بنیاد مختومقلی فراغی

معماری کلی این آلاچیق ها که با نام یورت شناخته می شود عموما دارای فرم مدور با سازه ی چوبی و پوششی از نمد شکل می گرفته است. یورت های عشایر در نواحی وسیعی از آناتولیا در غرب تا نواحی مغولستان در شرق گسترده شده است. ساختار هریک از یورت ها در این گستره ی وسیع جغرافیایی دارای ویژگی هایی می باشد که موجب گردیده گونه های متنوعی از یورت ها شکل گیرد. در این مقاله با استفاده از روش تحقیق کیفی-توصیفی به تحلیل و بررسی یورت ترکمن و مقایسه ی تطبیقی معماری آن با سایر گونه های یورت در آسیای میانه پرداخته شده است. یافته های تحقیق مشخص نمود با وجود اینکه اغلب یورت ها از اصول سازه ای یکسانی پیروی می کنند و روش و نحوه ی اجرای آنها در اکثر موارد مشابه می باشد ولی یورت ترکمن در جزئیات اجرایی و تزئینات داخلی و خارجی و همچنین تقسیم بندی فضایی دارای مشخصه های متمایزی با سایر گونه های یورت آسیای میانه می باشد.

شناسایی و مطالعه نحوه اسکان هر قومی، پس از معرفی منابع تامین آذوقه و خوراک، از بیشترین اهمیت و اعتبار برخوردار است. لذا از بهترین راه های شناخت هر قوم و ملتی، شناسایی نحوه تامین مسکن و سرپناه جستن آن مردمان می باشد. از این رو شناخت اقوام مختلف و سیر تحولات مسکن عشایر در مناطق مختلف آسیای میانه، می تواند به شناسایی مقتضیات اجتماعی و فرهنگی و تاثیر این مساکن اولیه که بر گرفته از لایه های فرهنگی اعصار گذشته است را بر معماری آجری و خشتی این مناطق مشاهده نمود. لزوم پژوهش و بررسي هاي جدي تر و ژرف تر در تمامي ابعاد زندگي عشاير كاملا ً روشن و پرواضح است. از آن جا كه دانش مردم شناسي اين حقيقت را آشكار مي سازد كه تفاوت بين انسان ها همانا در فرهنگ و نحوه امرارمعاش يا سازش آن ها با محيط است و كوچ نشيني نيز يك نوع امرارمعاش و بالطبع آن يك مسئله فرهنگي مي باشد(امان اللهي بهاروند، 1360، 3) در این مقاله موضوع مسکن به عنوان مسئله ای برخاسته از فرهنگ مردمان، به طور خاص در عشایر ترکمن کشور مورد پژوهش واقع می گردد. لازم به ذکر است که تركمن ها به عنوان يكي ازگروه های عمده عشایر ایران که در بخش وسيعي ازاین سرزمين سكني گزيده اند، از بازمانده هاي گروهي از قبايل اوغوز (Oquz) مي باشند كه در قرن 11 ميلادي از آمودريا گذشته و به سرزمين هاي كنوني پا گذاشته اند. مقاله حاضر پس از ارائه مختصر مطالبي درباره پيشينه تاريخي عشایر ترکمن به بررسي معمارانه مسكن عشاير پرداخته و جزييات مرتبط با ساختار، تزيينات، عملكرد و ديگرمباني مربوط به مسكن را مورد بازبيني قرار مي دهد.