بنیاد مختومقلی فراغی

جامع التواریخ (تاریخ سلغریان فارس)
تألیف: رشیدالدین فضل الله همدانی (درگذشته: 718ق.)
تصحیح و تحشیه: محمد روشن
موضوع: تاریخ و جغرافیا
زبان: فارسی
خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانى (درگذشته 718 ق) طبیب عالم و مورخ دانشمند در سراسر دوره سلطنت غازان‌خان و جانشین او اولجایتو و در ابتداى سلطنت ابوسعید مقام وزارت ایلخان را داشت. او به واسطه علم و مهارتى که در طب داشت به دربار ایلخان راه یافت و در سایه تدبیر و سیاست به مرتبه والایى رسید. او به عنوان مورخى برجسته مقامى ممتاز دارد و تألیفات تاریخى وسیعش به لحاظ وسعت و اعتبار و شیوه علمى اعجاب و تحسین محققان را برانگیخته است.
او آثار متعددى از خود به یادگار گذاشته که بخشى در حوزه تاریخ، شمارى در معارف دینى نظیر تفسیر، علوم قرآن و احکام و اندکى در طب و آئین مملکتدارى مى‌باشد. در این میان جامع التواریخ برجستگى خاصى دارد. البته این اثر تألیف مستقیم خود او نیست، بلکه توسط گروهى از محققان و مترجمان و زیر نظر وى آماده شده است.
رشیدالدین نخست به فرمان غازان‌خان، تألیف تاریخ مغول را آغاز کرد. اما پیش از آنکه تدوین آن به پایان برسد، غازان‌خان در سال 704ق. درگذشت. این تاریخ در دوره جانشین و برادر وى، سلطان محمد اولجایتو به انجام رسید. سپس از سوى اولجایتو مأمور شد تا تاریخى عمومى تألیف کند. او این کار بزرگ را شروع کرد و تألیف جامع‌التواریخ پس از قریب به 40 سال به پایان رسید.
اثر حاضر بخش مربوط به تاریخ سلغریان فارس است. این بخش برگرفته ای در نهایتِ اختصار از تاریخ وصاف است که در اینجا عشری از متن تاریخ وصاف را شامل می شود و از این قیاس می توان حدس زد  که وصاف در نگارش خود چه صنعتگریها کرده است البته شیوه نگارش این متن معقول و مضبوط و به دور از اطناب است.
اتابکان فارس عنوان سلسله ای ترک تبار از امیران سرزمین فارس که به سالهای 543 تا 686ق. حکومت کرده اند. این سلسله در تاریخ ایران «سلغوریان» یا «سلغریان» بازخوانده می شود.
اتابکان سلغری عبارتند از:
سنقور بن مودود (543-557ق.)
زنگی بن مودود (557-571ق.)
تکله بن زنگی (571-591ق.)
طغرل بن سنقور (592ق.)
سعد بن زنگی (سعد اول) (593-623ق.)
ابوبکر بن سعد (قتلغ خان) (623-658ق.)
محمد بن سعد  (سعد دوم) (658ق.)
محمد شاه پسر سلغرشاه (659-661ق.)
سلجوق شاه پسر سلغرشاه (662ق.)
اَبش خاتون بنت سعد دوم (662 یا 663-686ق.)
نکته قابل توجه در مقدمه این اثر این می باشد که شاعر و نویسنده معروف ایران «سعدی»، دو کتاب بوستان و گلستان خود را به ترتیب به سعد اول و پسرش سعد دوم اهدا کرده و از نام مخدوم دوم است که تخلص خود «سعدی» را گرفته است.
این اثر براى نخستین بار است که بر اساس معتبرترین نسخ تصحیح و به زیور طبع آراسته مى‌شود.
نسخه های مورد استفاده در تصحیح این اثرعبارتند از:
الف. نسخه اساس (ا)
به شماره 1653 در توپقاپوسرای ترکیه نگهداری می شود. به گمان مصحح محترم این نسخه از برنگاشته های روزگار رشیدالدین فضل الله است.