شیدایی ( 1730- 1800 میلادی ) یکی ازشعرای برجسته این سده است. اگرچه او میراث ادبی بزرگی را ازجهت کمیت بجا نگذاشته است ، ولی داستان منظوم ( گل وصنوبر) او دربین مردم مشهور ومنظور شده است. سوژه این داستان به داستان « سیف الملوک ومدخال جمال »  معروفی نزدیک بوده ، شیدایی نیز مانند معروفی در آفریدن این داستان از کتاب معروف « هزارویک شب» بهره برده است. اما هریک از آنها به شیوه خود از این اثر معروف استفاده نموده اند.

گل وصنوبر

نمونه ای از شعر شیدایی :

سخنورم بوایامه ،  مـی  قوییب  ایچمشام  جامــــــــــه

منینگ بودردتلــی  سینامه نچه  دووین  داغلار گــچدی

بودنیا باش طاعــــــــت خانه ، طاعت دان بولمه بیگانه

اعتبار یو قدور بوجانه ، آنچه حاسته ، ساغ لار گچدی

ترجمه :

دراین  دنیا سخنورم ، می در جام نوشــــــــــــیدم

در ســــــــــــینه ام دردهای زیادی نهفــــــته است

این دنیا محل طاعت است و از طاعت غافل مشو

اعتباری نیست بر بیمار و ســالم همــــــــه رفتند

درسده نُزدهم میلادی نیز این جریان ادبی که مخدوم قُلی فراغی اساس آنرا گذاشته بود، تداوم پیدا میکند. در ادبیات این دوره ریالیزم ساده وتمایلات مردمی به روشنی بازتاب یافته وسطح بدیعی وهنری اشعار وداستانها ارتقا می یابد و درآثار ادبی بیان حوادث و وقایع زندگی تعمیق یافته ومشخص تر میگردد. دراین دوره پایه های جریان ادبی ریالیستی تقویه میگردد وازجانب دیگر، داستانها و آثار به شکل کتاب آفریده میشود داستانهای زیبای « زهره- طاهر» از ملا نفس ، « جنگ نامه » از عبدالستار قاضی از آن جمله اند. بسیاری از شعرای سده 19 که بیشتر در باره حوادث تاریخی نگاشته اند، خود بمثابه مبارزین فعال در این نبردها شرکت ورزیده اند. از آن جمله آنان سید نظر سیدی ، ملانفس ، ذلیلی ودیگران را میتوان نام گرفت.

دوغدیم دییپ غوانمه ، تانگله باتار سینگ

مونینگ بیلــن نه مراده یترســـــــــــــــینگ

نه غافل ســــــن یول اوستینده یاتار سینگ

گیچیپ کـــــــروان تور اوستینگدن توزگیلر

***

غـــــــوربان اولام یرانلرینگ قولینه

هفته ســـــــــــینه ،ستا نینه ، چولینه

« هو!» دییانده شیدایی نینگ دیلینه

شــــــــــکرالله حقیقت دن سوز گیلر

 تاریخ وفرهنگ ترکمنها؛ص  ۱۷۸-۱۷۹

منبع:www.yeget.blogfa.com