حکمرانی ترکها بر هندوستان و یک حکمران ترک در ادبیات معاصر ازبک
بسیاری از کارشناسان آثار تاریخی، عمارت تاج محل واقع در شهر "آگرا" ی هندوستان را بعنوان هشتمین عجایب جهان قبول دارند. در این عمارت میتوان به ارزش و اعتبار یک زن درجهان پی برد. نام این نسیم که از ترکستان برخاسته و با ورود به هندوستان در قرن هفدهم در قالب عمارتی تجسم یافته تاج محل می باشد. "شاه جهان" حکمران ترک خاندان بابریان در هندوستان بدنبال از دست دادن همسر جوانش تاج محل را به یاد او بنا نهاد.
در ساخت این بنا ازمعماران آناتولی و استانبول کمک گرفته شد که روایت است در میان آنها شاگردان معمار سینان نیز وجود داشته اند. روی این آرامگاه که از مرمر سفید ساخته شده است گنبدی مخروطی که به قطره اشک چشم شباهت دارد قرار گرفته است. دیدن این عمارت گویی به آدمی احساس غم و گریه القا می کند. شاه جهان در رابطه با آرامگاه و تربت همسرش "ممتاز محل" که در سی و هفت سالگی چشم از جهان فروبست چنین گفته است: اگر گناهکاری به این مقبره پناهنده شود گناهانش پاک می شود. تماشای این بنا آدمی را محزون و گریان می سازد ولی این گریه انسان را راحت می کند. حتی خورشید و ماه نیز با نگاه به این بنا گریه می کنند.
تاج محل را باید تصویری از دوران حکمرانی ترکها بر هندوستان نامید. اگر موافق باشید در این قسمت از برنامه بیشتر پیرامون دوران حکمرانی ترکها بر هندوستان سخن بگوییم . پروفسور دکتر "انور کونوکچو" دوران حکمرانی ترکها بر هندوستان را چنین توصیف می کند:
شاه جهان یکی از منسوبین خاندان ترک بابریان بود. اما باید بر این نکته تاکید نمود که قبل از بابریان نیز خاندانهای دیگر ترک در هندوستان بویژه در شمال غربی آن حکمرانی نموده بودند. هندوستان که تقریبا همانند قاره ای می باشد، با جغرافیای غنی خود همواره مورد توجه جوامع و کشورهای همسایه بود. اسکندر مقدونی که اولین معمار موج هلنیزم و پایان بخش موجودیت امپراطوری پارس بود، اولین استیلاگری بود که هندوستان بخود دید. بعد از تضعیف دولت هلن ماجراهای " Yüe- çi "ها در هندوستان آغاز شد. در منابع هندی و بیزانس آمده است که هون های سفید " Akhun"ها مدتی طولانی بر شمال غربی هندوستان حاکم رانده اند. " آق هون ها" که در افغانستان و شمال هندوستان حکمرانی نموده اند، در عین حال بر اراضی و راههای غرب هندوستان حاکم بودند. در دورانی که دین زرتشت، دین مبین اسلام و بودیسم گسترش یافته بود، غزنویان در شمال غربی هندوستان، دولتی با هویتِ ترک تاسیس نمودند. بعد از حکمرانی پادشاهان غزنوی همچون سبکتکین و محمود غزنوی در این سرزمین، غوری ها " Gürlü" ها یکی دیگر از خاندانهای ترک بر سر کار آمدند.
" Tuğluk" ها مبنای بسیاری از دولت های هندوستان بشمار می روند. والیان و فرماندهان آنها در گجرات، دکن Mavla مولا، Dekkan، بنگال و حتی در جنوب هندوستان نمایندگان نیروهای ترک- اسلام بودند. بعد از مدتی بابور شاه در هندوستان وارد صحنه تاریخ شد.
جنگ " پانی پات" برای هندوستانی ها، همانند جنگ ملازگرد برای ترکهای ترکیه، ارزش و اهمیت زیادی دارد. با این پیروزی دروازه های هندوستان تماما بر روی سلسله تیموریان گشوده شد. بدین ترتیب بابر در هندوستان دولتی بسیار قدرتمند را همانند عثمانیان بنا نهاد. گرچه برخی از منابع، این دولت را بعنوان دولت ترک – مغول نامیده اند ولی باید گفت این موضوع کاملا اشتباه است زیرا این سلسله تماما به یک خاندان نجیب و اصیل ترک یعنی تیموریان منسوب است. بله دوستان عزیز! حال می توانیم به داستان بابر بپردازیم.
پیریم قول قادیر " Pirimkul Kadir" یکی از نمایندگان مجلس ازبکستان در رمانی بنام " شبهای پر ستاره" زندگی بابر را به رشته تحریر در آورده است. این رمان بعدها بصورت یک سریال تلویزیونی تهیه شده و بارها از تلویزیون ازبکستان به نمایش درآمد.
"پریم قول قادیر" رمانهای دیگری نیز راجع به فرزندان و نوادگان بابر به قلم گرفته است. بابر در شهر اندیجان " Andican" واقع در دره ی فرغانه ی ازبکستان چشم به جهان گشود. از این رو او برای نویسندگان معاصر ازبک عنصر الهام بخشی بوجود آورد.
" پریم قول قادیر" در این رمان، بابر شاه را بعنوان دولتمرد و فرمانده ای جسور و بی باک، نویسنده و شاعری با احساس و کلآ انسانی با ویژگی های متفاوت معرفی کرده است. مبارزه در ترکستان برای بدست آوردن حکومت باعث گردید تا بابر راه هندوستان را در پیش بگیرد. او در مدت کوتاهی موفق شد در شمال هندوستان دولتی قدرتمند بنا کند که می توان آنرا با دولت عثمانی مقایسه نمود. دولت بابریان با عمری ۳۵۰ ساله بعد از امپراطوری عثمانی دومین دولت بزرگ و پایدار ترکها محسوب می شود.
بابر تمامی وقایع و تحولات و شخصیتهای مختلف را در کتابش بنام بابرنامه توضیح می دهد. این اثر هم از نظر بیان وقایع آن زمان و هم شیوه ی بیان این وقایع اهمیت بسزایی دارد.
پروفسور دکتر ایرسیتای قوچقارتایف " İristay Koçkartayev" محقق ازبکستانی در کتاب بابرنامه اطلاعاتی اینچنینی ارائه می دهد.
البته بابر را نمی توان فقط پادشاه نامید زیرا او در عین حال نویسنده ای بزرگ، شاعر و نثر نویسی با احساس بود. منظور از نثر نویسی نحوه ی نگارش بابرنامه بوده و بابر در این کتاب تمامی وقایع از روزهای اول امپراطوری خود تا اواخر آن را نوشته است. اهمیت این اثر بر واقع گرایی آن تکیه داشته و بابر در آن علاوه بر بیان وقایع زندگی خود، از دیگر دول، طوایف و انسانهای کشورهای دیگر هم سخن بمیان آورده است. این اثرعلاوه بر ارزش تاریخی از ارزش ادبی نیز برخوردار بوده و بیانگر پرتره ترکها در آن دوران است. با مطالعه این پرتره ها به وضع پوشاک و زندگی ترکها در ۵۰۰ سال پیش پی می بریم. غنای زبان ترکی در این اثر خود را نشان داده و بعلت شیوایی نگارش براحتی قابل فهم است. بابرنامه بعلت محتوی تاریخی و ادبی حتی در زمان نگارشش به زبانهای مختلف ترجمه شده بود.
دولت بابریان که توسط بابرشاه، فرزندان و نوادگانش تاسیس و توسعه یافت دورانی صلح آمیز و با ثبات برای هندوستان به ارمغان آورد. این دوران به دوران باثبات و صلح آمیزی که عثمانیان در آسیای میانه و ممالک بالکان بوجود اورده بودند شباهت داشت. پروفسور دکتر اریستای قوچقارتایف"İristay Koçkartayev" ، دراین مورد چنین می گوید :
جواهر لعل نهرو نخست وزیر فقید هندوستان در زمان اتحاد جماهیر شوروی سابق به ازبکستان سفری کرده بود. این اولین بار بود که مردم ازبکستان، یکی از جمهوریهای اتحاد جماهیر شوروی سابق، رئیس دولتی خارجی را می دیدند.
جواهر لعل نهرو در میتینگ بزرگی گفت: شما ترکهایی که اینجا هستید دو بار هندوستان را تسخیر نموده اید. بابر شاه اولین بار هندوستان را تحت استیلای خود در آورده و دولتی مرکزی تاسیس نمود. او درگیری های جوامع مختلف هند را از میان برداشته و صلح و آرامش را برای هندوستان به ارمغان آورد. شما با اکبر شاه برای دومین بار هندوستان را تسخیر کردید. او با اقدامات بزرگ و مفیدش قلب تمامی هندوستانی ها نیز تسخیر نمود.
در اینجا باید به این نکته اشاره نمود همانگونه که ترکهای ترکیه درتمامی جهان فضایی صلح آمیز و با ثبات مستقر ساختند بابورشاه و خاندانش نیز در هندوستان به همین موفقیت دست یافتند. آنها آشتی مابین ادیان مختلف را بوجود آورده و انسانها را نیز بهم نزدیک ساختند.
بعد از سالهای ۱۸۵۰ نقش و موجودیت سلسله بابریان پایان گرفت. هندوستان بعد از خاتمه حکمرانی ترکها زیر سلطه انگلیسیها در آمد. قلعه ها، راههای آبی، آرامگاهها، موسسات آموزشی، مساجد، درگاهها و کاخ ها گرچه ارزش قبلی خود را حفظ نکرده اند ولی هر محقق و جهانگردی را به حیرت وا می دارند.
تاج محل زیبایی و احتشام خود را صدها سال است که حفظ نموده است. طبیعی است اثاری که از دوران استیلای صد ساله انگلیسی ها در هندوستان باقی مانده است را به هیچوجه نمی توان با آثار معماری قدیمی مقایسه نمود.
منبع: ت.ر.ت فارسی