.

Ailesi soyadı kanununun çıkması üzerine önce “Demirtaş” daha sonra da bundan vazgeçip, “Sümer”soyadını aldı. Mehmed Zeki Bey’in görevi gereği 1931 yılında İstanbul’a taşındılar. İlkokulu Gazi Paşa İlkokulu’nda tamamladıktan (1936) sonra İstanbul Haydarpaşa Öğretmen Okulu’na girdi ve buradan 1943 yılında mezun oldu. Annesinin yardımı ile lisede iken eski yazıyı öğrendi. Ailesinin girişimi ile özel bir hocadan Kur’an, dinî konular ve eski metinler dersi aldı. İlkokul ve lise çağlarında tarihe karşı duyduğu ilgi ve merak, O’nun tarih bilgisini ilerletmesini sağlamıştır. Kendi çabası ile Fransızcasını epeyce geliştirmiştir. Bu arada yaz tatillerini ya memleketi Bozkır’da Akçapınar yaylasında ve dağlarda geziler yaparak ya da İstanbul’da kütüphanelerde çalışarak geçirdiği için tarihe karşı ilgisi iyice artmış ve altyapıya da sahip olmuştur. Bu sebeple lise tahsilini tamamlayınca İstanbul Üniversitesi  Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’ne kaydoldu. Zamanın tanınmış ve değerli ilim adamlarından ders alarak geniş ölçüde istifade etti. Osmanlı klasik devir tarihine oldukça ilgi duymakla birlikte, Selçuklular ve Beylikler devri pek araştırılmamış olduğundan Ortaçağ Türk Tarihini esas alan olarak seçmiş, Arapça ve Farsça sertifikalarını da alarak başlıca kaynak dillerini iyice geliştirmeye çalışmıştır.(1) Öğrenciliği sırasında M. Fuad Köprülü, M. H. Yinanç, A. Z. Velîdi Togan, A. Nimet Kurat gibi sahasında dirayetli ilim adamlarından ders alıp, özel sohbetlerinde de bulunarak faydalanmıştır.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
(1) Prof. Dr. Faruk Sümer, “Kendi kaleminden Prof.Dr. Faruk Sümer’in Hal Tercümesi, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S.100, (1996), 14-22.
--------------------------------------------------------------------
“Anadolu Türk Bey ve Oymakları (XVI-XVII. Asırlarda)” adlı lisans tezi ile Şubat 1948’de Ortaçağ Tarihi Kürsüsü’nden “Pekiyi” derece ile mezun olmuştur. Mezun olduğu fakültede akademik kariyer yapmak istemiş, fakat kadrosuzluk dolayısıyla buna imkan bulamamıştır.Mezuniyetini müteakip Milli Eğitim Bakanlığı bursu ile Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Ortaçağ Tarihi Kürsüsü’nde (01.07.1948) doktora çalışmasına başladı. Lisans tezinin mekan bakımından genişletilmesiyle hazırladığı “XVI. ve XVII. yüzyıllarda Anadolu-Suriye ve El-Cezire’de Oğuz Boylarına Mensup Teşekküller” (Ankara, 1950, 262 sayfa) adlı tezle 24 Mayıs 1950’de “Pekiyi” derece ile edebiyat doktoru unvanını aldı. Milli Eğitim Bakanlığı'ndan aldığı burstan dolayı iki yıl yedi ay 25 günlük mecburî hizmet vazifesi sebebiyle bakanlıkça 31 Ağustos 1950’de İstanbul Süleymaniye Kütüphanesine memur olarak görevlendirilmiştir. 5 Ocak 1951 tarihinde bu görevinden ahval-i hususî sebebiyle istifa etti.  29 Ocak 1953’de doktora yaptığı Dil
ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Ortaçağ Tarihi Kürsüsü’ne asistan oldu. 14 Ocak 1954 tarihinde de  asil kadroya geçmesi onanarak, akademik hayata intisap etti.(2)

’  de 1955de “Karakoyunlular I.Kabilevî Bünyeleri ve Başlangıçtan Cihanşah’a Kadar Siyasî Tarihleri” (Ankara, 1954, 182 sayfa) adlı çalışması ile doçentlik sınavına girerek “Üniversite Doçenti” unvanını alıp Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Ortaçağ Tarihi Kürsüsü “Eylemli Doçentliği”ne 16 Aralık 1955’te atandı.
Doç. Dr. Faruk Sümer 1956 Haziran ayında gittiği askerlik görevinin ilk altı aylık eğitim dönemini
(2) Feda Şamil Arık, “Prof. Dr. Faruk Sümer: Hayatı ve Eserleri (Ölümünün 3. Yıldönümü Dolayısıyla), TTK, Belleten, LXII/235, (1998), s.935-940. Ankara Yedek Subay Ordu Donatım
Okulu’nda yaptıktan sonra Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi Tetkik Kurulu’nda geriye kalan askerlik hizmetini tamamlayarak 30 Kasım 1957’de terhis oldu. Bu bir buçuk yıllık askerlik zamanının bir yılını yine bilimsel ve akademik çalışmalarla geçirdi. Askerlik dönüşü Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde eski kürsüsüne eylemli doçent olarak atanarak çalışmalarına devam etti.

Daha sonra Doçentlik süresini doldurarak “Oğuzlar’a Ait Destanî Mahiyette Eserler” adlı takdim tezi ile 15 Şubat 1963’de Üniversite Profesörlüğüne yükseltildi. 1 Nisan 1970 tarihinde Ortaçağ Tarihi Kürsüsü eylemli profesörlüğe tayin oldu. 18 Haziran 1974’te Prof. Dr. Akdes Nimet Kurat’ın ölümü ile boşalan Ortaçağ Tarihi Kürsüsü başkanlığına getirildi. 10 Temmuz 1982’de uzun yıllar çalıştığı DTCF’den kendi isteği ile 58 yaşında emekli oldu. 1958 yılında iltihap sonucu
sağ gözünü kaybetmiş, 1977’de bir mide ameliyatı geçirmesine rağmen sağlıklı bir bünyeye ve
güçlü bir hafızaya sahipti. Çalışmalarını evinde verimli bir şekilde sürdürmekte ve peşpeşe eserler vermekte iken, sinsi bir hastalığın pençesine düşmüş karaciğer kanserine yakalanmıştı. Bu arada bir trafik kazasında ikiz oğullarından Ali Kutlu’yu kaybetti (1995). Bundan çok etkilenen ve sarsılan hocanın hastalığı şiddetlenmiş ve tedavi gördüğü Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
Hastanesi’nde 71 yaşında iken 21 Ekim 1995’de vefat etti. Cenazesi 26 Ekim 1995 Perşembe günü Fatih Camii’nde kılınan öğle namazını  müteakip kılınan cenaze namazının ardından İstanbul Kozlu’daki aile mezarlığına defnedildi.(3)

Dört çocuk babası olan Faruk (3) Ayhan Yüksel, “Faruk Sümer”, DİA, C.38, (2010), s.133-134; Feda Şamil Arık, a.g.m., s.93
Sümer iki defa evlenmiştir. İlk eşi kendisi gibi bir tarihçi olan Prof. Dr.Mine Erol (Selçuk Üniversitesi’nden emekli) Hanımdır. Mine Hanım’dan Selçuk adlı bir oğlu, ikinci eşi Cemile
Nilay Sümer Hanım’dan (doğ. 1936) ise Ali Kutlu (doğ. 1970 / öl.1995), Cevat Mutlu (doğ. 1970) ve Zeki Gültekin(4) (doğ. 1971) adlarında üç oğlu olmuştur. Faruk Sümer’in iki
de kardeşi vardır. Prof. Dr. Cengiz Sümer hekim olup, ABD’de öğretim üyesi olarak çalışmakta kızkardeşi  Güner Hanım tarihçi Prof. Dr. Refet Yinanç’la (d. 1939) evli olup, ev hanımıdır.

Faruk Sümer 1964’te İran, 1959- 60, 1966-67, 1970, 1973, 1977-  78’de İngiltere, 1968’de Fransa, 1969-70 Almanya’da bilimsel araştırmalarda bulunmuş, 1970’te Londra Üniversitesi ve 1974-75’te Frankfurt’ta Goethe Enstitüsü’nde Türk-İslam Tarihi ve Medeniyeti dersleri verdi. 4 Nisan – 30 Haziran 1979’da ABD’nin daveti üzerine St. Louis kentinde “Historical Club”un tertip ettiği Türkiye Kültür Tarihi konferanslarına katılmıştır. Bunun yanında, Londra, Venedik, Viyana,
Oxford, Cambridge, Budapeşte, Hamburg, Saraybosna, Münih, Strasbourg, Napoli, Göttingen,
Madrit, Paris gibi Avrupa şehirleri ile Tahran, İslamabad ve Aşkabad / Türkme-nistan’da düzenlenen kongrelere bildiri ile katılmıştır. Türkmen(Oğuz)lerin tarih ve kültürünün ortaya çıkartılması konusunda yaptığı araştırmaları dolayısıyla, 1993 yılında Türkmenistan İlimler
Akademisi üyeliğine seçilmiş, 1994’te de bir madalya ile onurlandırılarak Türkmenistan vatandaşlığına kabul edilmiştir. Bu onun için hayatının en anlamlı mükâfatı olmuştur.

Avrupa üniversitelerinden Londra Üniversitesi (1970) ve (4) Doç. Dr. Gültekin Sümer, Beykent Üniversitesi'nde öğretim üyesidir. Frankfurt Üniversitesi Goethe Enstitüsü’nde (1974), misafir profesör olarak Türk-İslam Tarihi ve Medeniyeti dersleri vermiştir. Ciddi çalışmaları dolayısıyla dikkat çekerek 1971’de ABD California Berkeley Üniversitesi’nden Türkoloji Bölümü Başkanı olması için teklif almış fakat vatanından uzun süre ayrı kalamayacağı gerekçesiyle kabul etmemiştir.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

(5) (5) Prof. Dr. Faruk Sümer, “Kendi kaleminden Prof. TuranYazgan, “Faruk Sümer Hocamız”, Türk DünyasıAraştırmaları, S.100, (1996), s.11-12.Prof. Dr. Refet Yinanç Prof. Dr. Cengiz Sümer
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
Türkiye’de ise Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde Oğuzlar, Selçuklular ve Beylikler, Akkoyunlular, Karakoyunlular  dersleri ile Erzurum Atatürk Üniversitesi (1974-75), İstanbul
Yüksek Öğretmen Okulu, Adapazarı Türk Musikîsi Devlet Konservatuarı ve Mimar Sinan Üniversitesi’nde Türk Kültür ve Medeniyetleri Tarihi derslerini verdi.

Bilimsel kurumlardaki üyelikleri ise, akademik ve idarî görevlerinin yanında, Selçuklu Tarih ve Medeniyeti Enstitüsü Üyeliği, Tarih Enstitüsü Üyeliği, Türk Tarih Kurumu Aslî Üyeliği (1983), Ortaçağ Kürsüsü Başkanlığı (1974-81), Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Türk ve İslam Sanatları Enstitüsü Üyeliği, Orta Anadolu Merkezi Başkanlığı, Konya Selçuklu Araştırmaları Merkezi Üyeliği, Kültür Bakanlığı 1000 Temel Eser Danışma Kurulu Üyeliği, Comité International d’Etudes Pré Ottomanes et Ottomanes, Society for The Promotion of Byzantine Studies (1972) ve Türkmenistan İlimler Akademisi Üyeliklerinde bulunmuştur.

Faruk Sümer Fransızca, İngilizce,Arapça ve Farsça dillerine hakimdi. Titiz, sürekli araştıran, yaptığı çalışmalarda kaynak eserleri ve arşiv belgelerini kullanan aynı zamanda saha araştırmalarına çok önem veren bir tarihçidir. Emekli olduktan sonra gerek aylık Türk Dünyası Tarih Dergisi’nin gerekse Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi’nin hemen her sayısında orijinal araştırma ve inceleme makaleleri neşretmiştir. Oğuzlar kitabını yazarken saha araştırmaları sırasında Anadolu’yu  adım adım dolaşmıştır. Yabanlu Pazarı, Türklerde Şehircilik, Türklerde Atçılık ve Binicilik kitaplarını hazırlarken ilgili yerleri yaz ve kış demeden gezmiş, atların yorga yürüyüşünü tespit için Uludağ, Aksaray, Konya, Kayseri Pınarbaşı köylerinde dolaşarak güç şartlarda çok teferruatlı incelemelerde bulunmuştur. O ilim haricinde hiçbir şeyle uğraşmamış nadir ilim adamlarından biridir. Faruk Sümer’in 11 yayınlanmış 4’ü yayına hazır 15 kitabı, 200’den fazla makalesi 28 tebliği 12’si The Encyclopaedia of İslam’da olmak üzere, İslam Ansiklopedisi 18, TürkiyeDiyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA) 33 ve Türk Ansiklopedisi’nde 13 olmak üzeretoplam 76 madde yazmıştır. Tenkidli metin neşri, tenkîd ve çevrileri ile O’nun 350’den fazla yayını bulunmaktadır.

Faruk Sümer Hocamızı, yaptığı orijinal çalışmaları ve Türk tarih ve kültürüne hizmetlerinden dolayı rahmetle anıyoruz.
ESERLERİ:
A- Kitaplar
- “Turkish Architecture” Translated by. A.E. Uysal, Ankara 1965 (S.K. Yetkin - T. Özgüç - H.Z. Ülken – N. Çağatay – H. Karamağaralı ile birlikte)
1

“1oğuzlar (Türkmenler) Tarihleri- Boy Teşkilatı-Destanları”, Ankara 1967 (19722) Genişletilmiş IV. Baskısı: (İstanbul  1992), Kiril harfleri ile Azerî Türkçesinde de yayınlanmıştır (Bakü
1992). Türkmenistan Cumhurbaşkanlığı tarafından (Aşkabad 1999)
yayınlandı. Bu eserde Oğuzların eski tarihleri ile Selçuklu devletini kurmaları ele alınarak, bu devletin kurulması ile muhtelif ülkelere dağılan Oğuz unsurunun hayatları son asırlara kadar
gelmek üzere incelenmiştir. İkinci kısımda Oğuzlar’ın boy teşkilatı ve Oğuz boyları, üçüncü kısımda ise Oğuzların milli destanları incelenmiştir.

- 2Safevî Devletinin Kuruluşu ve
Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü (Şah İsmâil ile Halefleri ve Anadolu
Türkleri)”, Ankara 1976 (Ankara 19922). Eser “Nakş-ı Türkân-ı Anatolî der Teşkîl û Tevsi‘a-i Devlet-i Safevî” adıyla Farsçaya da çevrilmiştir. (Tahran 1371).

 “3Türkler’de Atçılık ve Binicilik”,C.I. İstanbul 1983 (TDA Vakfı Yayını).

4- 4kara Koyunlular: BaşlangıçtanCihan Şah’a Kadar (Ankara, 1967, 1984)
5- “5eski Türkler’de Şehircilik”, İstanbul 1984 (Ankara 1993-942 5).
6- “Yabanlu Pazarı. Selçuklular Devrinde Milletlerarası Büyük Bir Fuar”, İstanbul 1985
7- “Eshâbü’l-Kehf / Yedi Uyurlar”, İstanbul 1989.
8- “Selçuklular Devrinde Doğu Anadolu’da Türk Beylikleri”, (Ankara 1990) (19982).
9- “Çepniler: Anadolu’nun Bir Türk Yurdu Haline Gelmesinde Önemli Rol
Oynayan Oğuz Boyu”, (İstanbul 1992). 10- “Tirebolu Tarihi”, (İstanbul 1992).
11- “Türk Cumhuriyetlerini Meydana Getiren Eller ve Türk Destanları”, İstanbul 1997.
12- Türk Devletleri Tarihinde Şahıs Adları (I-II, İstanbul 1999).
B- Basılmamış Kitaplar
- “İslâm Devletleri: (Tarihçeleri, Kronoloji ve Soykütüğü Cetvelleri)”. - “Köroğlu’nun Tarihî Şahsiyeti”. - “Menemenci-Oğulları Tarihi”.
- “Tarihte Türk Adları” (Türk Kültür
Tarihi ile ilgili Mühim Notlarıyla) C- Kaynak Yayını Ve Çevirileri 1- “Abû Bakr-i Tihrânî Kitâb-ı
Diyârbakriyyâ, Akkoyunlular Tarihi”, I. Cüz, (Farsça Metin), (Yay. N. Lugal – F. Sümer, Giriş ve Notlar: F. Sümer), Ankara 1962 (19932), (Türk Tarih Kurumu Yayını). 2- “Abû Bakr-i Tihrânî, Kitâb-ı Diyârbakriyyâ, Akkoyunlular Tarihi I-II”, (Farsça Metin), (Yay. N. Nugal –
F. Sümer, Giriş ve Notlar: F. Sümer), Ankara 1964 (19932). (Eser, iki cildi
bir arada ofset usulü ile İran’da da yayınlanmıştır. Bkz: “Zebân-ı Ferheng-i İran”, Tahran 1997.
3- “İslâm Kaynaklarına Göre Malazgirt
Savaşı (Metinler ve Çevirileri)”, (Prof. Dr. A. Sevim’le birlikte), Ankara
1971 (19892). 4- “The Book of Dede Korkut, A Turkish  Epic”, (Translated by, F.Sümer –
A.E. Uysal – W.S. Walker), Austin and London 1972 (19922), University of Texas Pres).
D- Makaleleri
- “Osmanlı Devrinde Anadolu’da Kayılar” Belleten, S.47, (1948), s.575-  615.
- “Anadolu’da Moğollar” Selçuklu Araştırmaları Dergisi, C.1, (1970), s.1- 147.
- “Çukurova Tarihine Dair Araştırmalar”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C.X, Ankara 1963, s.1-108.
- “Bozok Tarihine Dair Araştırmalar”. DTCF, Cumhuriyetin 50. Yıldönümü  Anma Kitabı, (1974), s.309-381.
- “Osmanlı Devrinde Anadolu’da  Oğuz Boyları” DTCFD, VII/2, (1949), s.321-385.
- “Boz-Ulus Hakkında”, AÜ DTCF Dergisi, VII/I (Mart 1949), s29-60.
- “Osmanlı Devrinde Anadolu’da
Yaşayan Bazı Üçoklu Oylarına Mensup Teşekküller”, İÜ İFM, XI/I-4 (1952), 437-508.
- “Bozoklu Oğuz Boylarına Dair”, AÜ DTCF Dergisi, XI/I (Mart 1953), 65-103.
- “Bayındır, Peçenek ve Yüreğirler”, AÜ DTCF Dergisi, XI/2-4, (1953), 317-344