بنیاد مختومقلی فراغی

بنا به منابع تاریخی، ساسانیان با اشراف به تهدید بالقوۀ مهاجمان «آلان» که رخنه به قفقاز و هجوم به ایران‌زمین را در سر می‌پروراندند، احداث استحکاماتی را در دربند ضروری دیدند. اولین بارو در زمان یزدگرد یکم (۴۳۸ تا ۴۵۷م) با استفاده از خشت خام تمام تنگۀ دربند را از کوهپایه‌های قفقاز تا کرانه‌های دریای کاسپی مسدود می‌کرد اما ساسانیان به‌زودی دریافتند که باروی خشتی جوابگو نیست و باید فکری اساسی‌تر کرد. بنابراین، در اواخر سدۀ پنجم و اوایل سدۀ ششم میلادی قباد یکم (۴۸۸ تا ۵۳۱م) احداث برج و بارویی سنگی را آغاز کرد. این عملیات در زمان جانشین قباد، خسرو انوشیروان (۵۳۱ تا ۵۷۹م)، شاهنشاه بزرگ ساسانی، ادامه یافت که نبشته‌هایی چند از او در دربند به جای مانده است. بارویی که خسرو انوشیروان در دربند احداث کرد، بس سطبر بوده است و از ۳۰ برج بزرگ رو به شمال تشکیل شده بود که از آنها می‌شد در مقابل مهاجمان دفاع کرد. محض اطمینان، خسرو انوشیروان به فاصله‌ای اندک در جنوب باروی اصلی، دیوار دیگری احداث کرد که شهر دربند به مرور زمان بین این دو دیوار شکل گرفت.

دربند تا دورۀ قاجار از نظر سیاسی و فرهنگی کمابیش بخشی از ایران‌زمین محسوب می‌شد، تا این‌ که در سال ۱۱۹۲ خورشیدی، طی عهدنامۀ گلستان از ایران منفک و به روسیه منضم شد. امروزه از برج و باروی ساسانی دربند فقط قسمت‌هایی از آن، به همراه چندین و چند کتیبۀ فارسی میانه باقی مانده، اما بارو در طول اعصار بارها مرمت و بازسازی و در سال ۲۰۰۳ میلادی در فهرست جهانی یونسکو ثبت شده است.

در گوشه و کنار دربند نبشته‌های سنگی متعددی به فارسی میانه از دوره ساسانیان به خصوص زمان سلطنت خسرو انوشیروان باقی مانده است که برخی از آنها به صاحب‌منصبان ایرانی یا ایرانی‌تبار ساسانی مستقر در دربند و اقدامات آنان اشاره شده است. دربند در مقام میعادگاه فرهنگ‌های ایرانی و روسی، آثار باستانی، آب‌وهوای معتدل و مفرح و جایگاه سوق‌الجیشی و زیبایی آن بین کوه‌های قفقاز و درای کاسپی، اکنون از مهم‌ترین جاذبه‌های جهانگردی جمهوری خودمختار داغستان در جنوب روسیه محسوب می‌شود.»

انتهای پیام