بنیاد مختومقلی فراغی

   سفرنامه ، ‌سیر آفاق
 
  اقامت و مسافرت
 در اقامت، معمولاً زندگی تنوع كمتری دارد، خطرات و حوادث، كمتر در زندگی پیش می آید، انسان نسبت به محیط و اطرافیان،‌تعلقات روحی بیشتری دارد. به آنچه در پیرامون اوست عادت كرده و به دلیل عادت چه بسا نكات در خور توجه از دیدگان او پنهان می ماند. در مسافرت فرد می بایست ولو برای زمانی كوتاه، از بسیاری تعلقات خود دل بكند . در مسافرت آنچه انسان در پیرامون خود می بیند توجه او را جلب می كند در نتیجه دقت، تأمل و تفكر او افزایش می یابد. سفر به دلیل عادت شكنی و تجاربی كه به همراه دارد، موجب تحول روحی می گردد. 
   انگیره های سفر :
سفرهای نظامی (لشكركشی)،‌اجتماعی (مهاجرتهای قومی) ،‌تجاری ،‌مذهبی ،‌سیاسی ،‌علمی (دانش اندوزی) ، تفریحی و اكتشافی (پژوهشی)
1 – سفرهای نظامی (لشكركشی):
این گونه لشكركشی ها از نوع سفرهای نظامی هستند و باید دانست كه انجام آنها كاری ساده نبوده است.
2 – سفرهای اجتماعی (مهاجرت اقوام) :
مهاجرت آریایی ها به ایران، هند و اروپا – مهاجرت قوم بنی اسرائیل به رهبری حضرت موسی (ع) – مهاجرت ایلات و عشایر در ایران و غیره.
3 – سفرهای مذهبی :
سفر به شهاری زیارتی از این جمله اند.
5 – سفرهای سیاسی :
مهمترین دلایل فرستادن سفیر عبارت بود از : برقراری روابط بازرگانی و فراهم نمودن تسهیلات تجاری – تقدیم هدایا و یا باج و خراج – باز خرید یا مابدله اسیران جنگی – ترك نزاع و انجام مذاكرات صلح – زمینه سازی برای اتحاد بر ضد دولتی دیگر – در خواست كمك نظامی در مواقع ضروری – جاسوسی – شادباش و تسلیت – خواستگاری
6 – سفرهای علمی (دانش اندوزی) :
در گذشته بسیاری از عالمان دینی در روستاها و شهرها پراكنده بودند و طالبان علوم برای بهره گیری از دانش آنان راهی دیارشان می شدند. در آن روزگار وسایلی نظیر رادیو و تلویزیون نبود كه مردم از طریق آن با دیگر نقاط عالم آشنا شوند. بنابراین حس كنجكاوی و قدم نهادن در سرزمین های ناشناخته موجب می گشت كه عده ای ،‌راهی سرزمین های دور دست گردند.
7 – سفرهای تفریحی :
تفرج و تفریح از انگیزه های مهم سیر و سیاحت بوده است.
8 – سفرهای اكتشافی (پژوهشی) :
سفر پژوهشی عبارت است از سفر به سرزمینی دیگر به منظور بررسی و مطالعه پدیده های طبیعی، انسانی و تاریخی . این گونه سفرها معمولاً همراه با روحیه ماجراجویی بوده است. 
 
  سفرنامه چیست؟
سفرنامه عبارت است از گزارش یك یا چند سفر از برخی از دوره های تاریخی یك سرزمین، سفرنامه های بیشتری بر جای مانده است.
دلایل این پدیده عبارت است از : شكوفایی فرهنگ و تمدن ،‌اهمیت نظامی و شرایط ویژه تاریخی،‌رونق اقتصادی و امنیت و غیره.
1 – شكوفایی فرهنگ و تمدن :
مسلمانان در دوران اقتدار سیاسی و برخورداری از فرهنگ و تمدن پویا، بیش از اروپاییان به سفر پرداخته اند. در قرنهای اخیر حركت جهانگردان اروپایی به سوی اقصی نقاط جهان افزایش بسیاری یافت.
2 – اهمیت نظامی و شرایط ویژه تاریخی :
برخی كشورها در دوره هایی ویژه ، مورد توجه سایر ملتها و دولتها قرار گرفته اند.
3 – گسترش امنیت:
با رونق اقتصادی و اقتدار سیاسی ،‌دولتها به توسعه راهها و تأمین امنیت آنها موفق می شدند. در چنین شرایطی سفر از سرزمینی به سرزمین دیگر، میسر می گشت.
4 – انگیزه های تجاری و مذهبی :
تلاش برای یافتن بازار مناسب برای فروش كالاهای تولیدی و تهیه مواد اولیه از مشرق زمین و نیز گسترش مسیحیت، از انگیزه های توجه اروپاییان به مشرق زمین بود.
5 – رشد باستان شناسی و پژوهشهای مربوط به علوم انسانی :
در دو قرن اخیر باستان شناسان و تاریخ گسترش چشمگیر یافت و در پی آن بسیاری از آثار باستانی مصر، هند، بین النهرین ،‌ایران و آسیای میانه كشف ،‌شناسایی و احیا شدند. 
 
  سفرنامه چه كاربردی در تاریخ نویسی دارد؟
 سفرنامه ها از منابع مهم تاریخ نگاری هستند. سفرنامه های حاوی اطلاعات ارزشمند از همه شؤون حیات اجتماعی مردم هر دوره هستند. به همین دلیل برای آگاهی از زندگی اجتماعی و نیز اوضاع و احوال سیاسی، بسیار مفیدند و تاریخ نگاران از آنها بهره زیادی می برند. از دیگر كاربردهای سفرنامه ، آشنایی با دیدگاهها و اندیشه های نویسنده آن است. 
 
  گزیده یك سفرنامه
باستان شناسی در آیینه سفرنامه ها : سفرنامه ها كمك شایانی به باستان شناسان می كنند. برخی از آثار باستانی و تاریخی،‌از ابتدا به صورت فعلی نبوده اند بلكه به دلایلی نظیر حوادث طبیعی ،‌فرسایش، تخریب عمدی،‌تعمیر یا گسترش بنا،‌تغییر یافته اند. از طرفی شناخت مردم از برخی از این آثار با تصورات عجیب و غریب آمیخته بوده است. سیاحان در سفرنامه های خویش تصویر برخی از این آثار را می كشیدند و اطلاعات و اندیشه های رایج درباره آنها را ثبت می كردند .

  آیا همه مطالب سفرنامه ها حقیقت دارد؟
 سیاحان گاه به دلیل عدم آشنایی با فرهنگ و آداب ملتها، از مشاهده برخی عادات و اعمال آنان نتیجه گیریهای نادرست كرده اند و گاه غرض ورزانه مطالبی نادرست به قلم آورده اند و یا چون پس از سالها بازگشته از سفر ، به نگارش سفرنامه پرداخته اند، در شرح ماجراها و موضوعات مختلف دچار اشتباهات بسیاری شده اند. برای استفاده از سفرنامه ها در پژوهش های تاریخی می بایست محتوای آنها را به دقت ارزیابی و نقادی كرد و درست و نادرست آنها را مشخص كرد. 

منبع:www.book20.mihanblogfa.com.