آبای دانشنامه ایران جلد: 1 شماره مقاله 72
آباي ، abay] ابراهيم‌قونانبايف 261-322ق/845-904م، شاعر ملى قزاق. او در ناحية سِمى سمى پالاتينْسْك در منطقة كوهستانى چنگيز در شمال شرق قزاقستان زاده شد. پدرش قونانباي از قبيلة قارقارالى، از رؤساي قبايل قزاق بود. آباي دورة تحصيل خود را در مكتب‌خانه‌هاي‌اسلامى - ازجمله مدرسةاحمدرضا درشهر سمى - سپري كرد و زبان عربى و دروس اسلامى را فراگرفت. او در همين دوره با ادبيات فارسى و تركى نيز آشنا شد و براي تكميل تحصيلات خود، مدتى در مدارس جديد روسى به دانش‌اندوزي پرداخت. وي در اثر معاشرت با فضلاي روس، با ادبيات روسى و هنر و فلسفة غرب آشنايى يافت.
آباي - آن‌گونه كه از سروده‌ها و پرداخته‌هايش آشكارا برمى‌آيد - سخت از دوري‌ِ مردم خود از فرهنگ اسلامى و شرقى، و از شيوع بى‌سوادي در ميان آنان آزرده بود و حركتهاي اصلاح‌طلبانة فرهنگى در ميان مردم روس شوق او را براي پديد آوردن تحول فرهنگى در ميان مسلمانان قزاق، مضاعف مى‌ساخت؛ چنان‌كه حركت اصلاح‌طلبانة سال 880م در سمى، بر انديشه و شخصيت ادبى آباي تأثيري مهم برجاي نهاد.
در گذاري بر انديشه‌هاي بازتاب يافته در آثار آباي، از يك‌سو بايد از بهره‌گيري گسترده از مضامين فرهنگ اسلامى و نيز مفاهيم عرفانى، البته با زبانى ساده، سخن گفت و از دگرسو به دردهاي فرهنگى - اجتماعى مردم، به ويژه تفرقه‌هاي ايجاد شده از سوي دشمنان در ميان مردمان قزاق اشاره كرد كه بر بخشى عمده از آثار او سايه افكنده است. آباي در عين گرايش به فرهنگ سنتى اسلامى - قزاقى، از توجه به آثار ارزشمند ادبيات روسى نيز روي‌گردان نبود و حتى برخى از آثار شعراي روس چون اُنِگين، اثر پوشكين، و برخى از حكايات و اشعار كريلُف و لرمانتُف را هنرمندانه به قزاقى برگردانده است، به گونه‌اي كه اين ترجمه‌ها خود در زمرة آثار ارزشمند ادبى جاي گرفته‌اند.
آباي كه به عنوان پدر ادبيات نوين قزاق شناخته مى‌شود، از نظر سبك شعر، از ادبيات مشترك اسلامى تأثيري وافر گرفته، و در سروده‌هاي او، قالبهاي رباعى، غزل و قصيده ديده مى‌شود كه پيش از او در شعر قزاقى معمول نبوده است. ديوان اشعار آباي نخستين بار در 909م در سن پترزبورگ به چاپ رسيده، و پس از آن بارها تجديد چاپ شده است. آثار ادبى آباي از سوي ملل ديگر نيز مورد توجه بوده، و ترجمه‌هايى از آن به زبانهاي گوناگون شرقى و غربى پديد آمده است.
آباي در ساختار فرهنگى قزاق، الهام‌بخش اديبان پس از خود بوده است؛ چنان‌كه به عنوان نمونه، مختار عَوِضُف، نويسندة بنام قزاق در رمانى به عنوان «راه آباي»، به زبانى داستان‌گونه، جايگاه او را در فرهنگ قزاق باز نموده است.
مآخذ: قاسينوا، مرضيه، «آباي و ادبيات ايران»، ترجمة عليرضا بيگدلى، مجلة مطالعات آسياي مركزي و قفقاز، تهران، 372ش، س ، شم ، ص 21-29؛ نيز:
Aba o shygharmalary, S. Petersburg, 1909; Abai shygharmalary: tolyq zhinaghy, Almaty, 1954; B o esembaev, K., Mirovozzrenie Abaya, Almaty, 1956; Isqaq O ly, K., X Aba o Qunanbayulynyn omiri n , Aba o shygharmalary, S. Petersburg, 1909; Tazhibaev, T., Filosofskie psikhologicheskie i pedagogicheskie vzglyady Abaya, Almaty, 1957.
یعقوب آلتایف
آباي - آن‌گونه كه از سروده‌ها و پرداخته‌هايش آشكارا برمى‌آيد - سخت از دوري‌ِ مردم خود از فرهنگ اسلامى و شرقى، و از شيوع بى‌سوادي در ميان آنان آزرده بود و حركتهاي اصلاح‌طلبانة فرهنگى در ميان مردم روس شوق او را براي پديد آوردن تحول فرهنگى در ميان مسلمانان قزاق، مضاعف مى‌ساخت؛ چنان‌كه حركت اصلاح‌طلبانة سال 880م در سمى، بر انديشه و شخصيت ادبى آباي تأثيري مهم برجاي نهاد.
در گذاري بر انديشه‌هاي بازتاب يافته در آثار آباي، از يك‌سو بايد از بهره‌گيري گسترده از مضامين فرهنگ اسلامى و نيز مفاهيم عرفانى، البته با زبانى ساده، سخن گفت و از دگرسو به دردهاي فرهنگى - اجتماعى مردم، به ويژه تفرقه‌هاي ايجاد شده از سوي دشمنان در ميان مردمان قزاق اشاره كرد كه بر بخشى عمده از آثار او سايه افكنده است. آباي در عين گرايش به فرهنگ سنتى اسلامى - قزاقى، از توجه به آثار ارزشمند ادبيات روسى نيز روي‌گردان نبود و حتى برخى از آثار شعراي روس چون اُنِگين، اثر پوشكين، و برخى از حكايات و اشعار كريلُف و لرمانتُف را هنرمندانه به قزاقى برگردانده است، به گونه‌اي كه اين ترجمه‌ها خود در زمرة آثار ارزشمند ادبى جاي گرفته‌اند.
آباي كه به عنوان پدر ادبيات نوين قزاق شناخته مى‌شود، از نظر سبك شعر، از ادبيات مشترك اسلامى تأثيري وافر گرفته، و در سروده‌هاي او، قالبهاي رباعى، غزل و قصيده ديده مى‌شود كه پيش از او در شعر قزاقى معمول نبوده است. ديوان اشعار آباي نخستين بار در 909م در سن پترزبورگ به چاپ رسيده، و پس از آن بارها تجديد چاپ شده است. آثار ادبى آباي از سوي ملل ديگر نيز مورد توجه بوده، و ترجمه‌هايى از آن به زبانهاي گوناگون شرقى و غربى پديد آمده است.
آباي در ساختار فرهنگى قزاق، الهام‌بخش اديبان پس از خود بوده است؛ چنان‌كه به عنوان نمونه، مختار عَوِضُف، نويسندة بنام قزاق در رمانى به عنوان «راه آباي»، به زبانى داستان‌گونه، جايگاه او را در فرهنگ قزاق باز نموده است.
مآخذ: قاسينوا، مرضيه، «آباي و ادبيات ايران»، ترجمة عليرضا بيگدلى، مجلة مطالعات آسياي مركزي و قفقاز، تهران، 372ش، س ، شم ، ص 21-29؛ نيز:
Aba o shygharmalary, S. Petersburg, 1909; Abai shygharmalary: tolyq zhinaghy, Almaty, 1954; B o esembaev, K., Mirovozzrenie Abaya, Almaty, 1956; Isqaq O ly, K., X Aba o Qunanbayulynyn omiri n , Aba o shygharmalary, S. Petersburg, 1909; Tazhibaev, T., Filosofskie psikhologicheskie i pedagogicheskie vzglyady Abaya, Almaty, 1957.
یعقوب آلتایف
منبع: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی
+ نوشته شده در سه شنبه ۱۳۹۰/۰۱/۰۲ ساعت 12:41 توسط محمد قجقی
|
وبلاگ رسمی بنیادمختومقلی فراغی