از قرن 6 /م، اوغوز ها به عنوان بخشی از ترکانی که تحت «حاکمیت گوک ترکان» بوده اند، متحد شده، در کناره های رود های «تولا» و «سلنگا» «خان نشین دوقوز اوغوز» را تأسیس نمودند. پس از آنکه در سال 682/م، خاقان نشین «گوک ترک» توسط «قتلوغ شاد (ایلتریش خاقان)» احیاء شد، اوغوز ها حاکمیت ایشان را نپذیرفتند. لذا مورد تهاجم قرار گرفته، مغلوب گشتند، با این حال زیر بار «گوک ترکان» نرفتند. ایلتریش خاقان چند لشگر کشی علیه اوغوز ها به راه انداخت و «باز خاقان» را به قتل رساند و مرکز اوغوز ها یعنی «اوتوکن» و حوالی آن را متصرف گردید. اوغوز ها مجبور به قبول حاکمیت گوک ترکان شدند و در لشگر کشی آنها علیه قرقیز ها مشارکت نمودند. در زمان «بیلگه خاقان» بر ضد گوک ترکان قیام کردند، ولی شکست خوردند و عقب نشستند. بعد ها با «دوقوز تاتار ها» متحد شده، با گوک ترکان جنگیدند، ولی مغلوب شده به سمت «چین» کوچ نمودند. مدتی بعد، بار دیگر به مساکن اولیه ی خود بازگشتند. گوک ترکان که در نتیجه ی این جنگ ها دچار ضعف شده بودند، در سال 745/م به دست «اویغور ها» ساقط شدند. در این برهه «اوغوز ها» به اویغورها مساعدت نمودند و جزو مهم ترین قبایلی بودند که «دولت اویغور» بر آن ها تکیه داشت…
پس از سقوط «دولت اویغور» به غرب کوچیدند و در بیابان های شمال رودخانه ی «سیر دریا (سیحون)» مستقر شدند. در قرن 10/ م در کنار کوچ نشینی، به زندگی «یکجا نشینی» نیز روی آوردند. اوغوزان کوچ نشین عمدتآ به پرورش گوسفند، اسب، شترو گاو اشتغال داشتند.
اوغوزان یکجا نشین در شهر های سابران ( قراجوق)، سغناق، قرناق و سوت کنت اقامت داشتند. در قرن 10/م هنوز به دین اسلام در نیامده بودند و بر اساس مقتضیات اعتقادیشان، عبادت می کردند و آئین هایی داشتند. اما از دیدگاه زندگی، جنبه های هماهنگ با اسلام نیز وجود داشت. به خالص بودن نژادی اهمیت می دادند. بالخاصه گناهانی مثل «زنا » را با «مرگ» کیفر می دادند.
در اوایل قرن 10/م در اطراف «ما وراء النهر» مستقر شده، دولتی تاسیس نمودند که توسط حاکمی با عنوان «یبغو» اداره می شد. امور دولت و ملت در یک «مجلس مشورتی» حل و فصل می گشت. فرمانده نظامی، با عنوان «سو باشی» نماینده ی «یبغو» و نایب او با عنوان «تگین» و مامورانی با عناوین «اینال» و «ترکن» وجود داشتند. در این زمان شهر عمده ی اوغوزان «ینی کنت» بود. در دوره ی «دولت یبغو» اوغوز ها به دو قسمت «اوچ اوق» و «بوز اوق» تقسیم شده بودند.
اوغوزان در اواخر قرن10/م با تشرف به دین اسلام، به قدر کفایت قدرتمند شدند و با همسایگانشان: پچنک ها و خزر ها، جنگیده ، آنها را مغلوب ساختند. طوایف اوغوزی که مسلمان شده و تحت حکومت: «سلجوق بگ» قرار گرفتند، بخاطر مقاصد شوم حاکم «دولت اوغوز یبغو» به خراسان عزیمت نمودند.

نقش اساسی را در تشکیل دولت سلجوقی، قبایل اوغوز برعهده داشتند. در نیمه ی قرن11/م ایران، عراق، آناتولی و سوریه رت متصرف شدند و مرزهای دولت سلجوقی از «رود سیحون» تا «دریای مدیترانه» گسترش یافت. سلجوقیان همت خویش را صرف ترویج و گسترش دین اسلام نمودند. در هر جا که پا نهادند، از حق و حقیقت، عدالت، علم و تمدن، حمایت نمودند. آنها به خاطر خدمت به انسان ها و گسترش علم و تمدن، تعداد بسیار فراوانی مسجد، مدرسه، کاروانسرا، حمام و پل ساختند.
امروزه، ترکانی که در: ترکمنستان، ترکیه، آذربایجان، افغانستان، عراق، سوریه و ایران زندگی می کنند، همگی از نسل «اوغوز خان» می باشند.

توضیح مترجم:  مطلب چندین سال قبل  ترجمه  گردید.درج مجدد آن را مفید دانستم. محمد قجقی