در برخی از ابیات اثر وجود دارد،بدست آمده است.برآن اساس شاعر در «
بالا ساغون»( کوز- اوردو) در خانواده ای اصیل بدنیا آمده است. او بخاطر دانش، فضیلت و
تقوایش متمایز شده بود. وی اثر را در طیّ یک و نیم سال، در بالاساغون نوشت و در کاشغر
به اتمام رساند.(کتاب متشکّل از 6645 بیت است).او اثر را در سال 462 / ه-429 ش (
1069-1070/ م) به خاقان قاراخانی، تاوقاچ اولوغ بوغرا خان، پسر خاقان سلیمان ارسلان،
اهداء نمود.خاقان که توانایی شاعر را مورد تقدیر قرار داده بود، منصب حاجبی خاص را که
از حسّاس ترین وظایف بود، به او واگذار نمود.( در بیت 2484) براساس برخی از ابیات اثر
(ابیات 371 و365) تخمین زده می شود، که سال ولادتش در حدود 1019/ م بوده باشد.
یوسف خاص حاجب و کاشغرلی محمود (مولّف آثاری چون دیوان لغات الترک و جواهر النحو
فی لغات الترک)در یک دوره و محیط زیسته، آثارشان را به یک زبان نوشته و ملزومات
فرهنگی یکسانی را بکار گرفته اند،در حالی که می دانیم،نه همدیگر را می شناخته اند و نه آثار
یکدیگر را