کرونولوژی تشکیل امپراتوری بزرگ سلجوقی. نوشته : محمد آلتای کویمن ترجمه: محمد قجقی
مارس 992 میلادی - اشغال بخارا توسط بوغراخان، فرمانروای قره خانی . نوح دوم پایتخت را ترک نمود.
997 میلادی – درگذشت نوح دوم . پسرش منصور به فرمانروایی سامانیان رسید.
999 میلادی – منصور فرمانروای سامانی توسط فائق و توزون بی از سلطنت خلع گردید.
تمامی خراسان در اختیار سلطان محمود غزنوی قرار گرفت.
23 اکتبر 999 میلادی – بخارا برای دومین بار از طرف قره خانی ها تصرف شد.
1000 میلادی – ابو ابراهیم اسماعیل ( منتصر) از شاهزادگان سامانی ، جنگ با قره خانی ها را شروع نمود و به بخارا بازگشت.
1003 میلادی – ابوابراهیم اسماعیل ( منتصر) از دست قره خانی ها به ایران گریخت. پس از شکست از غزنویان برای تقاضای کمک به ترکان اغوز مراجعه نمود. سوباشی تکین فرمانده قوای اوغوز ، اردوی قره خانی را مغلوب ساخت.
1004 میلادی – آخرین کمک اغوزان به دولت سامانی ، قره خانیان گرفتار شکست شدند.
1005 میلادی – فروپاشی دولت سامانی
1007 میلادی – مرگ سلجوق
1016 میلادی – اولین فرمانروایی علی تکین ، شاهزاده قره خانی در بخارا ، لشکرکشی چاغری به سمت غرب
21-1020 میلادی – علی تکین که در اسارت فرمانروای قره خانی ، اصلان خان ، بود گریخت. او به بخارا رفت و در آنجا به حکومت رسید.
1025 میلادی – بر اثر تصمیمی که در ملاقات فرمانروای قره خانی ، قادیر خان و محمود غزنوی اخذ شد ، محمود غزنوی ، ارسلان یبغو فرمانده سلجوقی را ، به حیله اسیر نموده و در قلعه کالنجر زندانی کرد. طغرل بی و چاغری بی به ریاست خاندان سلجوقی رسیدند.
قزل ، بوغا ، یغمور و گوکتاش که فرماندهی طغرل و چاغری را قبول نکردند، از محمود غزنوی برای ورود به خراسان اجازه خواستند. درخواست آن ها پذیرفته شد و به خراسان وارد شدند.
1028 میلادی – به خاطر شکایت مردم خراسان از ناراحتی هایی که اوغوزان-ترکمن ها برایشان فراهم می نمودند، محمود غزنوی ، ارسلان جاذب والی خراسان را به سختی سرزنش نمود. ترکمن هایی که از خراسان رانده شده بودند ، مورد پذیرش ابولفوراس فرمانروای بویهی قرار گرفتند.
20 ژانویه 1029 میلادی – تولد آلپ ارسلان ( پسر چاغری بی )
30 آوریل 1030 میلادی – درگذشت محمود غزنوی
1030 میلادی – سلجوقیان با آلپ کارا از فرماندهان علی تکین فرمانروای بخارا جنگیدند.
به تخت نشستن مسعود غزنوی. نیروهای تحت فرماندهی خمارتاش ، اوغوزها را به سمت جنوب یعنی مکران عقب راند.
در نوامبر 1030 آلتین تاش ، والی ایالت خوارزم ، به مسعود که به جای پدرش بر تخت سلطنت جلوس نموده بود ، در خصوص سیاست خارجی دولتی که در رأسش قرار گرفته بود ، توصیه ها و پندها ی داد.
1031 میلادی – گردهمایی ارکان دولت مسعود غزنوی و تصمیم برای گسیل سپاه جدیدی علیه اوغوزان
1032 میلادی – حرکت مسعود غزنوی علیه سلجوقیان و علی تکین. تهاجم آلتین تاش خوارزمشاه علیه علی تکین . بوغرا خان به عنوان فرمانروای قراخانی بر تخت نشست. مرگ ارسلان یبغو در اسارت ( زندان).
1033 میلادی – خبر حملات ترکمن های بالخان در غزنه به گوش رسید.
1034 میلادی – هارون خوارزمشاه از خوانده شدن خطبه به نام سلطان مسعود غزنوی جلوگیری نمود. سلجوقیان با هارون خوارزمشاه و علی تکین علیه سلطان مسعود غزنوی متحد شدند. حمله ی شاه ملک، حاکم جند به سلجوقیان .
سه مسئله سلطان مسعود غزنوی را به خود مشغول می نمود.( ترکمن ها در عراق ، خوارزم و هندوستان) . مسعود غزنوی با نیت حمله علیه ترکمن ها از غزنه خارج شد و به بست وارد شد.
عقب نشینی ترکمن ها و آمدن مسعود به سرخس .
حاجب بی تکین توسط ترکمن ها به قتل رسید.
1035 میلادی – در گردهمایی تشکیل شده در دیوان غزنه ، ارکان دولت سلطان مسعود در خصوص لشکرکشی به مرو تصمیم گرفتند. مسعود که از سرخس حرکت کرده بود ، به نیشابور وارد شد و با وزیر و دیگر ارکان دولت تشکیل جلسه داد . مرگ علی تکین.
هارون خوارزمشاه در نتیجه سوء قصدی که توسط غزنویان ترتیب داده شد ، به قتل رسید.
به جای هارون خوارزمشاه ، برادرش اسماعیل( خندان) برگزیده شد.
سلجوقیانی که وارد خراسان شده بودند ، اولین پیروزی ها را علیه غزنویان بدست آوردند و قورولتای تشکیل دادند( ژؤیه 1035) . مبادله ی سفیر و امضای تفاهم بین سلجوقیان و غزنویان.
ژانویه 1036 – سلجوقیان پیمان بسته شده را نقض کردند.
اتحاد سلجوقیان- اسماعیل خوارزمشاه (خندان) – اخبار رفت و آمد سفیر بین سلجوقیان و خوارزمشاه – به غزنه رسید(سوم منریران 1036)
20 فوریه 1036 – یک اردوی غزنوی به فرماندهی سوباشی علیه سلجوقیان به حرکت درآمد.
12 نوامبر 1036 – هیأت سفرای اعزامی سلجوقیان در بُست توسط سلطان مسعود پذیرفته شد.
18 نوامبر 1036 – هیأت سفراء به سمت خراسان حرکت نمود.
24 نوامبر 1036 – مسعود گزارشی دایر بر حرکت چاغری بی داوود با چهار هزار سوار به سمت غور را دریافت نمود.
13 ژانویه 1037 – مسعود گزارش هایی دایر بر پراکنده شدن ترکمن ها در همه ی مملکت دریافت نمود.
27 سپتامبر 1037 – مسعود برای اخذ تصمیم در خصوص سیاستی که علیه سلجوقیان اجرا شود ، ارکان دولت را به حضور طلبید.
14 مارس 1038 – سلجوقیان با استفاده از لشکرکشی سلطان مسعود به هندوستان علاوه بر خراسان به طالقان و فاریاب از شهرهای جوزجان هجوم آوردند. سلطان مسعود در آن باره گزارش هایی دریافت نمود.
19 آوریل 1038 – سوباشی که با فشار مسعود تصمیم به جنگ با سلجوقیان گرفت، در این خصوص از فرمانروای غزنه تقاضای صدورفرمان نمود.
30 آوریل 1038 – مسعود غزنوی فرمان جنگ علیه سلجوقیان را به سوباشی فرمانده جنگ صادر نمود.
10 ژوئن 1038 – خبر شکست سوباشی از سلجوقیان به غزنه واصل شد ( تاریخ جنگ احتمالا 20 می 1038)
11 آگوست 1038 – ابراهیم ینال پس از پیروزی با قوایی دویست نفره وارد نیشابور شد و با اهالی شهر در خصوص تسلیم مذاکره نمود. نامه صاحب برید خراسان در این خصوص به غزنه واصل شد.
14 آوریل 1038 – برای اولین بار در مرو به نام چاغری بی ، به عنوان ملک الملوک خطبه خوانده شد.
20 می 1038 – برای اولین بار در نیشابور به نام طغرل بی با عنوان سلطان المعظم خطبه خوانده شد .
8 ژانوویه 1039 – نامه و گزارش وزیر دولت غزنویان ارسالی از چغانیان . در خصوص حرکت چاغری بی داوود با قوای نظامی به سمت جوزجان ، به غزنه واصل شد.
6 مارس 1039 – گزارش هایی در خصوص آمدن چاغری بی داوود به نزد طغرل بی در نیشابور و عزیمتش به سرخس پس از اقامتی 40 روزه در آن شهر.
9 مارس 1039 – گزارش رسیدن چاغری بی با اردویی قدرتمند و مجهز به طالقان، به غزنه واصل شد.
16 مارس 1039 – وصول چاغری بی به فاریاب ، گزارش آمدن وی از آنجا به شبرغان واصل شد.
18 مارس 1039 – ده سوار ترکمن به نزدیکی باغی که سلطان مسعود در آن اقامت داشت نفوذ کردند ، چهار پیاده نظام هندی را کشتند . از کندوز فیلی متعلّق به مسعود را با خود بردند.
19 مارس 1039 – آلتی، حاجب چاغری بی داوود با 2000 نفر نیرو ، تا دروازه های بلخ پیش رفت.
21 مارس 1039 – خبر آمدن چاغری بی داوود از شبرغان به اولیاء آباد، به سلطان مسعود رسید.
7 آوریل 1039 – سلطان مسعود غزنوی و چاغری بی داوود در اولیاء آباد درگیر شدند.
شکست فرمانده سلجوقی –
14 مارس 1039 – حرکت سلطان مسعود از بلخ به سرخس.
27 می 1039 – خبر آمدن طغرل به نزد چاغری در نیشابور و عزیمتش به سرخس توسط جاسوسان به اطلاع سلطان مسعود در طالقان می رسد.
13 ژوئن 1039 – دیده بانان اردوی سلجوقی در نزدیکی تلخاب دیده شدند.
22 ژوئن 1039 – مسعود قوایش را با آرایش جنگی به حرکت درآورد.
1 ژوئیه 1039 – وارد شدن مسعود به سرخس
آگوست 1039 – ورود مسعود به هرات
سپتامبر 1039 – مسعود برای اتخاذ تصمیمات لازم برای مقابله با سلجوقیان ، هر روز جلساتی با ارکان دولت تشکیل می دهد.
9 نوامبر 1039 – مسعود پس از اتمام آماده سازی جهت جنگ با سلجوقیان از هرات به سمت بوشنج حرکت نمود.
28 نوامبر 1039 – آمدن قوای اعزامی مسعود علیه طغرل بی به الابوشان . قوای طغرل بی ، همین تازگی قبل از آمدن اردوی غزنه آنجا را ترک نموده بودند.
18 ژانویه 1040 – مسعود عمدتا به خاطر قحطی علوفه ، از تعقیب سلجوقیان دست شست و از نسا به نیشابور برگشت.
10 مارس 1040 – مسعود به قصد تعقیب سلجوقیان از نیشابور به سمت طوس عزیمت نمود.
5 می 1040 – عزیمت مسعود از طوس به سمت سرخس به خاطر قحطی ارزاق ( مرگ حیوانات در طی راه) .
14 می 1040 – ورود مسعود و قوایش به سرخس . سرخس را با جنگ تصرف نمودند.
16 می 1040 – مسعود سرخس را ترک گفته به سوی مرو حرکت نمود.
22 می 1040 –با خروج اردوی غزنه از سرخس، قوای سلجوقی از چهار طرف تهاجم آوردند.
23 می 1040 – وقوع جنگ دندانقان بین غزنویان و سلجوقیان ، پیروزی سلجوقیان – تاسیس امپراتوری بزرگ سلجوقیان .
***************************************
منبع: تاریخ امپراتوری بزرگ سلجوقیان ، جلد اول، دوره ی تاسیس امپراطوری
اثر محمد آلتای کویمن.
Mehmet Altay Koyman
Büyük selçuklu imparatorluğu tarihi cilt :1
Kuruluş devri
وبلاگ رسمی بنیادمختومقلی فراغی