هنر ایرانی در دوره سلجوقی

خانم مهندس فدوی - هنر ایرانی در عصر سلجوقی یکی از درخشان‌ترین دوره‌های خود را تجربه نموده است.شاهکارهای هنری این دوره در تمامی زمینه‌های مربوط به معماری، فلزکاری،کتاب سازی، سفال‌سازی، خطاطی، تذهیب، نگارگری و بافندگی در زمره ناب‌ترین آثاری است که امروزه به یادگار مانده و زینت‌بخش شهرهای مختلف ایران و همچنین موزه‌ها و کلکسیون‌های داخلی و خارجی است.

نوآوری‌های این عصر در زمینه‌های هنری به حدی متعدد و متفاوت است که گاه تعجب پژوهشگران را باعث می‌ شود. شکل تثبیت‌شده معماری اسلامی که الگوی مسجد سازی و مدرسه‌سازی در ادوار بعد شد، محصول فکری معماران این دوره تاریخی است. تلفیق حیاط چهار ایوانیو تالار مربع گنبد دار (چهارطاقی) در کنار گنبدهای عظیم دوپوسته‌ای همچنان الگوی پذیرفته‌شده‌ای در معماری مذهبی مسلمانان به شمار می‌آید.

ابداعات هنری معماران این عصر در به‌کارگیری شیوه‌های جدید تزئینات داخلی بنا ازجمله آجرتراشی، کتیبه‌نگاری، کاشی‌کاری، مقرنس‌کاری، نقش نگاری در نمای ساختمان و بدنه ستون‌های ایوانی، شیوه ساخت شبستان مرکزی و ...هر یک به‌تنهایی تحسین‌برانگیز است. همچنان که خلاقیت آن‌ها درساخت برج‌های دوطبقه آرامگاهی که توأمان کارکردی به‌عنوان عبادتگاه میان راهی داشت نیز قابل‌توجه است. برج‌هایی که بعدازآن در هیچ دوره‌ای تکرار نشد و عظمت و شکوه آن‌ها همچنان مثال‌زدنی است. به‌ویژه آنکه کارکردهای فرعی دیگری درستاره‌شناسی و علوم تخمین زمان و مکان‌یابی ماه و خورشید و نیز راه‌یابی و نشانه‌گذاری نیز برای آن‌هامدنظر بود.