یاغشی لیغی پیس بیلمز،
أر یانیندا بللی دیر.
گؤرر گؤزونگ قیمتی1 ،
کؤر یانیندا بللی دیر.

دألی کؤنگل دایانجی2،
یوقدوُر دنیأ اینانجی،
ساغ قوُلاغینگ قوُوانجی،
کر یانیندا بللی دیر.

اگر پیر سن، اگر یاش،
قیلما سیرینگ خلقا فاش،
سیر3 ساقلاغان مَحَک داش،
زر یانیندا بللی دیر.

بوُ دنیأنینگ مرادی،
آط4، ضعیف دیر، ذریادی،
آروانانینگ قُواتی،
نر یانیندا بللی دیر.

بولسا غمدان خلاصیم،
یازا دؤنسه قیش فصلیم5،
مختومقلی، اخلاصیم،
یار یانیندا بللی دیر.

اشاره ها
وزن : هجایی ، هفت هجایی.
قافیه ـ الف : واژگان قافیه : أر، کؤر، کِر، زر، نر،یار
ب : حروف قافیه : اصلی ( أ ؤ ـِ ا + ر ) ، الحاقی ندارد.
ردیف : یانیندا بللی دیر.
قالب : مسمّط مربع ( غوشوق ، دؤرت لمه ) ( شعر در پنج بند چهار مصراعی آمده است).
موضوع : شعرتعليمي ( اخلاقي ـ اجتماعي )
در اين شعرشاعر با كمك گرفتن از آرايه ي تضاد ، به بيان فاصله بين نيك و بد همچنين به اهميت سلامتي انسان و ساير مسائل تربيتي مي پردازد ؛و در اين راه از ابزار هايي چون اجزاء انساني مثل چشم و گوش و ... كمك مي گيرد . شاعر خواص بد و خوب انسان را با هم مقايسه مي كند . او براي روشن كردن اين مسائل از خاصيت هاي حيوانات هم بهره مي جويد .


1- ياغشي : خوب ، نيك // پيس : بد ، زشت . // گؤرر : بينا ، تيز بين .// در اين بند شاعر به تضاد بين مردان و نامردان روزگار خويش مي پردازد و از كلمات كليدي « ياغشي » و « پيس » ، « گؤرر » و « كؤر » به خوبي بهره مي گيرد . ( تضاد )
2- دايانچ : قوت ، تكيه گاه // اينانچ : اعتماد ، باور // قووانچ : خوشحالي ، سر افرازي ، افتخار // بين واژه هاي « ساغ قولاق » و « كر » آرايه ي تضاد وجود دارد . // « دألي كؤنگول » را شاعر در معني استعاري ( تشخيص ) به كار برده است . // « دنيا » مجازاً در معني ماديات و امور زود گذر دنيا آمده است .// در بند دوم شاعر بي اعتمادي خود را به دنيا و امور دنيوي اعلام مي كند و به آن دل نمي بندد .
3- واژه هاي « پير » و « ياش » تضاد دارد . // محك داش : سنگ محك ،‌‌‌ [ تركيب اضافي ، اِ مركب ] سنگي سياه و سخت كه طلا و نقره را بدان امتحان كنند. // « زر » و « محك داش » مراعات نظير است . // شاعر در بند سوم به اهميت راز و راز داري اشاره مي كند . مي گويد كه نبايد راز خود را نزد هر كسي فاش كرد ؛ زيرا نمي شود به هر كسي اعتماد كرد ؛ عيار فرد را مي توان با راز داريش سنجيد ، همان گونه كه عيار زر را با سنگ محك مي سنجند . بيت آخر بند سوم : « سیر ساقلاغان مَحَک داش زر یانیندا بللی دیر » در بين تركمن ها به صورت ضرب المثل ( نقل ) در آمده است .
4- كلمه « ضعيف » مجازاً به معني زن ، همسر به كار رفته است .( امروزه بعضي پير مردان به جاي آن از لفظ ( ناچار ) نيز استفاده مي كنند . )// آروانا : اينن دويه ، شتر ماده . ( آروانانينگ يوكي قالماز يولا گيرسنگ نر بيلأني ) // نر( اينر ) : شتر نري كه از تزويج آروانا و بوغرا ( شتر دو كوهانه ) به دنيا مي آيد . // شاعر در اين بند خواسته هاي دنيوي آدميان را سه چيز مي داند : ( اسب ، زن ، فرزند ). او همچنين توانايي و استقامت همه ي شتران را يكسان نمي داند و براي روشن شدن اين امر آروانا را با اينر مقايسه مي كند . در اينجا از ضرب المثل « خاتاردا نر بولسا يوك يرده قالماز » به خوبي استفاده كرده است .

5 ـ خلاص : رهايي يافتن ، نجات يافتن ، رستگاري. // كلمات « ياز» و « قيش » متضاد است . // اخلاص : پاك و خالص كردن ، دوستي پاك و بي ريا داشتن . // شــاعر در اينجا كلمه ي « غم » را به « قيش » و رهايي از غم را به «ياز » تشبيه كرده است و نجات خود را از دست غم ، مانند تبديل شدن فصل زمستان به فصل بهار مي داند .
و بدينسان در بند ، بند شعر شاعر از آرايه ي تضاد بهره مي جويد و تصاوير زيبايي خلق مي نمايد .