بنیاد مختومقلی فراغی

* انگیزه و شرح سفر از زبان دالمانی

هانری رنه دالمانی سیاح فرانسوی است كه با توجه به علاقه خود به وسایل عتیقه چندین بار به  مشرق زمین سفر كرد و در هر سفر بر مجموعه خود افزود. او در سال 1907 میلادی از سوی وزارت فرهنگ فرانسه مامور تحقیق در خصوص آثار باستانی ایران شد و پیش از سفر با حاج علی قلی خان سردار اسعد كه در پاریس بود قرار گذاشت تا به منطقه بختیاری نیز سفر كند. حاصل این سفر او كتابی است قطور تحت عنوان سفرنامه از خراسان تا بختیاری با توضیحات مفصل در خصوص آداب و آیین و آثار باستانی هر منطقه. در این شماره به پوشاك  زنان بختیاری به روایت دالمانی می‌پردازیم :
لباس زنان طبقه ممتاز مانند لباس سایر زنان ایرانی است به استثنای تنبان كه بسیار بلند و دارای چینهای متعددیست. اما زنان روستایی شلواری دارند كه پاچه  آن در مچ پا چین خورده و در بالای آن پیراهن و نیم تنه‌ای پوشیده‌اند كه قسمت جلوی آن باز است. به علاوه پارچه‌های بزرگ سیاه یا رنگین به دور سر پیچیده‌اند كه گوشه‌های آن روی شانه افتاده است و چون به مرد بیگانه‌ای  بر می‌خوردند فوراً به تقلید زنان شهرنشین با همین گوشه‌ها صورت خود را می‌پوشانند. زینت زنان عبارتست از گردن بند و قاب قرآن نقره یا چرم كه به بازو می‌بندند و حنای زیادی برای رنگین كردن گیسوان و ناخنهای دست و پا استعمال می‌نمایند.
در نواحی مجاور اصفهان مردان و زنان غالباً گیوه به پا دارند كه تخت آن را از پارچه‌های كهنه درست كرده و رویه آن را با نخ سفید بافته‌اند. بهای یك جفت گیوه 6 تا 10 قران است. 1
1. هنری رنه دالمانی. سفرنامه از خراسان تا بختیاری. ترجمه و نگارش: فره‌وشی (مترجم همایون). تهران، امیركبیر و ابن سینا، 1335، ص 1029 .

معرفی كتاب سفرنامه از خراسان تا بختیاری

دالمانی پس از مراجعت از ایران به پاریس مجموعه یادداشت‏ ها و تصاویری را كه از این سفر تهیه كرده بود در چهار جلد تحت عنوان مسافرت سه  ماهه از خراسان تا بختیاری به چاپ رساند. بنا به گفته نسخه شناسان این مجموعه از نظر ظرافت زیبایی، چاپ مطلوب، گراورها،  عكس‏های رنگی و كاغذ ضخیمی كه دارد در زمان خود از نفیس ‏ترین كتابها بوده است. در این كتاب جمعاً 1231 قطعه عكس، نقشه و تصاویر مختلف از ایران آن روز آمده است كه با توجه به شرایط آن روزگار حكایت از تلاش‏ها و  زحمات فراوان مؤلف در تهیه آن تصاویر دارد.
مؤلف، كتاب خود را به 24 فصل تقسیم نموده و هر فصل را به قسمت‏ های مختلف مجزا كرده است. در فصل اول به اوضاع جغرافیایی و  اجتماعی ایران پرداخته، در فصول دوم، سوم به اوضاع كشاورزی، بازرگانی و صنعت اشاره كرده است. مسائل مربوط به تعلیم و تربیت،  دفاع ملی، دین و مذهب، تفریحات و سرگرمی های مردم ایران را در فصل چهارم آورده است.
 فصل پنجم را به آداب و رسوم مختلف ایرانیان در آن روزگار اختصاص داده و بدین ترتیب جلد اول را به پایان رسانده است. جلد دوم با فصل ششم آغاز می‏ شود كه در ابتداء آن به مسائل زنان ایرانی پرداخته و در هفتمین فصل به بخش دیگری از مسائل صنعت  در ایران اشاره كرده است.
دالمانی در سومین جلد كتاب خود از سفرهایش به شهر‏های عشق‏ آباد، مشهد، نیشابور، سبزوار، شاهرود و تهران سخن می‏ گوید. در چهارمین جلد، مسیر وی از تهران تا قم و سپس اصفهان شرح داده شده و در دو فصل به صورت مبسوطی به ناحیه اصفهان پرداخته است. آن‏گاه به شرح جریان سفر خود از اصفهان به سمت ایل بختیاری می‏ پردازد كه از مهم ‏ترین بخش‏ های كتاب محسوب می‏ شود. پس از آن مجدداً به اصفهان مراجعت می‏كند كه باز هم آن‏ چه را كه دیده یا شنیده به رشته تحریر درآورده و تصاویر زیبایی را نیز در این مسیر تهیه كرده است. دالمانی سپس قصد عزیمت به تهران می‏كند كه در این مسیر از شهرهای كاشان، قم و ری عبور می‏كند. زمانی كه او به تهران وارد می‏ شود ژوئن 1910 مصادف با ‎آغاز سلطنت محمد علی شاه و حوادث گسترده سیاسی و انقلابی آن روزگار است.
هانری رنه دالمانی در آخرین قسمت سفر خود از تهران به سمت قزوین، رشت و انزلی می‏رود و از طریق دریای مازندران و بادكوبه خود را  به اروپا می‏ رساند.
هنری رنه دالمانی. سفرنامه از خراسان تا بختیاری. ترجمه و نگارش: فره‌وشی (مترجم همایون). تهران، امیركبیر و ابن سینا، 1335، ص 1029 .
منبع:www.book20.mihanblog.com