سرلوحه‌های عثمانی (ترکی) علی صفری آق‌قلعه - مرکز پژوهشی میراث مکتوب
|
با بررسی دقیق و ممارست می‌توان دریافت که بسیاری از اجزای نسخه -بویژه آرایه‌ها- در هر دوره تاریخی دارای سبک و سیاق ویژه خود است به گونه‌ای که با آثار دوره‌های پیشین و پسین تفاوت دارد. این موضوع گاهی درباره محدوده جغرافیایی پدید آمدن نسخه نیز صادق است ؛ بدینگونه که برخی ویژگی‌ها در نسخه‌های یک منطقه دیده می‌شود که در نسخه‌های دیگر مناطق دیده نمی‌شود یا دارای شکل‌های دیگرگونه‌ای است. از جمله این موارد می‌توان به شکل ویژه‌ای از ترسیم سرلوحه نسخه‌ها اشاره کرد که در محدوده حکومت عثمانی و بویژه ناحیه آناطولی پس از سده دهم هجری پدید آمده است. سرلوحه‌های این شیوه معمولاً بدینگونه است که یک تاج به شکل نیم‌دایره در بالای کتیبه ترسیم می‌کردند که شباهتکی با گنبد مسجدهای استانبول دارد. بر فراز این تاج به جای ترسیم کنگره (شرفه) - که در نسخه‌های ایرانی مرسوم بود- طرح‌هایی از گل‌های انتزاعی ترسیم می‌کردند و این طرح‌ها درواقع جایگزین کنگره در نسخه‌های ایرانی است. نمونه‌ای از این شیوه را در «شکل 1» می‌بینیم که مربوط دستنویسی از ترجمه ترکی کتاب التجارب محمد بن زکریای رازی (نسخه 1013 کتابخانه حمیدیه ، بی‌تا) است.
شکل 1
نمونه دیگر که در «شکل 2» می‌بینیم مربوط به دستنویسی از برهان قاطع (نسخه 231 کتابخانه مدرسه مروی ، مورخ 1165 ق) به خط سید لطف‌الله بن شیخ محمد افندی است.
شکل 2
نمونه سپسین که در «شکل 3» می‌بینیم مربوط به دستنویسی با نام دستور زبان فارسی به ترکی از وهبی سلیمان ابراهیم (نسخه 834 کتابخانه سنا ، بی‌تا ، [حدود سده 13]) می‌باشد که به همین شیوه ترسیم شده است.
شکل 3 علی صفری آق‌قلعه - مرکز پژوهشی میراث مکتوب |
وبلاگ رسمی بنیادمختومقلی فراغی