کتاب همچنین در پی بررسی موضوعاتی است که از شاخصه های دوران سلجوقی به شمار می آید: نزاع های فرقه ای و مواجهه سلجوقیان سنی با فاطمیان شیعی و هنر و سیاست و ادب این دوره. خواننده در کتاب با رشته موضوعاتی در تاریخ سیاسی، فرهنگی و دینی ایران در نخستین سده های اسلامی آشنا می شود و بعضی ابهامات این دوره برایش روشن می شود. کتاب به مخاطب این فرصت و امکان را می دهد که به درکی متنوع تر از تحولات سیاسی، هنری، دینی و ادبی این عصر مهم دست یابد. کتاب «سلجوقیان» دارای هشت مقاله است. مقاله اول با عنوان «دو الگوی پذیرش فرهنگ اسلامی: قره خانیان در برابر غزنویان و سلجوقیان» به قلم ایشتوان واشاری است. عنوان مقاله دوم «نظام الملک: وزیری تک رو؟» به قلم کارول هیلنبراند و فصل سوم «روابط اسماعیلی- سلجوقی: برخورد و بن بست» نوشته فرهاد دفتری است. در فصل چهارم دیوید دیورند- گدی مقاله «تاریخ اصفهان درباره جامعه ایران در عصر سلجوقیان به ما چه می گوید؟» را ارایه می دهد و «بغداد: نگاهی از لب مرز به شاهنشاهی سلجوقی» عنوان مقاله پنجم به قلم وانسا وان رنترگم است. «دو آینه شهریاران برساخته دربار سلجوقی: سیرالملوک نظام الملک و نصیحه الملوک غزالی» به قلم آلکسی قسمتولین، «تداوم سبک در شعر کهن فارسی: تاملاتی در شعر منوچهری و امیر معزی» اصغر سیدگهراب و «معماری و سیاست: گنبدخانه های شمالی و جنوبی مسجد جامع اصفهان» رابرت هیلنبراند عناوین سه فصل و مقاله پایانی کتاب است.

غیرمادی انگاری یا رئالیسم سوبژکتیو

جرج بارکلی، فیلسوف و کشیش پروتستان ایرلندی، نظریه پرداز آرمانگرای مدرنی است که در ۱۷۳۴ به مقام اسقفی کلوین در بخش جنوبی ایرلند نیز نایل شد. بارکلی در واکنش به مسائل دوالیسم رنه دکارت وجود ماده را انکار کرد و مدعی شد که اشیای مادی تنها به سبب ادراک شدن وجود دارند و مفهوم «وجود یافتن» چیزی، عینا مفهوم «درک شدن» آن چیز است. وی در برابر این ایراد اساسی که پرسیده می شد «در این صورت اشیای غیر قابل رویت از نظر فیزیکی یا مکانی نباید وجود داشته باشند، مثلایک درخت در یک صحرای دور افتاده اگر مورد دید و نگاه هیچ کس قرار نگیرد دیگر وجود نخواهد داشت؟»، می گفت: «خداوند در هر زمان و مکان همه چیز را ادراک می کند.» رساله نظریه ای تازه در باب ابصار، نخستین اثر بزرگ فلسفی جرج بارکلی است که در سال ۱۷۰۹ منتشر شده است. در این رساله رد پای عقاید اصلی او که خود بعد ها با نام غیرمادی انگاری و دیگران با نام رئالیسم سوبژکتیو از آن یاد می کنند، به وضوح دیده می شود. همچنین وی در این رساله ما را با موضوعات ثانوی دیگری نظیر ایده های انتزاعی و زبان و تجربه عادتی آشنا می سازد.

تاریخ اندیشه ایرانی

کتاب فوق، دربرگیرنده آن مایه از عناصری است که دست به دست یکدیگر داده اند و به باورهای دینی ایرانیان در بلندای تاریخ پر فراز و فرودشان جان بخشیده اند. آنچه جان ملت ها را می سازد، برآیند تمامی لحظه های شکیبایی و خروش آنان در برابر جهان است. طبیعت، حکومت ها و جنگ ها چه بر سر جهانگشایی و سلطه جویی و خواه برخاسته از کشمکش های مذهبی و آیینی، بی شک چونان سیلابی پیشگیری ناپذیر باورهای ایرانی را روفته و باورهایی نو و دیگرگونه را به جان آیندگان ملت ها تزریق کرده اند. آنچه از میان این توفان ها و سیلاب های عظیم جان به در برده و در هیات میراث مکتوب گذشتگان بر جای مانده، بسان آینه ای است که گذشته را پیش روی آیندگان عیان می سازد تا ریشه ها و بازتاب های خویش را در آن بنگرند. تاریخ اندیشه ایرانی، آن گونه که از چکیده های آتی برگرفته از ادبیات دوران گذشته آشکار می شود، دستاورد اقوام و طوایفی است که حدود سال ۱۵۰۰ پیش از میلاد از شاخه هندوایرانی جدا شده و به صورت قومی جدا یعنی قوم آریایی موجودیت تاریخی پیدا کرده است. این گسستگی عناصر قومی ایرانی و هندی را تا حد زیادی می توان به درستی تاریخ نگاری کرد. این کتاب می کوشد با کنکاشی در متون بازمانده از دوران پیش از اسلام در ایران راهی به سوی نهاد ایرانیان بجوید. علت نام گذاری کتاب به این نام، این است که آن چیزی که امروز در جهان درون ایرانیان می گذرد هیچگاه در طول تاریخ جدای از باورهای دینی نبوده است و چیزی در مفهوم جهان معنوی نهفته است شاید از نگاه یک پژوهشگر غربی فاصله میان باورهای مذهبی و باور های مبتنی بر خردورزی را نشان می دهد، اما جان ایرانیان تا ژرفای دور آمیخته به عناصر معنوی است که در تمام مسیر تاریخ دیرین شان با آن همراه بوده است. در این کتاب سعی بر آن شده است که ایران از آغاز مورد بررسی قرار بگیرد و در ابتدای کتاب با بخشی با عنوان سرزمین ها و اقوام مواجه می شویم که در این بخش به بررسی اقوام پرداخته شده است و مختصرا از آنها نام برده شده است. در فصول بعدی با عنوانی به نام «نیایشگاه» مواجه می شویم که در آن خدایان چندگانه را معرفی می کند. در فصل «فرجام شناسی» مشخص می شود که دین زرتشت به زندگی پس از مرگ اعتقادی داشته است یا نه؟! در فصل «سیاست دینی» نیز به تعداد معدودی از دستورات سیاسی هخامنشیان و کوروش و داریوش می پردازد. همان طور که گفته شد مردم ایران جدای از باورهای دینی نبوده اند: این کتاب نیز با توجه به این مطلب بیشتر گرایشات دینی مردم ایران را از گذشته مورد بررسی قرار داده، خواه که در قسمتی از کتاب توضیحاتی دیگر نیز دارد و وجود فصولی همچون: سیاست دینی گنوسیسم ایرانی زرتشت این کتاب تصدیق کلام مترجم است.