بنیاد مختومقلی فراغی

عنوان مقاله [English]

Comperative Study of Timurid and Turkmen mosques architecture based on the physical components

نویسندگان [English]

• Aref Azizpour Shoubi 1
• Ahad Nejadebrahimi 2

1 Tabriz art university

2 Professor in Department of Architecture and Urbanism, Faculty of Architecture and Urbanism, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran

چکیده [English]

The Turkman period is one of the important periods in architectural studies of the Iranian Period. Locating in the border areas between the countries and remaining few buildings due to earthquake caused the research in the architecture of this period encountered to challenges. These challenges led to the Turkman buildings being studied under Timurid architecture in Iran and under Ottoman architecture in Turkey. Consequently, the architecture of the Turkoman period was little known. Mosques are important architectural types representing part of this period's architectural features. Examination of historic documents, research, and the discovery of the base of Hassan Padshah (King Hassan) Mosque in recent archeological excavations make it possible to re-study the mosques of this historical period to determine the architectural features of Turkman mosques in comparison with Timurid mosques. The current research aims to compare the mosques of the Timurid and Turkman periods to determine the architectural differences and commonalities of the mosques of these two periods, which had cultural and political relations with each other in a historical period, to gain a better understanding of the architecture of this period. The results of this comparative study show: the cultural transfers between the Timurids and the Turkmens caused the architectural style of the mosques of these two dynasties to be mutually discussed, which led to the formation of commonalities in architecture. These cultural traditions did not cause the lack of independence of art and architecture of any of the dynasties.

کلیدواژه‌ها [English]

• Timurid mosque architecture"
• Turkman mosque architecture"
• Mosque-mausoleum"
• Blue Mosque in Tabriz"
• "
• King Hassan Mosque in Tabriz"

مراجع

1. منابع:

   1. آژند، یعقوب. (1397). شیوه تبریز مکتب ترکمانان. نشریه هنرهای زیبا - هنرهای تجسمی. دوره 23، شماره 4.
   2. اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان بن علی. (1368). مرآه البدان، ج 4. به کوشش دکتر عبدالحسین نوایی و میرهاشم محدث. تهران: دانشگاه تهران.
   3. انصاری، مجتبی؛ و احد نژاد ابراهیمی. (1389). هندسه و تناسبات در معماری دوره ترکمانان قویونلو مسجد کبود (فیروزه جهان اسلام).کتاب ماه علوم و فنون. شهریور. صص 27- 40.
   4. بونر، جی. (1400). الگوهای هندسی اسلامی؛ توسعه تاریخی و روش‌های سنتی ساخت. ترجمه: احد نژاد ابراهیمی و عارف عزیزپور شوبی. تبریز: دانشگاه هنر اسلامی.
   5. پوپ، آرتور آپم؛ و فیلیپس اکرمن .(1378). سیری در هنر ایران، از دوران پیش از تاریخ تا امروز؛ جلد سوم: معماری دوران اسلامی. ویرایش سیروس پرهام. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
   6. پیرنیا، محمدکریم . (1391). آشنایی با معماری اسلامی ایران. تهران: سروش دانش.
   7. کارنگ، عبدالعلی. (1354).آثار باستانی آذربایجان، تهران: انجمن آثار ومفاخر فرهنگی و انتشارات راستی نو.
   8. کبیر صابر، محمدباقر؛ مهناز پیروی.(1394). «مراتب دگردیسی کالبدی در مسجد مظفریه تبریز؛ تحلیلی بر مبنای شناخت ساختاری لایه‌های تاریخی». نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی. دوره 20، شماره 2. صص: 52-72
   9. رنجبر کرمانی، علی‌محمد .(1396). بازخوانی ((الگوی فضای میانی)) در معماری ایران زمین. مطالعات معماری ایران، شماره 11. صص: 23-41
   10. دهقانی تفتی، محسن؛ زهرا السادات مدرس‌زاده؛ غلامحسین معماریان. (1400). «ریشه‌یابی الگوی معماری مسجد کبود تبریز»، مطالعات معماری ایران، شماره 19، صص 5-23.
   11. ذکاء،یحیی. (1379). معمارانواستادکاراندورهاسلامی. معماریایران (دوره اسلامی). تألیفمحمدیوسفکیانی. تهران: سمت.
   12. ذکاء، یحیی. (1368). شهرهای ایران. ج3. تألیف محمدیوسف کیانی. تهران: چاپخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی با همکاری انتشارات جهاد دانشگاهی.
   13. سرابی، مینا؛ لیدا بلیلان؛ بهرام آجورلو. (1399). بازآفرینی ساختار معماری مسجد حسن پادشاه در تبریز (بر اساس منابع تاریخی و بقایای معماری موجود). نشریه هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، دوره 25، شماره 1. صفحات 91-104.
   14. شایسته‌فر مهناز؛ فرزانه خمسه. (1392). فیروزه، نگین مساجد (با نگاهی به مسجدهای گوهرشاد مشهد و کبود تبریز در سده نهم هجری قمری/ پانزدهم میلاد). جلوه هنر. شماره 10. صص: 19-32.
   15. صبوری، نگار و مهدی گلچین عارفی. (1397). معماری روزگار ترکمانان قراقویونلو و آق‌قوینلو. مجموعه هنر در تمدن اسلامی (معماری ۲). ویرایش مهرداد قیومی بیدهندی. تهران، سمت.
   16. فرخ یار، حسین. (1369). نگاهی به بناهای تاریخی کاشان. کاشان: اداره میراث فرهنگی کاشان.
   17. حاجی قاسمی، کامبیز. (1383). گنج‌نامه؛ دفتر هشتم: مساجد جامع (بخش دوم). تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی و انتشارات روزنه.
   18. حاجی قاسمی، کامبیز. (1383). گنج‌نامه؛ فرهنگ آثار اسلامی ایران؛ دفتر ششم: مساجد. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی و انتشارات روزنه.
   19. حجت، عیسی؛ سعید گلستانی؛ مهدی سعدوندی.(1394). راهیابی گنبدخانه به مساجد ایران، روایتی از گسست و پیوست فضا.نشریه هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی. دوره 20. شماره 3. صص: 21-30.
   20. حجت، عیسی؛ مهدی ملکی. (1391). هم‌گرایی سه گونه بنیادین هندسی و پیدایش هندسه ایرانی. هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، دوره 17، شماره 4. صص: 5-16
   21. حناچی، پیروز؛ احد نژاد ابراهیمی. (1385). بازخوانی میدان صاحب آباد از روی تصاویر شاردن و مطراقچی بر اساس متون تاریخی (از شکل‌گیری تا دوره صفویه). نشریه هنرهای زیبا. شماره 25. صص: 35-44.
   22. هلین براند، رابرت .1391. معماری اسلامی؛ فرم، عملکرد و معنی. ترجمه: باقر آیه الله زاده شیرازی. تهران: انتشارات روزنه
   23. عمرانی، بهروز؛ محمد امینیان. (1386). گمانه‌زنی میدان صاحب آباد و مجموعه حسن پادشاه. مجله علمی - پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دوره دوم، شماره پنجاهم. صص: 91-118
   24. ویلبر، دونالد؛ گلمبک، لیزا. (1374). معماری تیموری در ایران و توران. مترجم: کرامت اله افسر و محمد یوسف کیانی، تهران: سازمان میراث‌فرهنگی کشور.
   25. ویلسن، پیندر.(1379). تاریخ ایران؛ دوره تیموریان. پژوهشی از دانشگاه کمبریج. ترجمه یعقوب آژند. تهران: دیبا.
   26. نجیب اوغلو، گل‌رو. (1379). هندسه و تزئین در معماری اسلامی. ترجمه مهرداد قیومی بیدهندی. تهران: روزنه.
   27. نقره‌کار، سلمان، زارعی حاجی آبادی فاطمه، محمدگنجی فاطمه، دانایی نیا احمد. (1397). خواندن معماری؛ چیستی، چرایی و چگونگی در جستجوی مدلی برای آشنایی با تاریخ معماری ایران و نقش آن در سپهر معماری. فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی. ۴ (۱) :۶۹-۸۳.
   28. نوایی، کامبیز و کامبیز حاجی قاسمی. (1390). خشت و خیال؛ شرح معماری اسلامی ایران، تهران، سروش
   29. -لباف خانیکی، رجبعلی؛ فرامرز صابر مقدم. (1385). مساجد در خراسان (رضوی، شمالی، جنوبی): از آغاز تا دوران معاصر. تهران:سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری.
   30. متدین، حشمت‌الله. (1378).«مساجد چهار ایوانی».مجله هنر های زیبا، شماره 6. صص: 84-89.
   31. معماریان، غلامحسین. (1399). دستگاه‌شناسی معماری ایران. تهران: نشر گلجام.
   32. معماریان، غلامحسین. (1384).سبک‌شناسی معماری ایران. تهران: سروش دانش. چاپ پنجم.
   33. متدین، حشمت الله. (1386). چهارطاقی گنبد دار، نقطه عطف مساجد ایرانی، مجله هنر های زیبا،شماره 31.
   34. میرزائی، ندا؛ خاقانی، سعید. (1394). بررسی تاریخی مسجد شاه مشهد, پژوهشنامه خراسان بزرگ, 5(20)صص: 56-43.
   35. میر سجادی، سید امیر؛ فرکیش هیرو.(1395). بازشناسی الگوها و شناخت فاکتورهای کالبدی تاثیرگذار در بافت مسکونی سنتی نیشابور. مجله پژوهش های معماری اسلامی; ۴ (۴) :۷۲-۹۰