مهمترین کتاب وی در تاریخ عمومی جهان اسلام، کتاب تاریخ اسلام اوست که تا کنون حوادث تا سال 620 ضمن 46 مجلد ازآن چاپ شده است. نخستین مجلد آن السیرة النبویة، مجلد دوم المغازی، مجلد سوم الخلفاء الراشدون و پس ازآن بر اساس شیوه سالشمار حوادث و درگذشتگان هر سال آمده است. وی هفتاد طبقه را تصور کرده وبرای هر طبقه ده سال را در نظر گرفته است. مجلدات چاپ شده تاریخ الاسلام نیز بر همین اساس به صورت ده سال یا دو ده سال نشر یافته است.
وی دربیان شرح حال افکار گذشته، دو شیوه را بکارگرفته است. در حوادث میانه سالهای 40 تا 300 که ده سال یا یک طبقه فرض کرده، درآغاز هر سال، درگذشتگان آن سال را بر می شمرد بدون آن که شرح حال آنها را بنویسد. پس از آن که ده سال مورد نظر تمام شد تحت عنوانتراجم هذه الطبقة به تفصیل شرح حال افراد در گذشته آن ده سال یا یکجا بر اساس الفبا می آورد. اما از حوادث سال 301 به بعد ابتداء حوادث هر سال را نقل می کند تا آن دهه خاتمه می یابد. پس از آن تراجم در گذشتگان هر سال را به ترتیب الفبا به صورت سالنانه می آورد به طوری که باید درگذشتگان سال 423 را در ذیل همان سال دید، البته نه در بخش حوادث بلکه در بخش مستقل وفیات.
وی درمقدمه سیره نبوی فهرستی اجمالی از مآخذ خود را به دست داده که به طور عمده آثار شناخته شده پیشینیان است. با این حال برخی از آث ار که وی یاد کرده، در حال حاضر موجود نیست. منابع وی عبارتند از: دلائل النبوة بیهقی، سیرة النبی ابن اسحاق، المغازی ابن عائذ کاتب، طبقات الکبری ابن سعد، تاریخ ابوعبدالله بخاری، تاریخ احمد بن ابی خیثمه، تاریخ یعقوب فسوی، تاریخ محمد بن مثنی عنزی، تاریخ ابوحفص فلاس، تاریخ ابن ابی شیبه، تاریخ واقدی، تاریخ هیثم بن عدی، تاریخ و طبقات خلیفة بن خیاط، تاریخ ابوزرعه دمشقی، الفتوح سیف بن عمر، تاریخ مفضل بن غشان غلابی .
وی از آثار دیگری هم که آنها را تلخیص کرده بهره برده است. از جمله آنها ت اریخ نیشابور حاکم نیشابور و تاریخ دمشق ابن عساکر و وفیات الاعیان ابن خلکان و الانساب سمعانی است. تلخیص آثار بزرگ پیشین، یکی از مهمترین کارهای علمی ذهبی است. در این میان، تلخیصی از کتاب طرق حدیث غدیر طبری مورخ کرده که خوشبختانه برجای مانده است.
ذهبی در همان مقدمه می افزاید: برای تألیف این اثر تاریخ طبری، تاریخ ابن اثیر، تاریخ ابن الفرضی، تاریخ وصلة ابن بشکوال، و کتابهای دیگری ازجمله مرآة الزمان را مطالعه کرده است.(551)
در بیشتر موارد اخبار کتاب سیره و مغازی مسند بوده و یا دست کم منبع کتابی نقل با اید ازنام مؤلف آمده است. از گردآوری آن موارد است که می توان دامنه کار ذهبی را در استفاده از مآخذ مختلف به دست آورد. به هر روی نگاهی به کتاب تاریخ الاسلام نشان می دهد که این تنها یک فهرست کلی است و ذهبی در جای جای شرح حال ها از کتابهای بیشماری بهره برده که در حال حاضر در اختیار نیست. نمونه آن تاریخ الشیعة ابن ابی طی است که قطعات نقل شده در تاریخ الاسلام ذهبی را ما در مقالی مستقل گرد آوری کردیم.(آینه پژوهش، ش 46) آنچه جالب است این که وی، نخستین تحریر کتاب تاریخ الاسلام را در سال 714 در حالی که چهل سال داشت به پایان برده است.(552) 
پس از ذهبی کتاب تاریخ الاسلام از مصادر و مآخذ اصلی آثار مؤلفان برجسته ای مانند صفدی در الوافی بالوفیات، ابن شاکر کتبی در عیون التواریخ، تقی الدین سبکی در طبقات الشافعیة، و ابن کثیر در البدایة والنهایة و شماری دیگر درآمد. همچنین این کتاب چهار بار به گونه های متفاوت تلخیص شد.(553)
برخی از آثار تاریخی دیگر ذهبی عبارتند از: دول الاسلام،(تا سال 700) ذیل دول الاسلام، (از سال 700 تا 744) العبر فی خبر من عبر وذیل آن.(554)این کتاب در اصل تلخیص در تاریخ الاسلام است اما در اندک مواردی افزوده های برآن دارد.
در اینجا نمی توان از اثر سترگ دیگر ذهبی یعنی سیر اعلام النبلاء سخن نگفت. اثری که ضمن آن تراجم چهره های بیشماری از بزرگان دنیای اسلام از هر فرقه و مسلک و هر نقطه جهان اسلام درج شده است. این کتاب توسط موسسة الرسالة وزیر نظر شعیب الارنؤ.ط در 23 جلد به بهترین صورت به چاپ رسیده است. اخیرا دارالفکر بیروت نیز چاپ چاپ دیگری از آن عرضه کرده و قسم چاپ ناشده ای را بر آن افزوده است. کتاب تذکرة الحفاظ و میزان الاعتدال نیز از آثار پر ارجی است که در عرضه شناساندن محدثان و راویان نوشته شده است. نباید پنهان کرد که ذهبی آگاهیهای رجالی خود را در کتابهای مختلف خود جای داده و میان هر کدام با دیگری به نوعی تمایز و تفاوتی گذاشته است. این تمایز گاه به تقسیم بندی طبقه ای، گاه در وارد کردن امیران و عالمان با یکدیگر و گاه به تفصیل و تلخیص است.
گرایش های مذهبی ذهبی، گرایش های سلفی و اهل حدیثی است و ستایش وی از ابن تیمیه(661- 728) علی رغم اشاره به برخی انتقادها، نشانگر تمایلات مذهبی اوست. وی کتابی مفرد با عنوان الدرة الیتیمه فی سیرة ابن تیمیة تألیف کرده است.(555) به همین دلیل گرایش ضد شیعی او قوی است و این مسأله به خوبی در میزان الاعتدال وی در ارزیابی ضعفا روشن است.(556)وی در سوم ذی قعده سال 748 در دمشق درگذشت و در قبرسات باب الصغیر مدفون شد