مطالعة نشانه شناسانة زيورآلات تومار زنان ايل تكة قوم تركمن 1، معينه السادات حجازي 2* پريسا شاد قزويني
چكيده
پوشش و زيورآلات سهمي بسزا در شكل گيري هويت جمعي اقوام دارند و چگونگي آراستگي بدن بـه نـوعي بيـانگر ساختار زندگي و فرهنگ يك قوم محسوب مي شود. زينت همواره بخشي مهم از سنت زندگي افـراد، بـه خصـوص زنان، را شكل ميدهد. در اين زمينه، اقوام تركمن، كه از خرده فرهنگهاي تمدن اسلامي به حساب ميآينـد و در بخشي از آسياي مركزي و ايران زندگي مي كنند، به طوايف مختلف تقسيم مي شوند كه يكي از آن طوايف ايل تكه است. زيورآلات طوايف تركمن ويژگي هاي هويتيِ خاصي دارند كه ضمن حفظ هويت جمعي قوم تـركمن، هويـت ايل خود را نيز متمايز ميكند. زنان قوم تكه، زيوري به نام تومار دارند كه به عنوان قاب محافظ كاغـذ دعـا زينـت زنان ايل است. اين مقاله در نظر دارد به مطالعة نشانه هاي هويتي، باوري و آييني زيورِتومار بپردازد. اينكـه چـه لايه هاي نشانه شناسانه اي در طراحي اين زيور (تومار زنان ايل تكه) به كار رفته است؟ و تومـار غيـر از كاربردهـاي اوليه (قاب دعا و پوشش تزئيني)، چه دلالت هاي معنايي ديگري در گفتمـان معناشـناختي قـوم تـركمن دارد؟ از پرسش هاي اساسي اين نوشتار است. در مقالة حاضر، نشانه هاي بصري در هفت نمونه تومار بـه طـور كيفـي مـورد خوانش نشانه شناسانه قرار گرفته است و داده ها از ميان اسناد مكتوب، شفاهي و ميداني گردآوري شده انـد. شـيوة بررسي توصيفيـ تحليلي با رويكرد نشانه شناسي لايه اي است. در تجزية نشانه شناسانة زيور تومـار بـه شـش لايـة اداركي، اين نتيجه حاصل آمد كه توصيف، تحليل و تفسير نشانه ها كاربرد مشخص اولية آن را معنادار مـيكنـد و دلالت هاي معنايي نشانه ها به مفاهيم عميق در باورهاي قومي، مذهبي شمني و اسلامي اشاره دارد.
كليدواژگان ايل تكه، تومار، زيورآلات زنان، قوم تركمن، نشانه شناسي.
1. دانشيار گروه آموزشي نقاشي، دانشكدة هنر، دانشگاه الزهرا shad@alzahra.ac.ir 31 :دريافت تاريخ 1399/5/ 10 :پذيرش تاريخ ، 1399/12/ 2. دانشجوي دكتري تاريخ تطبيقي و تحليلي هنر، دانشكدة هنر، دانشگاه الزهرا art.hejazi@gmail.com 370
وبلاگ رسمی بنیادمختومقلی فراغی