|
"قطاعی" از جمله فنونی است که بیشتر در مرقعات مورد استفاده قرار می‌گرفت. شیوه کار بدینگونه بود که شخص قطاع ، نمونه‌های خوشنویسی یا نقش‌های مورد نظر خود را بوسیله قیچی یا تیغِ قلم‌تراش از کاغذ زمینه بریده و سپس این قطعه‌های بریده شده را بر روی کاغذی دیگر - که معمولاً رنگی متفاوت داشت- می‌چسباند.
گاهی نیز به جای اینکه قطعات آثار خوشنویسان نامی را -که ارزش ویژه‌ای دارد- به شیوة قط�'اعی از زمینة آن جدا کنند ، نمونه‌ای کاملاً مشابه با آن را بر روی یک کاغذ جداگانه می‌بریدند و در مرقع‌ها به کار می‌بردند. این کار موجب می‌شد تا اصل آثار خوشنویسی بی‌آسیب حفظ شود و ضمناً نمونه‌هایی مشابه با آن‌ها به دست آید. برای اینکه نمونه‌ای از آثار قطاعی خط را ببینیم در «شکل 1» تصویر صفحه‌ای از یک مرقع را آورده‌ایم.
شکل 1
این قطعه اثر شخصی با نام فخری البروسوی است که گویا در این فن بیش از دیگر فنون نسخه‌پردازی فعالیت داشته است. زنده‌یاد دکتر مهدی بیانی در احوال و آثار خوشنویسان (ج 2 ، ص 568) ذیل نام "فخری" درباره او نوشته‌اند :
« فخری : از مردم بورسه و از قاطعان خوشنویس قرن یازدهم عثمانی است. از آثار وی دیده‌ام : چهارده قطعه در مرقع‌های مختلف ، به قلم‌های چهاردانگ و سه‌دانگ خوش بریده ، با رقم‌های "فخری" و "فخری البرسوی" در کتابخانه خزینة اوقاف استانبول» .
بخشی از "رقم" او را در «شکل 2» می‌بینیم که چنین خوانده می‌شود : « فخری البروسوی» .
شکل 2
برای اینکه شیوه قطاعی با وضوح بیشتری نمایان شود ، تصویر بزرگنمایی شده یک صفحه دیگر از همان مرقع را در «شکل 3» می‌بینیم.
شکل 3
گفتنی اینکه مرحوم یحیی ذکاء پژوهشی مستقل درباره هنر قطاعی انجام داده و آن را در قالب کتابی با مشخصات زیر منتشر کرده‌اند :
هنر کاغذبری در ایران (قطاعی) ، یحیی ذکاء ، تهران ، نشر و پژوهش فرزان‌روز ، 1379 خ .
علی صفری آق‌قلعه - مرکز پژوهشی میراث مکتوب | 
وبلاگ رسمی بنیادمختومقلی فراغی