احمدي تصريح كرد: در بررسي وضعيت آموزش دروس مرتبط با تاريخ در ايران، اختلاف و فاصله بسيار زيادي با ساير كشورها وجود دارد. به همين منظور تصميم به ترجمه اين كتاب گرفتيم كه يكي از آثار مهم در زمينه تاريخ و يكي از اولويتهاي پژوهشي بلندمدت مركز تحقيق در زمينه آموزش تاريخ به شمار مي رود. محتواي اين اثر نشان دهنده چگونگي مواجهه علمي و دانشگاهي با موضوع آموزش رشته هاي علوم انساني و به طور خاص رشته تاريخ است. 

رئيس مركز تحقيق و توسعه «سمت» افزود: اين كتاب، در فرايند ارزيابي، از ميان چندين كتاب مشابه پيشنهادي مركز تحقيق و توسعه علوم انساني «سمت»، نهايتاً از سوي شماري از استادان تاريخ دانشگاههاي معتبر كشور براي ترجمه انتخاب شد و به چاپ رسيد. 

آموزش تاريخ در كشور ما حافظه محور است 

سپس دكتر صياميان، دبير نشست به اهميت و ضرورت بازانديشي در آموزش تاريخ در دانشگاههاي ايران پرداخت و گفت: اين كتاب اولين كتاب در حوزه آموزش تاريخ در دانشگاه است. امروز نيز آموزش تاريخ در كشور ما حافظه محور است، در نتيجه رويكرد آموزشي ما مبتني بر حفظ اطلاعات است. 

وي آموزش تاريخ و طراحي فضاي درسي آن را متفاوت خواند و گفت: آموزش تاريخ به متغيرهاي مختلفي بستگي دارد. براي طراحي يك برنامه درسي فعال براي اين رشته، هيچ الگوي جهانشمول يادگيري وجود ندارد و بايد با توجه به ويژگيهاي فرهنگي و تاريخي همان كشور طراحي شود. 

براي عده زيادي از فارغ التحصيلان تاريخ جايي براي اشتغال نيست 

دكتر عبدالرسول خيرانديش درباره معضل يادگيري و تدريس در دانشگاهها گفت: اين كتاب مي گويد دانشجوي ما كسي است كه جوياي علم است اما تجربه 30 سال تدريس به من ثابت كرده است اغلب كساني كه روبه روي من در كلاس درس نشسته اند تمايلي به يادگيري ندارند؛ در واقع كسي كه خواب است را مي توان بيدار كرد ولي كسي كه خودش را به خواب زده و انگيزه اش يادگيري نيست، خير. 

وي افزود: برخي براي نرفتن به سربازي، برخي براي بهتر شدن زندگي، برخي براي ارتقاي درجه شغلي و حقوق و مزاياي كاري و برخي براي يافتن كار، به دانشگاه مي آيند و درصد بسيار اندكي با هدف آموزش و يادگيري سر كلاس درس حاضر مي شوند. 

خيرانديش گفت: در نتيجه هر اندازه حجم كتاب درسي را پايين آوريم و متن آسان انتخاب كنيم، دانشجويان ما باز هم مي گويند زياد است و سخت است و مي نالند!. 

وي با مقايسه دانشجويان در ايران با كشورهاي ديگر، گفت: در امريكا با 250 سال تاريخ، در مقطع دبيرستان كتابي 1000 صفحه اي با متني بسيار دشوار تدريس مي شود ولي كتاب خوانده مي شود، اما ما با بيش از سه هزار سال تاريخ و تمدن، دچار چنين وضعيتي در آموزش تاريخ هستيم. 

دانشيار دانشگاه شيراز راه حل برون رفت از اين مشكل را در گام نخست برنامه ريزي دانست و افزود: از سويي دانشجو حق دارد كه در ازاي صرف زمان تحصيلش، به فكر معيشت و اشتغال و تشكيل خانواده هم باشد و چه بهتر كه كارش با رشته اش متناسب باشد. 

وي گفت: اما در كشور ما بر خلاف كشورهاي ديگري مانند انگلستان كه آلن بوث در كتاب آموزش تاريخ در دانشگاهها دست به بررسي آنها زده، براي عده زيادي از فارغ التحصيلان تاريخ جايي براي اشتغال نيست. 

خيرانديش افزود: بحثي كه اين نويسنده درباره اهميت رابطه تاريخ با زندگي روزمره دارد، تا حد زيادي درست است. اما به نظر مي رسد در كشور ما فقط عظمت خود تاريخ ايران مانع تعطيل شدن كلاسهاي درسي آن شده است وگرنه بهايي به آن داده نمي شود. 

اين استاد دانشگاه رشته تاريخ تصريح كرد: در انگلستان عده زيادي از فارغ التحصيلان رشته تاريخ در نهادهاي مختلف مشغول ارائه بررسي هاي تاريخي، اسناد و حتي تاريخ نگاري هستند. ما مي توانيم ادعا كنيم كه سازمان اسناد! وزارت خارجه! صدا و سيما! سازمان ميراث فرهنگي! شما بايد دانشجوي تاريخ استخدام كنيد! 

وي افزود: دليل راندن تاريخ دانها و تاريخ نگارها از وزارتخانه ها اين است كه وقتي پاي تاريخ وسط بيايد، كارنامه عمل رو مي َشود. جوامعي كه به تاريخ نگاري و ثبت و بررسي تاريخ در زندگي روزمره، دولت و ساير نهادها اهميت مي دهند، مي خواهند هر آدم و مدير و مسئولي بداند كه روزي قضاوت و نيك و بدش مشخص خواهد شد. 

خيرانديش اظهار داشت: بايد بوروكراسي را متوجه هنر، قدرت و فايده تاريخ كنيم و اين مستلزم تغيير نگاه ما به تاريخ و تغيير برنامه هاي ماست. 

نرسيدن به استاندارد دانش تاريخي مانع كاربست در آموزش تاريخ 

در ادامه، ميزگرد تخصصي نقد كتاب، دكتر شهرام يوسفي فر در بررسي و نقد خود از اين اثر گفت: كتاب آموزش تاريخ در دانشگاه كتابي خوانا و خوش نوشته و با ترجمه خوب و متمركز بر آموزش و تدريس تاريخ است و جزء معدود كتابهايي است كه به فارسي ترجمه شده است.بحثهاي آن سه ركن تدريس، فهم و دانشجو را در نظر مي گيرد و تجربه منحصربه فردي از تدريس در نظام آموزش عالي انگلستان را به ما نشان مي دهد. 

وي با اشاره به مزاياي اين كتاب آموزشي گفت: نويسنده اين كتاب، ما را دعوت مي كند كه به تدريسمان فكر كنيم و بر آن تأمل كنيم. او اشاره مي كند كه اين كتاب براي يادگيري و فهم تاريخ و ارتقاي آن است. اما نكته اينجاست كه اين كتاب براي من معلم در ايران قابل استفاده است يا خير؟ ا 

يوسفي فر گفت: گر بخواهيم امروز اين كتاب را در آموزش تاريخ به كار ببنيديم با مشكلاتي مواجه مي شويم و اولين مشكل اين است كه بيش از حد لازم در ساختار دانشي و تجربي رشته تاريخ در انگلستان تعريف شده است. نظام آموزش تاريخ در كشورهاي ديگر با ما تفاوت بسياري دارد؛ وقتي موضوع بغرنج فهم تاريخ مطرح مي شود، اجماعي از فهم صاحبنظران است. 

وي افزود:اكنون در داخل كشور وضع از چه قرار است؟ اينكه اگر بخواهيم از اين كتاب بهره برداري كنيم، مي توانيم؟ مسئله اين است كه نزد برخي از ما در خصوص موضوعي كه قرار است به آن بپردازيم دشواري وجود دارد و هنوز آن را حل نكرده ايم. 

عضو هيأت علمي پژوهشكده تاريخ اظهار داشت: درگير كردن تاريخ با زندگي روزمره به عنوان يك فرايند آموزشي، يعني استقلال فكري و تربيت يك كارشناس تاريخ. ما در حوزه دانش تاريخي به اين استانداردها نرسيده ايم و همين امر مانع كاربست اين كتاب، در آموزش تاريخ ماست. 

وي گفت: اين كتاب ممكن است خوانده و فهم شود، اما براي انتقال تجربه و عملي كردن آن بايد در نهادهاي آموزش تاريخ مهندسي معكوس صورت گيرد؛ بدين شكل كه تمام احكام صادر شده، استخراج شود و به صورت دستور عمل درآيد و به منظور مهارت افزايي در كارگاههاي آموزشي اجرا شود تا زمينه هاي خروج از وضعيت كنوني فراهم شود. 

تكليف مدرسان تاريخ در ايران چيست؟ 

دكتر عليرضا ملايي توانايي، به دو بحث دشواري، اهميت و حساسيت آموزش تاريخ در ايران و انديشيدن به رويه هاي آموزش تاريخ در ايران پرداخت و تصريح كرد: ما در اين سرزمين اقوامي داريم كه متأسفانه خودشان را ايراني نمي دانند و با روايتهاي تاريخي كه ما تدريس مي كنيم مشكل جدي و ساختاري دارند. 

وي گف: ما در كشورمان درباره بسياري از تحولات پيشين و شخصيتهاي تاريخي و قهرمانها وفاق نداريم و قهرمانها مرتب جابه جا شده اند كه اين معضل بزرگي براي آموزش تاريخ در ايران است. 

ملايي افزود: مسئله بعدي، خوانش متفاوت حكومتهاي ما در بازگو كردن تاريخ ايران است كه ممكن است با نقدهاي علمي هم تعارض پيدا كند. حال در اين ميان تكليف ما مدرسان تاريخ چيست؟ اينها نشان مي دهد كه ما با وجود اين همه تفاوت سياسي، فرهنگي و قومي بايد كتابي متفاوت براي آموزش تاريخ در ايران بنويسيم. 

وي افزود: اين يك طرح مسئله است و نشان مي دهد كه تدريس تاريخ در ايران تنها به دانش وسيع بستگي ندارد و مستلزم داشتن ظرافت و هنرمندي مدرس تاريخ است كه بتواند درس خود را به گونه اي ارائه كند كه با اين گير و دارها تعارض پيدا نكند و در عين حال عامل خودآگاهي و رهايي بخشي هم باشد. 

آموزش تاريخ سه مقوله تعلم، تعليم و علم را در بر مي گيرد 

دكتر ابوالحسن فياض انوش، ترجمه اين كتاب را اتفاقي مبارك ولي ناكافي خواند و افزود: اين كتاب بر اساس رويكرد جديد يادگيري فعال نوشته شده است. تدريس تاريخ بايد داراي سه ويژگي باشد: استدلال منطقي همراه با استناد تاريخي به معناي التزام به اصل زمانمندي و ارجاع به شواهد و منابع، وجاهت اخلاقي و پايبندي به اصل وثاقت خبر و صداقت در نقل خبر و توان احساسي به همراه اقناع عاطفي به معناي تحقق اصل فهم محتواي علمي و مشاركت مدني. 

وي افزود: اما مي بينيم كه اين كتاب با تأكيد بر يك جزء نوشته شده و غايت روند آن مربوط به دانشجوست؛ در واقع كليدواژه اصلي اين كتاب بر خلاف عنوان اصلي آن، ارتقاي يادگيري و فهم است، نه آموزش تاريخ. 

فياض انوش گفت: در اين اثر ماهيت دانشجوي تاريخ احراز نشده و اغلب مطالب كتاب كلي و عمومي و قابل تعميم به ساير رشته هاست. آموزش تاريخ سه مقوله تعلم، تعليم و علم را در بر مي گيرد، ولي اين كتاب بيشتر بر يادگيري و دانشجو و بر كليدواژه فهم و استدلال دانشجو تأكيد دارد تا بر آموزش تاريخ. 

وي گفت: حتي مي توانم ادعا كنم كه در كل كتاب حتي يك تعريف منسجم و كليدواژه اي از ماهيت دانشجوي تاريخ ارائه نشده است كه اين غفلت بسيار بزرگي است. در واقع اگر بين اين سه ركن هارموني برقرار مي شد، شايد نتيجه بهتري به دست مي آمد. 

اين استاد دانشگاه در سخنان خود به برگزاري نقد اختصاصي اين اثر در دانشگاه اصفهان اشاره كرد و گفت: ما قصد داريم نقد و بررسي مفصل اين كتاب را در دانشگاه اصفهان انجام دهيم و اميدوارم ساير دوستان نيز در دانشگاههاي خود با توجه به اهميت موضوع، نقد مستقلي براي اين كتاب ترتيب دهند. 

كتاب آموزش تاريخ در دانشگاه: ارتقاي سطح يادگيري و فهم نوشته آلن بوث با ترجمه سيدمحسن علوي پور، توسط مركز تحقيق و توسعه علوم انساني سازمان مطالعه و تدوين (سمت) با مشاركت دانشگاه فرهنگيان و براي جامعه علمي رشته تاريخ در حوزه مباحث آموزش و يادگيري تاريخ ترجمه شده است.
منبع خبر:   جوان ایرانی