بنیاد مختومقلی فراغی

وی ادامه داد: عیسی ساوجی که به واسطه پدر خود، خواجه شکرالله در ابتدا به عنوان مربی یعقوب آقویونلو انتخاب شد، توانست به وسیله برقراری ارتباط خوب با وی بالاترین پست‌ها را بر عهده گیرد. همان‌طور که در منابع تاریخی نوشته شده است، وی نفوذ بسیار زیادی در زمان حکومت یعقوب پیدا کرد و تمام فرمان‌هایی که در دیوان اعلا گرفته با مهر وی تایید و اجرایی می‌شد.

این تاریخ‌پژوه با تاکید بر این‌که قاضی عیسی ساوجی، به عنوان دولتمرد، سیاستمدار، شاعر، نویسنده و مقام مذهبی عنصر برجسته‌ای در دوران آقویونلوها بود، گفت: وی طراح و تئورسین اصلی اصلاحاتی بود که در دوره یعقوب هم به لحاظ اجتماعی و هم اقتصادی صورت گرفت.

این پژوهشگر تاریخ درباره وجه مذهبی عیسی ساوجی و تاثیر آن در اقدامات اجتماعی ادامه داد: اقدامات اجتماعی که در این دوران به دستور عیسی ساوجی مانند منع میکده‌ها، نوشیدن مشروبات الکلی و ریش تراشیدن مردان انجام شد، متاثر از اعتقادات مذهبی وی و تعلق عمیقش به شعائر اسلامی بود. وی همچنین بانی مجالس تاویل و تفسیر قرآن به دلیل وجه علمی‌اش نیز بود.

نقش عیسی ساوجی در اصلاحات اقتصادی

حسین‌زاده سپس به نقش عیسی ساوجی در اصلاحات اقتصادی حکومت یعقوب اشاره کرد و گفت: در طول دوره 12 سال سلطنت یعقوب آقویونلو و فرصت بسیار محدود وی برای اصلاحات و تغییر در جامعه، نقش عیسی ساوجی در این مهم بسیار کلیدی و اساسی بود.

وی با اشاره به این‌که اطلاعات از اصلاحات اقتصادی دوره حکومت یعقوب آقویونلو که از زمان «اوزن حسن»، پدر وی شروع شده بود، تنها در دو منبع تاریخی «تاریخ عالم آرای امینی» و «مناقب‌نامه گلشنی(به ترکی)» آمده است و اطلاعات دیگری در دست نیست، ادامه داد: از جمله اصلاحات اقتصادی که عیسی ساوجی با جدیت فراوان انجام داد بازپس گرفتن املاک اقشار ضعیف از غنی، برقراری نظم در عواید دولتی، منسوخ کردن مالیات‌ها و دریافت عادلانه خراج بر طبق موازین اسلامی بود.

همچنین این پژوهشگر با تصریح این نکته که قاضی عیسی، برادر خود، «قاضی شیخ علی» را به عنوان مجری سیاست‌های اقتصادی خود گمارد، ادامه داد: هیاتی که از سوی قاضی عیسی و دولت مرکزی برای اصلاحات اقتصادی گمارده شدند، به قدری کوشا و جدی در کار خود بودند که هیچ‌گونه رشوه و رخوتی را برای این اصلاحات نمی‌پذیرفتند و حتی اختیارات تامی هم برای اجرایی شدن آن گرفتند اما با این کار اعتراض‌هایی حتی از سوی مردمی که در آغاز خواهان این اصلاحات بودند، به علمای مذهبی سرازیر شد.

سرانجام اصلاحات قاضی عیسی ساوجی

وی ادامه داد: اعتراض‌هایی که به دنبال اصلاحات اقتصادی حکومت مرکزی با محوریت قاضی ساوجی و جدیت وی به وجود آمد، سرانجام باعث ضعیف‌شدن و به باد رفتن حکومت یعقوب شد. به طوری‌که به دنبال این اعتراضات برخی از آن‌ها هم نیز با جبهه‌گیری علمای مذهبی همراه بود و یعقوب کشته شد، قاضی شیخ علی به بدترین شکل شکنجه و 5 روز بعد قاضی ساوجی به قتل رسید.

سیدحسین‌زاده در پایان سخنانش درباره دلایل شکست اصلاحات قاضی ساوجی چنین گفت: به نظر می‌رسد شتاب‌زدگی برنامه اصلاحات، آموزش ندیدن مامورین دولتی و برخی اشتباهات قاضی عیسی ساوجی در اجرای این اصلاحات از جمله قطع مالیات‌ها برخی از دلایل این شکست بودند.

ایبنا