بنیاد مختومقلی فراغی

گدرالوم محل گذر از مرز ترکمن. ایران است. ما در کنار مرز ترکمن – ایران، مرزی که یک زمان به علت سیاست کج، مرز گذرنکردنی نامیده شد و بعد از طلوع خورشید استقلال بر پیشانی مردم ترکمنستان به مرز برادری و دوستی تبدیل گردید می ایستیم. بعد از چند دقیقه دیگر از مرز می گذریم و وارد خاک استان گلستان کشور همجوار ایران می شویم. این استان محل سکونت اصلی ترکمنهای ایرانی است. استقلال ترکمنستان ترکمنهای ایرانی را نیز سر افراز و خرسند ساخت. سکونت اکثر هموطنان ما یعنی ترکمنهای خارج از کشور در ایران بنیانی برای به راه انداختن مناسبتها بین ترکمنستان و ایران ایجاد کرد. صفرمراد ترکمنباشی کبیر، نخستین رئیس جمهور ترکمنستان و علی اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس جمهور وقت ایران مبتکران روابط در سطح دولتی در میان ترکمنستان و جمهوری اسلامی ایران بودند. طی این سالها یعنی سالهای استقلال روابط ما بین دو کشور همسایه انسجام و تحکیم بیشتری پیدا کرد.

·   اگرچه زبان فراغی را متوجه نمی شوی ...

ایران سرزمین تمدنهای باستانی و گهواره ی امپراتوریهای متعددی است. ملت ترکمن و ایران را که از گذشته هائی دور در دو طرف کوه کوپت داغ زندگی می کنند مناسبتهای تاریخی، جغرافیائی، دینی و فرهنگی به هم پیوند می دهند. اکنون، دورانی که دو ملت همسایه ای که در دو طرف مرز هزار و پانصد کیلومتری زندگی می کردند و امکان و فرصتی برای داشتن روابط حسن همجواری و نزدیکترین فرهنگ در بین هم برخوردار نبودند، در لایه های تاریخ مانده است. ترکمنستان که استقلال خود را به دست آورد پرده های آهنی به کنار رفته و رابطه دو همسایه به تدریج مخلوط به روح دوستی گردید.

بله. کشور ایران که بزرگانی را مانند فردوسی، سعدی، حافظ و غیره را به جهان آورد، حقیقتاً می تواند به فرهنگ سایر ملتهای نیز احترام بگذارد. وقتی وارد آق تقای شدیم به این حقیقت در معنی کامل این کلمه پی بردیم. در ایران معتقدند که میان اندیشه ی مختومقلی، شاعر ترکمن و سعدی، شاعر ایرانی تفاوتی وجود ندارد و هیچ شیئ نمی تواند آن را از هم جدا کنند، فکر می کنیم که از حقیقت دور نخواهیم افتاد اگر مختومقلی فراغی را به پلی تشبیه دهیم که دو ملت را به هم وصل می دهد. به مختومقلی در ایران نیز احترام بسیار زیادی می گذارند. اگر چه همة مردم زبان فراغی را متوجه نمی شوند ولی ملت برادر ایران اشعارش را متعلق به تمام بشر می دانند و از این جهت شاعر را هم نه تنها مال ملت ترکمن بلکه شاعر تمام ملل جهان و از آن جمله شاعر ملت خودشان نیز می دانند.

در ترکمن صحرا اسم شاعر را به شکل حضرت مختومقلی ایشان می گیرند. بعد از 7 سال آنجا مراسم بین المللی بزرگداشت خاطره ی مختومقلی فراغی و دولت محمد آزادی برگزار می شود. کارتهایی دعوت را که به همین منابست به زبانهای ترکمنی و فارسی چاپ می شوند، پخش می کنند در آنها نقشه ی     جادههائی که به آق تقای می رسند درج می شوند. در بعضی سالها جزوه ای نیز به چاپ می رسد که کارهای آباد سازی را که در دوروبر آرامگاه مختومقلی به عمل آورده می شود تعریف می کند.

حضور یافتن هموطنان ترکمنستانی در آرامگاه سخندان بزرگ و زیارت و دعا کردن آنها دلیل احترام نامحدود برادران ایرانی ما برای آن بزرگوار است. با چشم خود دیدیم و با دل خود احساس کردیم که پل آهنین 96 متری که بر رودخانه ی اترک در استان مازندران در نزدیکی آق تقای در سال 1993 در مدت 50 روز ساخته شد نه تنها دو ساحل رود اترک را به هم اتصال می دهد، بلکه تمام راهها و کوهها و دلها را که به حضور مختومقلی فراغی کشیده می شوند به هم پیوند می دهد، علاوه بر پل، جاده ای نیز به اینجا کشیده شده است.

بر آرامگاه مختومقلی فراغی و پدرش دولت محمد آزادی گنبد ساخته شده و این امر دلیل آشکار احترام فراوانی است که حکومت ایران برای دانشمند بزرگ ملت ترکمن قائل است. اولین کسی که پیشنهاد ساختن گنبد مختومقلی فراغی را مطرح کرد مراد دوردی قاضی هموطن ما است. وی در مقدمه ای که برای دیوان کامل مختومقلی که در سال 1965 میلادی در نشریه ی کابوس به چاپ رسید نوشت پیشنهاد را چنین مطرح کرد: "هیچ شکی نیست که مختومقلی مثل سعدی، حافظ، خیام و نظامی و ... در صف شعرای مشهور ادبیات مشرق است.

به خاطر بنا کردن گنبد جالب و زیبا بر قبور شعرای عالی قدر ما آزادی و مختومقلی بسیار مناسب و قابل به نظر می رسد که مختومقلی ستاره ی ادبیات شرقی است و ما باید شعله ی آن ستاره را تا ابد نگه داریم. طرح گنبد بر قبر مختومقلی توسط هموطن ایرانی ما آنا محمد نیازی، مهندس و معمار معروف تهیه شده است. طبق طرح ساختمان از نظر شکلی شباهت به گلی دارد که دل زمین را شکافته و بیرون آمده و دو قبر مانند دوتا غنچه ی آن گل است. مساحت میدان زیارت هزار و پانصد متر مربع و ارتفاع ساختمان هفتاد متر است که زیر گنبد آسمان از فاصله ی دور دیده می شود. ساختمان با گنبد زیبای خود از هر چهار طرف که می بینی یک شکل است و هرچهار طرف آن باز است و از هر طرفی که می خواهی می توانی وارد آرامگاه شوی.

17 ماه می 1999 میلادی مراسم افتتاحیه ی آرامگاهی که بر قبور مختومقلی و آزادی در آق تقای ساخته شد، برگزار گردید. در آن مراسم صفرمراد ترکمنباشی کبیر نخستین رئیس جمهور ترکمنستان نیز حضور داشته بود. رهبر کبیر ما در آن مراسم سخنرانی کرد و ضمن تأکید بر احترام فراوانی که در ایران مختومقلی فراغی قائلند گفت: "امروز یک روز فراموش نشدنی و تاریخی برای مردم ترکمنستان و ایران است. امروز روزی است که دو ملت قدیمی، ملت ترکمن و ایران که از گذشته های دور در جوارهم زندگی می کردند به ویژه به هم نزدیک تر شدند. به همین خاطر برای ما شرکت در مراسم افتتاحیه ی این بنا بخصوص مطبوع است که در نتیجه ی سیاست دوستانه و خیر خواهانه ای ترکمنستان و جمهوری اسلامی ایران ساخته شد. این ساختمان آرامگاهی مختومقلی فراغی نشانه ی ابراز احساس دوستی و برادری ملت ایران به مردم ترکمنستان است. این ساختمان بیان علاقه و اشتیاق مردم است که قدر سخن شیرین را می دانند نسبت به ادبیات ترکمنی است. ترکمنهای ایرانی توسط چاپ کردن آثار مختومقلی خلاقیت وی را در کشورمان به طور گسترده معرفی می کنند. در این اقدامات نشریه ی کابوس شهر گنبد کابوس کوشش بیشتری را از خود نشان می دهد. مراد دوردی قاضی یکی از تبلیغ کنندگان مختومقلی فراغی در ایران محسوب می شود. این آقائی که از سال 1958 مشغول کار انتشاراست، چندین بار آثار شاعر را چاپ و منتشر کرد. در کتابهائی که خودش به چاپ می رساند با چنین نصیحت به هموطنانش رو می کند: "کتابهائی را که به زبان ترکمنی چاپ شدند بیشتر مطالعه کنید. زبان عزیزمان را فراموش نکنید! تاریخ گذشته را فراموش نکنید! از جمله هموطنان ایرانی ما: نورمحمد آق، شاعر عبدالرحمان دیه جی، آناتواک گلشاهین، یوسف قوجق، محمود آتا گوزلی، اراز محمد سارلی، موسی جرجانی و غیره از تبلیغ کنندگان فعال مختومقلی فراغی محسوب می شوند. اشعار را عبدالرحمان دیه جی به زبان فارسی ترجمه نمود. مجله به نام فراغی به احترام شاعر منتشر می شود. در مجله های یاپراق و دورموش مقاله ها درباره ی زندگانی و آثار شاعر پی درپی به چاپ می رسند.

·    مناجت در حضور فراغی

همانطورکه قبرستان آق تقای از دور دیده شد، جوانان موتور سوار از گروه ما استقبال کردند و تا شهر گنبد ما را راهنمائی کردند. دسته ای از آنها با عجله برای رساندن خبر خوش آمدن گروه هموطنان از میهن نژادی رفتند. در جشن شعر مختومقلی مردم زیادی از همه ی روستاهای ترکمن نشین ایران جمع شده بودند. جمعیت بزرگی از پیر تا جوان، از بچه تا نوجوان برای استقبال گروه از ترکمنستان و دیدار با آنها به اینجا آمده اند. اتوبوس همانطور که از پل رودخانه ی اترک گذشت، توقف کرد. پیاده به سوی مکان و محل تدفین و گنبد آرامگاه ابدی شاعر دانشمند ما قدم زدیم. این لحظات برای ما به خصوص لحظات هیجان آوری بودند. همه هموطنان ما مایل سلام و احوالپرسی با ما بودند می خواستند از میهن نژادی و اوضاع آن خبر بشنوند. چون در چهره ما قسمتی از ترکمنستان مستقل را می دیدند.

قدمشان شمرده می شد. هدیه های نه چندان بزرگی که ما برای نها آورده بودیم مانند نمک سفره برای آنها عزیز و مهر آمیز بود. صحبتهای ما نیز مایه ی سرافرازی و خرسندی آنها شدند. درباره ی موفقیتهای که در میهن نژادی شان دست یافته شد می شنیدند و افتخارشان بیشتر می شد. وقتی می شنیدند که ترکمنستان در نتیجه ی سیاست عادلانه ی رئیس جمهور محترم به مرحله ی جدید پیشرفت و دگرگونی ها گام نهاده است. بیشتر خوشحال می شدند. در چشمان هر یکی از آنها علامتهای افتخار و عشق و علاقه و شادی نسبت به وطنشان دیده می شد. بدین سبب کاسه ی چشم را از اشک پر کردند و سلامشان را به مردم میهن مهربان ما می رساندند.

لحظه ی دیرخواه فرا می رسد. گروه ما که دورش را ترکمنهای ایرانی حلقه زده بودند با پله ها بالا می روند و به مقبره دولت محمد آزادی و مختومقلی فراغی می رسد. زیرستونهای سفید مرمری که شکلشان به غنچه ی خندان شباهت داشت دو قبر در کنار هم قرار گرفته اند در این لحظه آدم پی می برد که مختومقلی فراغی در بند ذیل، سخنش چه قدر با فراست بوده است:

در جهان آدمی باقی نمی ماند، اسمش گردش می کند در دنیا

اما جهانیا از این اسرار ناآگاه و بی خبر هستند

جانش در داخل بهشت در فلک شاد خواهد گشت

و در دل خاک پوست (پیکر) پدرم خوش وقت خواهد ماند

آن روز در آق تقای هر یک از ما به قبر دانشمند تعظیم کردند و دعا برای آمرزش روح ایشان خواندند. اکثر هموطنان ما که در این فرصت چنین سعادت میسرشان گردید نتوانستند اشک خوشحالی و افتخار را در چشمشان نگه دارند. در کنار قبر آزادی نژاد ما که در اثر مغز آزاد خود بنیان کشور مستقل ترکمنها را بنیانگذاری کرد، تشکر و حمد به خداوند متعال کردیم که خواسته ی وی بر آورده شد. به عنوان اهل قلم هر کسی به خاصیت و ویژگی خود در حضور روح مختومقلی فراغی با خداوند راز و نیاز کرد. اما مطمئنم که همه ی آنها از خداوند قطره الهامی خواستند از بهر الهام مختومقلی فراغی بگذار دعاها، آیه ها، آرزو و خواسته ها و هر نیازی که در حضور روح بزرگان با خداوند در میان گذشته شد در درگاه خداوند رحمان قبول گردد! بگذار خداوند هرگز ملت ترکمن را فراموش نکند! راههائی را که ما را به آرامگاه مختومقلی، پدر معنوی مان می رساند هرگز از علف پوشانده نشود!

 منبع:رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران_عشق آباد                                                                      http://ashgabat.icro.ir