نوشته این هفته از دمشق که سلسله "Böri" ها با نام دیگر بیگلربیگی شام انرا به عنوان پایتخت خود انتخاب کرده بود، سخن خواهیم گفت.

شاخه دمشق سلاجقه سوریه، توسط آتابای "Tuğ Tegin" اداره میگشت. مرکز این سلسله شام یا همان دمشق امروزی بود. تاج الدین بوری پسر آتابای توغ تگین به دنبال مرگ پدرش، حاکمیت دولت را بر عهده گرفت. بیگ نشینی دمشق با استناد به نام پدر تاج الدین بوری، خان نشینی توغ تگین نیز نامیده شده است، به دولت بوریها همچنین بیگ نشینی شام نیز میگویند. توغ تگین ابتدا مخالفین خود را از شام دور نموده و دیگر مخالفین مجاور را مجبور به اطاعت از خود کرد. او بعد از استحکام بخشیدن به موقعیت دو لت خود، مبارزه با سپاه صلیبی را آغاز کرد. ت.غ تگین در سال ۱۱۰٥ حاکمیت رافانیه را از دست سپاهیان صلیبی گرفت. وقتی فاطمی ها از صلیبی ها درخواست کمک نمودند، صلیبیون که قلعه آلال را به محاصره درآورده بودند، این قلعه را به توغ تگین واگذار کردند. توغ تگین در سال ۱۱۰۸ به سوی تابریه حرکت کرده و در جنگی سهمگین، صلیبیون را به شدت شکست داد.

وقتی توغ تگین پیروزی های چشمگیری به دست آورد، به پادشاه بیت المقدس بائدولینِ اول پیشنهاد صلح نموده و با وی قراردادی ۱۲ ساله به امضا رساند. توغ تگین با سلطان محمد تاپار یکی از سلاطین سلجوقی در زمینه مبارزه با صلیبی ها به توافق رسیده و توسط این سلطان به امیری منطقه سوریه منصوب گشت. آتابای توغ تگین که عمری را با جنگهای مختلف و مبارزه با صلیبیون گذرانده بود، در تاریخ دوازدهم فوریه سال ۱۱۲۸ در دمشق چشم از جهان فرو بست. به جای توغ تگین پسرش بوری تگین بر مسند قدرت نشست.

شام و یا دمشق پایتخت سوریه امروزی، در جنوب شرقی اینکشور، غرب صحرای سوریه و ۱۰۰ کیلومتری مرز لبنان، در دشت جالب توجهی جای میگیرد. شام در زبان عربی به سوریه و یا سوریه جنوبی اطلاق میگردید. در تاریخ نام شام توسط ترکها استفاده شده است. این شهر قدیمی که توسط خالد ابن ولید و به فرمان حضرت عمر در سال ٦۳٥ میلادی از بیزانسها گرفته شد. در واقع شهر مهم آرامی ها محسوب میگردید. معاویه ابن ابوسفیان سالهای مدیدی در این شهر والی بوده و بعد از انتصاب به مقام خلافت به سال ٦٦۱ نیز شام را به عنوان پایتخت خود، اعلام کرد. در این دوره مسجد مشهور اموی ساخته شد. شهر شام و یا دمشق در دوران عباسی ها مرکز ایالت سوریه بود و به سال ۱۰۷٦ توسط آتسیز بیگ فتح شده و تحت حاکمیت سلجوقیان ترک قرار گرفت. دمشق که پایتخت بیگ نشینی زنگی، سلاجقه سوریه و ایوبیان سوریه گردیده بود. به سال ۱۲٥۰ نیز به دست مملوکیان افتاد. دولت عثمانی نیز توسط یاووز سلطان سلیم به تاریخ ۲۷ام سپتامبر سال ۱٥۱٦ این شهر را فتح کرد.

یاووز سلطان سلیم که ماهها در این شهر ماند، تربه های قهرمانانی همانند نورالدین زنگی و صلاح الدین ایوبی و اندیشمند بزرگ محی الدین ابن عربی را مرمت نموده و مسجد سلطان سلیم را تاسیس کرد. در زمان دولت عثمانی یکی از ابنیه های مهم و معروف دمشق به نام بازار حمیده ساخته شد. دمشق در زمان دولت عثمانی با پارچه ای ابریشمی، پرده های اطلسی، شمشیرها وبستنی اش شهرت داشت.

دمشق به عنوان مرکز ایالت سوریه در سال ۱۹۰۸، ۹٥ هزار و چهارصد کیلومتر مربع وسعت داشت. جمعیت این شهر به عنوان یکی از بزرگترین مراکز مسکونی دولت عثمانی در سال ۱۸۲٥ به ۲۲۰ هزار نفر رسیده و بعد از استانبول، قاهره و اسکندریه در رده چهارم قرار گرفت. دمشق در سال ۱۸٥۰ به رده سوم صعود کرده و در سال ۱۹۰۰ نیز بعد از استانبول، قاهره، اسکندریه، ازمیر و بغداد در رده ششم جای گرفت. در اواخر دوره عثمانیان، دمشق که در دوران حاکمیت عثمانی مقر ارتش همایونی این دولت بود به تاریخ اول اکتبر سال ۱۹۱۸ توسط انگلیسی ها اشغال گشت. شهر به مدت ٤۰۲ سال و چهار روز تحت حاکمیت عثمانیان باقی ماند.

دمشق که در سال ۱۹۰۰ میلادی شاهد تاسیس دانشگاهی با آموزش ترکی بوده است، با راه آهنی که دولت عثمانی ساخت، از شمال به آناتولی از جنوب به حجاز و از غرب با لبنان ارتباط یافت. دمشق به تاریخ ۲٥ام ژوئیه سال ۱۹۲۰ تحت اشغال فرانسویان درآمده و به تاریخ اول ژانویه سال ۱۹٤٦ نیز وظیفه پایتخی دولت نوین سوریه را برعهده گرفت. در سال ۱۸۲٥ جمعیت دمشق به کمتر از ۲۲۷ هزار نفر کاهش یافته، در سال۱۹٤۰ به ۲۸٦ هزار نفر و در سال ۱۹٥۰ نیز به ۳۸۰ هزار نفر افزایش یافت.

در دوران بوری تگین، بیگ نشینی شام روزهای بسیار سختی را گذراند. مبارزه با صلیبیون از سویی و از سوی دیگر مبارزه با باطنی های عصیانگر و کشمکش با عمادالدین زنگی، حکومت و اقتدار تگین را با مشکلات بسیاری رو به رو ساخته بود.به دنبال حمله باطنی ها، بوری تگین در هفتم ژوئن سال ۱۱۳۲ جان خود را از دست داد. اسماعیل پسر او به جایش نشسته و به شهرهای تحت حاکمیت صلیبی ها حملاتی ترتیب داد و پیروزی هایی به دست آورد. بعد از کشته شدن اسماعیل در اول فوریه سال ۱۱۳٥ پسرش شهاب الدین محمود جای او را گرفت. اسفه سالار بازواچ سرفرمانده بوری ها به سال ۱۱۳۷ ابتدا به شهر طرابلس حمله کرده و بعد نیز دو حمله به نابلوس ترتیب داده و غنائم بسیاری به دست آورد. بعد از محمود، جمال الدین محب به رهبری بوری ها رسید. بعد از آن نیز بوری به حاکمیت زنگی ها درآمد. منابع موثق چنین مینویسند که نورالدین محمود دمشق را به سال ۱۱٥٤ تسخیر نموده و به موجودیت دولت بوری ها پایان داده است. در زمان بوری ها مساجد ، مدارس، بیمارستانها و حمامهای بسیاری در دمشق ساخته شد. در دمشق محلات جدید و مناطق صنعتی تاسیس گردیده و کانالهای آبی احداث شد. در زمان بوری ها توسعه صنایع و فلزکاری ها مشهود بوده است. آنها در صنعت کاغذسازی نیز فعالیت مهمی انجام میدادند. دمشق در زمان آنها شهر پارچه های پنبه ای و ابریشمی و تجارت غلات به شمار میرفت.

منبع: ت.ر.ت فارسی