دانگ نملی گوزوم غوشغولار کیتابیندان
دانگ نِم لي گؤزوًم
عبدالقهار صوفيراد
شابك: 1-2-91832-964 ISBN 964
ادبيات تركمن در تركمن صحراي ايران دورة تحول و تطور گوناگوني را سپري كرده است؛ بويژه در سدة اخیر پا به پاي رخدادهاي فرهنگي، اجتماعي، سياسي متحول گشته؛ در حاليكه حامل پيامهايي در اين زمينهها بود؛ مسير پر پيچ و تاب و سخت خويش را طي كرده است. ادبيات تركمن در دورة پهلوي مطابق ديدگاهي كه در كتاب «پژوهشهايي در ادبيات تركمن»(بهار 1377) ارائه شد، بر سه دوره قابل تقسيم می باشد كه هر كدام ويژگيهاي خاص خود را داراست. تا اندازهاي شاعران تركمن در اشعار خويش معرّف حيات اجتماعي، فرهنگي و قومي خود بودهاند. اين نكته در تحليل ادبيات دورة رضا شاه با عنوان «تركمن و ادبيات، رضاخانينگ زمانيندا» (مجلة يول 1370) به خوبي نمايان گشته است. اين روال در كتاب «ايران تركمنلرينينگ ادبي دوُرموُشي» (1997) نيز به چشم ميخورد. قوام و استمرار كار ادبي در تركمن صحرا نيازمند نقد ادبي و ارزيابي آثار شاعرانِ با تجربه و جديد است. تنها در مكتب نقد و انتقاد ميتوان رمز پويايي و جاودانگي آثار ادبي را شاهد بود. لكن زماني كه به مرحلة وفور آثار منتشرة ادبي پا نگذاشتهايم، چگوًنه ميتوان انتظار داشت فضايِ تحليل و آناليز علمي شكل گيرد. در نتيجه می بايست در اين دوره اولويت را به كارهاي ادبي شاعران و نويسندگان داد كه بتوانند در اين عرصه عرض اندام نمايند. سپس ميتوان مرحلة نقد و بررسي را به موازات آن پيش برد.
هم اكنون خوشحال هستيم كه كتاب شعر «دانگ نملي گؤزوم/ اشك سحرگاهان» اثر عبدالقهار صوفيراد را به چاپ ميسپاريم. او شاعر جوان و صاحب ذوق و سليقهاي است كه در طول چند سال اخیر، اشعارشان در جرايد و مطبوعات داخل و خارج منتشر گرديده است. اشعار ايشان غالباً مضامين فرهنگي، اجتماعي، ديني و غیره را در بر ميگيرد و توانسته است در پرداختن به اين مساِل و عرضة اشعار زیباو مقبول عامة مردم، توفيقات زيادي را حاصل نمايد.
ارازمحمد سارلي
مؤسس و مدير عامل مؤسسه فرهنگي، انتشاراتي
مختومقلي فراغی
به ياد پدرم!
كه اوّلین معلّم من بود.
ماضموني :
سؤز باشي 9 / آنچه در باره رسم الخط كتاب بايد بدانيم 16/ «محمد» (ص)اوًچین 21/ گلين غیًزلار 23/ سانسيز صيپاتلي شآخیًر 24 / باريندا 26/ نأشهكش 28/ مرد غوچاقلار 30/ اِي دوغان 32/ دوغري يانا گل 33/ جیًدا بولدي 35/ باخار 36/ هاني بيرجه ییًلغیًر 37/ پيًراغی 39/ آيراليق 40/ شآخیًرچيليق دويغوسي 41/ شِهيد حاقدا 43/ چوپان اوغلان 45/ ... گوًل 46/ آغاران ساچلار 48/ سؤيگأ بؤلِكلر 50/ سيًغیًر ساتان 51/ بييكلرينگ باش اوجوندا 53/ دانگ نِملي گؤزوم 55/ سؤيگي حاقدا 57/ آچ گؤزونگي 58 / دينگه ذهينيمده... 59/ اِي یوًرِک 60/ واطان 61/ سوًزوًپ دور 62/ ديدارينگا زار بولسام-دا 63/ باياق باغ ايچينده 64/ بو توپراق 66/ دينگه گؤزلري غالدي 67/ بوُ گوًندن ديًن 69/ توًملوًگينگ ترسينه شم بولدوُم 70/ دؤووًر دوُرلانار مي؟! 72/ غیًش گلمزدن بوُروُن 73/ كأتهلر 75/ ياغیًش حاقدا 76/ بوسنيالي زنانلارا 77/ اِي باخار 78/ چمن غوجاغیًندا دؤرأن دويغیً 80/ ياز اِثرني سالماني... 82/ عيشق مولكونينگ شاسي 84/ آيلانيپدور مزيللر 87/ چاغاليقدان بير حاطيرا 89/ ایًنسان 91/ اويتگهمك بوُيريار 92/ اِي آداملار 93/ يار غورساغمي گؤر اينه 94/ موُخاپبت 95/ اِي گؤزللر 96/ غوراقليق حاقدا 97/ آياغیًمدان آچ زينجيري 99/ آغشام گلدينگ دوًيشومده 101/ بولماغیًن ناشي 103/ غونگشي اوبادا 105/ کوًممِدیم 107/ «محمدينگ» يولي 109/ دوًنیأم 111/ گپ يتمكده دأل 112/ گويز حاقدا 113/ ياش شآخیًرا اوًچین 114/ سني گؤرمأن... 115/ حاليس 117/ ايندي دينگه غامدان يازاسيم گليأر 118
سؤز باشي
توًملوًگينگ تِرسينه شِم بولدوُم
بويدان باشيًم اؤز اودوُما نِم بولسا-دا
موًديميليك يانيپ دوُراسيم گلدي
ييتنلره سالغیً برهسيم گلدي
دوًیبوًندن ظلوُلماتي اوراسيم گلدي
آيدينگليغیً اؤز اینامدا
گؤرهسيم گلدي
«توًملوًگينگ تِرسينه شم بولدوُم»
شاعر عبدالقهار صوفيرادينگ شعريني ايلكينجي گزِك راديودان اشيديپديم. سونگ سونگلار، «ستّار سوقي»، «عيدي اونق»، «قربانگلدي آهونبر»، «نازمحمد پقه» يالي استاد شاعرلارينگ اوتورشيغیًندا اونوُنگ اؤزي بيلن ياقیًندان تانيشديم.
شوندا، عبدالقهارينگ شعري همّأنينگ اونسوني اؤزونه چكيپدي.
عبدالقهار 1344-نجي ییًلدا، «ايمر محمدقلي آخوند» اوباسيندا دوًنیأ ايندي. باشلانغیًچ اوقوُولاريني، اؤز اوباسيندا باشلادي، سونگ گنبدقابوسا باريپ اورتا مكدبيني شول شهرده قوُتاردي. ديپلمدان سونگ تهرانينگ معلم تربيهلهيأن مركزينه اوقووا گيريشدي. شوندان بأري اول معلمچيليق كأري بيلن مشغوللانيپ گليأر. اول معلمچيليق كأري بيلن قابات 1372-نجي ییًلدا گنبدقابوسينگ «پيام نور» آدينداقي يوقاري اوقوو جاييندان پارس ديلي و ادبياتينينگ ليسانس مدركيني-ده آلدي.
عبدالقهار، يتگينجِك اوغلانقا، آتاسينينگ شعرلاريني اشيديپ، شعره مايل بوليار. اول اؤز قوشغیًلارينينگ بيرينده آتاسينينگ شاعرچيليغیًنا اشاره اديأر:
سن عالمدينگ، سن بلتدينگ، توركمنينگ گچميشينه
قان غضبلي سؤوشلرنه، ينگيليش - ينگيشينه
ياشليغیًنگدا قوشغیً دوزدونگ، سينالاردا جايي بار
سن بييكدينگ بو دوًنیأده ديييپ بولماز تايي بار
اول آتاسي مرحوم بولاني حقدا دوزِن آغیًسيندا بو مسئله اشاره اديأر. بيله دانا آتادان، شاعر اوغول تربيه تاپماغیً گنگ زات دأل.
عبدالقهار، ياشليغیًندان كلاسيك شاعرلارينگ اثرلري بيلن تانيش بوليار و كمكمدن الينه قلم آليپ، شعر دوزمأگه باشلايار.
اول ايلكينجي گزِك 1371-نجي ییًلدا «دانگ نملي گؤزوم» دييِن قوشغیًلار ييغیًنديسيني 50 صحيفهده اؤز دوستلارينينگ آراسيندا يايراتدي.
عبدالقهارينگ شعر دپدرينه گؤز آيلاسانگ، اونونگ شعرينينگ نأهيلي اؤسنديگينه حيران قاليپ دوُريارسينگ. اونونگ شعرده، اؤزونه مخصوص يولي بار. اونونگ شعرينينگ ساده و سويجي بياني بار. اول اؤز شعريني، خلقیًنگ پيدالانيان سؤزلري بيلن بزأپدير. اونونگ شعرينده، گؤنگلرده گؤزلِنيأن عیًشغینگ اثرلريني گؤروپ بيلرسينگ:
دانگ نملي گؤزوم يالبارادير يارا هميشه
گؤركأنه گؤزِل سن مني سؤيسنگ نه گؤزِلليك...
و يا: « عاشیًقام من بير خدايا، اويلانيپ چیًقديم دوزه... ».
گؤرونگ شاعر، حضرت رسولي(ص) نأهيلي وصف اديأر:
بهار سنگ عیًشغینگدان گؤركي گيهسي
دوًنیأ بو عشق اوًچین قوُرالدي گرِك
اونونگ كلاسيك شاعرلاريميزي وصف اديشي-ده اويتگهشيك:
مختومقلي فراغیًنينگ وصفيندا:
توكهنِكسيز توم گيجأنينگ دانگي بار
حق نورينينگ يالقيميدير پيراغیً
گؤزباشيدير اِنچِمه دانالارينگ
هم بو دوًنیأميزينگ گؤركي چيراغیً
«پيراغیً حقدا»
ملاّنفس بارادا آيديار:
عشق مُلكينينگ شاسي سن،
سؤيگي محبّته
ـ چاییًلان ـ
قوشغی ًلارينگني
هر بير كلّهسينده
ـ کوًی بولماديق هم
اشيدن-ده اوقان-دا
شو كلّهسيها: کوًیلهنیپريأر، بلكي قيزماليراق گيدیپرمهگي
مجنون كیپي، داغلارا طاراپ، یوًزلهنیپرمهگي
يا-دا طاهیر دهيين، باغلارا طاراپ
بارماغیً آخمال.
«عشق مُلكينينگ شاسي»
اونونگ وصفي شعرلاري، دورلي موضوعلارينگ تؤوِرِگينده آيلانيار. «كومّديم» دييِن، شهريني وصف اديأن شعرينه سر سالايلينگ:
مونگ ییًلليق تاريخي باشدان گچيرن
قابوسدان ياديگأر قالان كومّديم
شونچا عصر ياشا بيلدينگ ياشا سن
شُهراتي عألِمه دولان كومّديم
«كومّديم»
اونونگ وصفي شعرلاريندا، تركمن گلين قيزلاري، مرد قوچاقلاري، وطن سؤيگوسي، شهيدلرينگ شان-مرتبهسي و طبيعتينگ گؤزلليگي يانگلانيپ دوُر.
اونونگ نأزيك دوُيغولاري «اي يورك»، «آچ گؤزونگي»، «دينگه ذهينيمده»، «بييكلرينگ باش اوجوندا» و بيلهكي قوشغی لاريندا كأنرأك گؤرونيأر:
دينگه ذهينيمده
جننِتي گؤردوم
حوًیرلري بيلن
قانداريلان ياپلار، گوًللري بيلن.
«دينگه ذهينيمده»
و يا:
گؤزلرينگ قيريندا يول ياساپ دورلار
نچوًن غاما باتيپ سينگ اي یوًرِک
خزان يلي اوُرموش دوًنیأنگه مگر؟
«اي یوًرِک»
و ينه:
بو گوًنلر قيش یوًرِک يازي کوًیسهيأر
بهار دهي اؤزونگي گوًله بزأنگده
هايقيراسيم گليأر دوستونگ من ديييپ
يايي قيييپ كيرپيك مانگا گزأنگده
«سؤيگأ بؤلِكلر»
نأشهكشلري كأيهمك، بوليان واقالارا و قالينگا تنقيدي باقيملاري، اونونگ كؤپچوليگيميزينگ قیًنچيليقلارينينگ يانيندان يؤنه گچمهيأنديگينه شاياتليق اديأر.
نأشهكشلر بارادا:
هرويين دير عيالينگ، يولداشام ناس دير سانگا
اگر نأشأنگ قاچايسا، بو دوًنیه ياس دير سانگا
«نأشهكش»
قالينگ حقدا:
بير گوًلونگ ديليندن اشيتديم شيله: قالينگ آدلي بير بلادان من كؤيدوم
«آغاران ساچلار»
اونوُنگ تنقيدي شعرلاريندان «سيغیًر ساتان» قوشغوُسي، اوقيجيلارينگ يورِگيندن توُرسا گرِك:
قونگشيلارا سيغريمی ساتجاق دييِمده
سارغیًت اِت-ده دلاّل گتير دييديلر
شوندان سونگ دؤكولدي دوُردي دلاّللار
بيزلرينگ آلجاغميز سيغیًر دييديلر
و...
موضوع تايدان عبدالقهارينگ شعرلاريني كؤپنگرأك گؤزدن گچيرسك، آيدارا-دييهره گوررونگ كأن. يؤنه اوني باشغا بير فرصته قويمالي بولياريس.
بيز بو سؤزباشينگ ایًزيندا اونوُنگ شعرينينگ «اؤلچهگي» و «قالبلاري» بارادا هم دوروپ گچمكچي بولياريس.
دوًنیأ شعرينده هر دورلي قوشغیً سيستماسي بار. تركمن قوشغیً دوزمهگي «بارماق سيستماسي» (وزن هجايي) اصوللارينا اييِريأر.
عبدالقهارينگ شعريني بارلاپ گؤرِنيميزده اونوُنگ شعري، بارماق سيستماسيندا 8، 11، 14 و 15 بوغوُنلاردا آيديليپدير.
سكيز بوغوُنلي:
نيچه عاشق گليپ گچدي
حق عیًشغیندان شراپ ايچدي
دوًنیهسينه كپن بيچدي
عشق اوًچین جان فدا بولدي
«جُدا بولدي»
اون بير بوغوُنلي:
دور داميليان بارماق قوللار سيزده بار
گوًل اولكأمينگ گلينلري قيزلاري
«گلين قيزلار»
اوندؤرت بوغوُنلي:
دوستلار ياغشيدان ياغشي، بولسا بير گوًن زامانا
خوش هوادا دِملهنيپ، گزسك اِسن-آمانا
اِركينليگينگ آوازي، حؤزير برسه بوُ جانا
آيدينگ يولا قارالسا، باش بريلمهسه خانا
پارلاسا اركينليگيم، يان برمهسه دوُشمانا
«پارلاسا اركينليگيم»
اون بأش بوغوُنلي:
چاغیًرار من اِي سني زیبا بهاریستانا گل
دييهرين گل دوغري يولا حقا یوًز توتمانا گل
اؤزينگي دوًنیأگه بنده قیًلماغیًن اِركانا گل
ديمهرين «مستانا گزمه» يؤنه دوغري يانا گل
«دوغري يانا گل»
شعر دوزمهگينگ «بارماق سيستماسي» بارادا كأنرأك معلومات آلار دييسهنگيز، بوُ اوُغوُردا يازيلان كتابلار و مقالهلارا باقمالي بولارسينگيز.
شاعرينگ شعر قالبلاري، بيزينگ كلاسيك شاعرلاريميزينگ اصوللارينا اييِريأر، بير نأچه يرده اونوُنگ تركمن شعريّتينه قوشان تأزهليكلريني هم گؤروپ بيلريس.
اونوُنگ كلاسيك شاعرلاريميزا تابين قالپلاري، «مسمط»، «غزل»، «قطعه»، «مثنوي» و «رباعي» شكلينده يازان شعرلاريندان عبارت بوليار.
شاعر، سيلابيك سيستماسي بيلن كلاسيك قالپلاردا آيدان شعرلاريندان باشغا، اونوُنگ «آزاد شعرلاري» گوررونگه قويولامالي مهم زاتلارينگ بير بولوُپ دوُريار.
آزاد شعرلار، ايران تركمن شاعرلارينينگ طاراپيندان، كأن قارشي آلينان دألدير. عبدالقهارينگ آزاد شعرلاري، ترتيپ و دوزگوًن بيلن آيديلانسانگ، تركمن خلقیًنينگ آراسيندا اؤزونه جاي آچار اؤيديأرين. اونوُنگ آزاد شعرلارينينگ هر بير سطري، بؤلك بوغونلاردان عبارت بوليار و كأ اولارينگ آراسيندا قافيه هم ساقلانيار. مونونگ اؤزي اونوُنگ بو هيل شعرلارينا، مخصوص هنگ بريپ، اشيديأني شعرينه قولاق آسماغا هؤوسلنديريأر:
سر اِديأرين آسمانا (7 بوغوُن)
بير گؤزومدن نالا (6 بوغوُن)
بير گؤزومدن بگنچ ياشي دؤكوليأر (11 بوغوُن)
آسمان گؤيه بزهنيپ دير (8 بوغوُن)
مرجنلري يالپيلدآشیًپ (8 بوغوُن)
گؤزلريمه گؤزِل بولوُپ گؤرونيأر (11 بوغوُن)
نه عجايپ گيجه بولدي من اوًچین (11 بوغوُن)
نه عجايپ گيجه بولدي بيز اوًچین (11 بوغوُن)
«بِييكلرينگ باش اوجوندا»
و...
آزاد شعرلارا، اركين و قاداسيز آيديليان شعر ديييپ آد برسك-ده، اونوُنگ شاعرينينگ سليقهسي و ذوقي اونگا آوادانليق قوشوپ بيلر.
عبدالقهارينگ آزاد و سيلابيك قوشغوُلارينينگ گوررونگ اِدِرگه جايي كأن. يؤنه بو ايشي اينديكي اوُلي كأرلريميزينگ خاطاريندا قويوپ، حأضيرليكچه شوُنگا قناعت اديأريس.
سؤزوميزينگ سونگوًندا بير نأچه زادي بللاپ گچمكچي بوليارين. بيرينجيدن تركمن شعرينينگ ايراندا آز اؤسمهگينينگ اوُلي سبپلرينينگ بيري، شاعرلارينگ آرا قاتناشيغیًنينگ يوقلوغیً اوًچین دير. اگر شاعرلاريميزنگ بير بيريلرينينگ قوشغیًلاريني اشيتسهلر و اؤز آرا مصلحتلاشسالار، اوندا تركمن شعري اؤسوپ گيدي برر.
شعر، ديل و مدنيّتينگ اؤسوشيني گؤركزيأر. شاعرچيليق دينگه سؤزلري بير-بيرينينگ يانينا گتيريپ، بوغوُن تايدان ميزان ديييپ، خلقه بير نأچه سامراما سؤزي تابشيرما دأل. شعر یوًرِکدن سيزيپ، اؤز آوادانليغیً بيلن یوًرِکلرده اوتورماليدير. شعرينگ سارغیًدي بولماليدير. شعر، یوًرِکلري قالقیًنديرماليدير.
شعري نأهيلي باشلاماق، نأهيلي يؤروتمك و نأهيلي قوُتارماق شعريّتده مهم المنتلرينگ بيري بولوُپ دوُريار. شاعر، شعريني كيملره آيديانيني بيلمهليدير. شاعر هايسي ديل بيلن آيتسا، شعري یوًرِکلرده اوتورجاغیًني بيلمهليدير. بو هيلي شاعرينگ شعرينه همه كيشي قايل بولار.
عبدالقهار شعرينده، خلقیًنگ سؤزلهيأن سؤزلريندن پيدالانيپ، اؤز دييجك زاتلاريني یوًرِکيندن سيزديريپ، يوركلرده اوتورتماغا باشاراندير. اونوُنگ، تركمن شعريني استادليق بيلن اؤنگه أكيتجهگينه و اونگا تأزهليكلر قوشجاغیًنا، و اؤسمهگينه سبپ بولجاغیًنا همّأميز اینانياريس.
بيز شو آرزولار بيلن، اونوُنگ «دانگ نملي گؤزوم» آدلي شغرلار ييغیًنديسيني سيز هِرمتلي ادیپات سؤيوجيلره هؤدورلهيأريس.
محمود عطاگزلي
تركمني را چگونه بنويسيم؟
( آنچه در بارة ی رسم الخط كتاب بايد بدانيم)
از آنجا كه زبان و ادبيات و بطور كلّي فرهنگ مردم تركمن از دين مبين اسلام تأثير پذيرفته و در طول تاريخ با آن عجين گشته است رسم الخط و الفباي اين زبان نيز بهتراست از الفباي اسلام و قرآن بيگانه نباشد، امّا اين گفته بدان معني نیست كه الفبايي مخصوص و متناسب باويژگي هاي زبان تركمني نداشته باشيم. در الفباي عربي حروفي هست كه بيانگر صداهاي مختلفِ متشابه می باشد كه بعضي از آن صداها در زبان تركمني وجود ندارد. به عنوان مثال حرف( S) در عربي به سه طريقة ی مختلف گفته و نوشته ميشود؛ يعني چون از نظر گفتاري و شنيداري با يكديگر تفاوت دارند(واج های جداگانه اند) فلذا از نظر نوشتاري نيز با يكديگر متفاوت هستند. امّا اين مسئله در زبان تركمني ديده نميشود و كلمههاي عربي كه داراي هر يك از انواع ( S) باشند باز به يك طريق گفته يا تلفظ ميشوند. همچنين آن كلمات در زبان تركمني از حالت اصلي خود به اصطلاح شسته و رُفته شده ، با قواعد گفتاري زبان تركمني هماهنگ گشته و از شكل عربي خود تغیير يافته است. با توجه به این موارد، براي الفباي تركمني از میان حروف متشابه ازنظر واج می توان تنها یک شکل را گزينش نمود. براي اين كار سري به نوشتههاي پيشينيان و معاصرين ميزنيم و متداولترين شكل را كه آنان در نوشتههاي خود براي كلمههاي تركمني به كار بردهاند انتخاب مينماييم. به عنوان مثال براي صداي ( S) از ميان سه شكل (ث ـ س ـ ص) شكل (س) را برميگزينيم چرا كه اين شكل در تمامي نوشتههاي معتبر متداول بوده و از نظر نوشتاري نيز سادهترين و متناسب ترين آنها می باشد. يك نكته را نيز در اين مورد بايد اضافه كرد و آن اينكه ما هر كلمه را چه اصیل و چه بر آمده از زبانهاي ديگر همه را يك كلمة ی تركمني شناخته و با توجه به فونتيك و قواعد زبان تركمني حتماً به همان صورتي كه تلفظ ميشود خواهيم نوشت و در زبان تركمني كلمه های عربي را از نظر علم اشتقاق و صرف و غیره (قواعد مربوط به زبان عربي) بررسي نخواهيم كرد بلكه اين بررسيها با توجه به قواعد دستوري زبان تركمني خواهد بود (البته از نظر تحقيقات علمي دربارة ی شناخت اصل كلمه و اينكه از كجاو كدام زبان آمده، مسئلة ی ديگري است)...
اگر ما در الفباي عربي متناسب باويژگيهاي زبان تركمني تغیًيراتي جزئي ندهيم و بخواهيم آن را همانگوًنه كه هست تحميل كنيم اين كار به نظر حقير نوعي بياعتقادي نسبت به استقلال زبان و ويژگيهاي موجود در آن خواهد بود و حتّي در دراز مدّت ميتواند زبان را تحت تأثير قرار داده از نظر گويش تغیًير دهد، و سبب ورود كلمات بسياري از زبان عربي شود.
در بارة ی مصوت ها نيز بايد گفت كه در الفباي عربي تنها سه مصوت بلند آ ـ او ـ اي وجود دارد كه شكل هاي كوتاه آنها نيز با علاِمت های فتحه و ضمه و كسره نشان داده ميشود كه اين تعداد مصوّت در مقايسه با مصوت هاي زبان تركمني (و در كل تركي) بسيار اندك است چرا كه زبان تركمني داراي نُه مصوت است و اين خود در استفاده از الفباي عربي براي زبان هاي تركي مشكلاتي ايجاد ميكند كه در كشورهايي كه تحت حكومت هاي غیر ديني هستند ملاحظه ميشود به سبب تناسب الفباي لاتين با اين زبان ها، از الفباي عربي روي گردان شدهاند كه اميد است با پيشنهاد متناسب سازي الفباي عربي براي زبان تركمني (تركي) آنگونه ممالك نيز به الفباي عربي ارج نهاده و از آن استفاده نمايند.
يادآوري يك نكته در اينجا لازم ميرسد و آن اينكه اگر چنانچه شكل اصلي كلمات از نظر نوشتاري در ميان مردم داراي قداست باشد و نوشتن آنها به همان صورت اصلي ضروري تشخيص داده شود. در اين صورت آن كلمه يا عبارت را با همان حروف اصلي (عربي) داخل گيومه یا به صورت برجسته ميتوان نگاشت اين عمل در ساير زبان هاو رسمالخطها نيز انجام ميپذيرد.
اكنون با اشكال مصوت ها آشنا ميشويم. زبان تركمني داراي نُه مصوت است كه به دو گروه نرم (زير) و سخت (بم) تقسيم ميگردد:
1- مصوت هاي نرم (پنج مصوّت): ( أ –َ /a )،( اِ -ِ ـه ه /e )،( اؤ ؤ/o )،( اوً وً/u )،( ایـ یـ ی ) .
2- مصوت هاي سخت (چهار مصوّت): ( آ ا/a )،(او و/o )،( اوُ وُ/u )،( ایـً یًـ ی/y ) .
در هر كلمه ی اصیل مصوت ها از يك گروه می باشند. يعني چنانچه اوّلين مصوت كلمهاي از گروه مصوتهاي نرم باشد، مصوتهاي بعدي كلمه نيز از مصوتهاي نرم خواهد بود ویا بالعكس.
علائمي كه براي تشخيص مصوت ها از يكديگر بر بالاي آنها گذاشته ميشود ( ـُ، ــً، ـَـ ، ...) را ميتوان تنها در بالاي مصوّتِ اول كلمه گذاشت و براي مصوت هاي بعدي ضرورتي براي گذاردن آنهاوجود ندارد. زيرا با توجه به آنچه گفته شد پس از آنكه دانستيم اوّلين مصوّت از كدام گروه (نرم ـ سخت) است، خواهيم دانست كه مصوت بعدي از چه گروه و به تبع آن كدام مصوّت می باشد. لذا ضرورتي به گذاشتن علامت در همه جاي كلمه ديده نميشود.
و امّا صامت ها، در زبان تركمني بيست وچهار حرف صامت وجود دارد.
پس براي نوشتن اين زبان از ميان الفباي عربي-فارسي حروفی را گزينش كردهايم (با توجه به شرايطي كه قبلاً ذكر گرديد) كه عبارتاند از:
«ب- پ- ت- ج- چ- خ- د- ر- ز- ژ- س- ش- غ- ف- ق- ک- گ- ل- م- ن- نگ- و- هـ - یـ».
البته هشت حرف دیگر نیز وجود دارد که مختص نوشتن کلمات دخیل عربی است. با این حروف کلمات اصیل ترکمنی وکلمات غیر عربی دخیل درزبان ترکمنی نوشته نمی شود. این حروف عبارتند از : «ث- ح- ذ- ص- ض- ط - ظ – ع» .
نشانهها: 1- ساكن: ـْ در نوشتار ترکمنی از آن بر روی صامت ها استفاده می شود.
2- تشديد: ـّ در كلمههاي تركمني از آن استفاده نمی شود.
3- مد : ــ مانند آ، او، ايـ ... (تنها در مواقع ضروري و دركلمات مبهم، از علامت مد يا كشیدگی صدا استفاده ميشود).
در پايان اميدوارم اين رسمالخط پيشنهادي مورد توجه بزرگان و اساتيد محترم قرار گرفته، رهگشاي فقدان يك رسمالخط واحد ميان ايرانيان تركمن گردد. در زير كلماتي به عنوان مثال براي هر مصوّت آورده ميشود:
1- أ: ألِم= عالم ـ جهان/ أشگأر= آشكار.
2- اِ: اِگيرمك= ريسيدن/ دِره= درّه.
3- اؤ: اؤلوًم= مرگ، فوت/ كؤك= ريشه.
4- اوً: اوًموًر= مِه/ سوًيجي= شيرين.
5- ايـ : ايگده= سنجد/ ايميت= غذا، طعام.
6- آ: آتا= جد ـ پدر/ آدام= آدم، انسان.
7- او: اوتاغ= اتاق/ اوتوُرماق= نشستن/ توي= جشن.
8- اوُ: اوُدغاشیًق= پي در پي/توُغ= پرچم.
9- ايًـ : ايًمتيًلماق= متمايل شدن/ ايًمارات= عمارت، بنا/ ييًرتيًجي= درنده، پاره كننده.
توضيحات و پیشنهادات:
1- ممكن است در خصوص همگون بودن شكل مصوّت «او ( O)» با صامت «و ( W)» و همچنين مصوت «ايـ ( i)» با صامت «يِ( y)» به نظر برسد كه جهت تشخيص آنها از يكديگر بهتر است علامتي بر روي يكي از آنها گذاشته شود. بايد گفت هيچگونه احتياجي بدين كار نيست به اين دليل كه جمع دو مصوّت در يك بخشِ كلمه محال است. «در هر كلمهاي تعداد مصوّت ها نشانگر تعداد بخش هاي آن كلمه است» ونيز صامت ها تنها با همراه داشتن يك مصوت ميتوانند بيان شوند و در غیر اين صورت قابل بيان نيستند. بنابر اين چنانچه اين دو شكلِ مشابه، در كلمهاي به دنبال هم آمده باشند، با توجه به موارد ذكر شده خود بخود متوجه خواهيم شد كه يكي از آنها مصوّت و ديگري صامت است. مانند كلمة «سوووُق» كه چوًن حرف اوّلِ بخش اوّل كلمة صامت است بنابر اين حرف دوم مصوت است و چوًن بخش اول با يك مصوت به پايان ميرسد بخش دوم كلمه روشن است كه با صامت ( W) آغاز خواهد شد (در زبان ترکمنی هیچ هجایی با مصوت آغاز نمی شود).
2- حروف صامت داراي ويژگي هاي متفاوتي از قبيل آوايي وبی آوا بودن(واکدار و بی واک) ، امتدادپذير وغیرامتدادپذیربودن هستند. در زبان تركمني بعضي از حروف صامتِ غیًر امتدادپذير گاهي به حالت امتدادپذير تلفظ ميشوند. يعني در اصل همان حروف غیًر امتدادپذيرند كه در شرايط خاص به امتدادپذير تبديل شدهاند. اين حروف عبارتاند از پنج حرف «ب، پ، ج، غ ، گ» كه با توجه به معني و سياق كلمه ميتوان تلفظ صحيح آن را تشخيص داد. در حالت امتدادپذير حرف «ب» شبيهِ امتدادپذير « V» و حرف «پ» شبيه امتدادپذير «ف» ]كه در اين هر دو نوع شكلِ لبي بودن حروف پابر جاست و مانند «و» و «ف» فارسي لبي-دنداني تلفظ نميشود [ و حرف «ج» به صورت امتدادپذير «ژ» و حرفهاي «غ» و «گ» نيز به صورت امتدادپذير تلفظ ميشوند. همانگونه كه در حروف «غ» و «گ» براي هر دو حالت (امتدادپذير و غیًر امتدادپذير) يك نشانه در الفبا بكار ميرود، براي هر يك از سه حرف ماقبل نيز می توان در هر دو حالت از يك نشانة ی الفبايي استفاده شود.
3- صداهاي « H» و « KH» در زبان تركمني در اصل يك حرف يا دو واجگونه می باشند. در ابتداي كلمه هميشه به صورت « H» تلفظ ميشود ولي در ميانه و آخر كلمات با تأثير مصوّت ما قبل خود (مصوّت غالب در ساخت كلمه با توجه به قانون هماهنگي اصوات در زبان تركمني) در گفتار تغیًير ميكند. يعني اگر نوعِ مصوّتِ غالب در ساخت كلمه از گروه مصوتهاي سخت باشد به صورت «خ/ KH» و چنانچه از گروه مصوتهاي نرم باشد شبيه «هـ/ H» تلفظ خواهد شد. با توجه به اين اصل در نوشتن اين صدا نیز می توان تنها از يك نشانة ی الفبايي استفاده کرد .
4- برای شکل حرف« نگ» که درآن دو نشانه ی الفبایی به کار رفته می توان از شکل « ن» به همراه یک سرکش استفاده کرد .
عبدالقهار صوفيراد
«محمّد» (ص)اوًچین
سانگا درِك سؤيگي ياتير یوًرِکده
«محمّد» سن یوًرِکلرينگ سولطاني
آقار سوُوي عاشیًق ميًقا دِنگيزه
سنگ عيًشغیًنگدا آقار داماريًم غاني .
گؤگوًنگ گؤزل گؤركوًن آي اِدر چِندان
آيديًنگليًغیً آي سنگ یوًزوًنگدن آلدي
گوًنديز آران آدام ديًنچ آلسين ديييپ
ساچلارينگ رنگكيندن گيجه ياسالدي .
هِر نأرسه بير زادي توُتوُنار دليل
پلِك جوًنبوًش تاپدي سنينگ آديًنگدان
بيلبيل گوًلي کوًیسأپ آيديًملار اوقار
مؤمینلر سايراشار سنينگ ياديًنگدان .
هايسي هاچان گوًلوًنگ گؤركي كؤپهلر
سَحِر واغتي چيًغ باساندا یوًزوًني
سنگ عیًشغیًنگ غوُرشاسا هِر بير يوًرِگي
دوًومه ياشلار سَحِر بزأر گؤزوًني .
دوُمان آلان، آلاس غوپاس دوًنیأده
ييتنلره دينينگ شام چيًراغ گؤيأ
بوُ مِنزيلدن آشماق يول، سنينگ یولوُنگ
گؤركأنه گوًل بيتن گؤزِل باغ گؤيأ .
اول اِدهِمينگ اوغلي ناتدي كؤشگوًني
منِم شِيدا سنينگ عیًشغیًنگدا نالان
كرِم لي بارانا منگزهيأ یولوُنگ
غارا بوُلوُت لارا ساليًپدير تالانگ .
كؤنگوًل غوُشوُم سندن تاپار آرامي
دينينگ تِشنه چؤلي غانداران ياغميًر
عیًشغیًنگ مِرهِم اِدر هِر بير ياراني
آنگسا حؤكمان غايدار راييًندان كافیًر .
گوًللر سنگ عیًشغیًنگدا گؤركوًنگ اِيهسي
بوُ عیًشق اِگر اؤلسه اؤلِردي یوًرِک
باخار سنگ عیًشغیًنگدا گؤركي گِيهسي
دوًنیأ بوُ عیًشق اوًچین غوُرالدي گرِک .
دوًردامیًلیان بارماق-غول لار
دوًر داميًليان بارماق غوللار سيزده بار
گوًل اوًلكأمينگ گلينلري غیًزلاري
مانگلاينگيًزدان بوُرچاق - بوُرچاق دِر داميار
گوًل اوًلكأمينگ گلينلري غیًزلاري .
زَحمِتينگيز اوًچین راخمات لار ياغیًار
ايشينگيزده هميشهليك يِنگيش بار
هوًنأرينگيز هِر گؤرهني جاديًلار
گوًل اوًلكأمينگ گلينلري غیًزلاري .
ايشدن آتانگ ياداپ اؤيه گِلنده
غوُوانيًپ هوًنرينگه آرما بِرِنده
داراق سازيًنگ ياداو غويماز بدِنده
گوًل اوًلكأمينگ گلينلري غیًزلاري .
سانسيز صیًپاتلي شآخیًر
گوًنشدِن هِم ييتيرأك قالاميًنگدا گوًيچ بار
يايديًنگ ايله كؤپ سيًري چيًن ذِكاواتلي شاخیًر ،
غوشغوُلاريًنگ آرنا دِي آقيار ايلي غاندیًريًپ
عیًشغیًنگ، عيًلمينگ اوجاغی كؤپ كِمالاتلي شاخیًر .
هِرنه دييسنگ آز بولار پيًراغی سن بارادا
بارديًر دوًرلي سؤزلرينگ بيز توًركمنلر آرادا
جانا شيًپا-اِم بولار گوًيچ بِرِر هِم اِرادا
آديًنگ ديري دير سنينگ اِي پاراساتلي شاخیًر
ياشاييًشدا چكيپ سن نيچه جِبري جِپاني
بوُ دوًنیأدن هیچ ماخال گؤرمأنديرسينگ وِپاني
ماغشوُق، بالادان جیًدا، بيليپ سن دوًنیه پاني
آيراليغیًنگ اِلينده ايًستيًقاماتلي شاخیًر .
ذوًرياديًنگدان بولمادي اوُزين اوُزاق ياشانينگ
يؤنه جانا جان غوشيان بارديًر بييك ديوانينگ
اِي كي سنينگ سؤزلرينگ «مِكاني سؤز حارمانينگ»
«جامي جاخان ناما» سن اِي كراماتلي شاخیًر .
سازانداميًز سؤزلنگه اِركانا سازيًن چاليار
دينگلأپ گوًنديز گيجهلر غوجالار هؤزير آليار
آزات سؤيِر ييگيتلر اوقاپ آياغا غاليار
ايًلخام قوُرآندان آلديًنگ اِي شاخاماتلي شاخیًر
اِي پيًراغیًم اؤزوًنگه هور هومسيني يار اِتدينگ
ظاليًم سوًتِمكأرلرينگ دوُرموُشيني تار اِتدينگ
ايلينگ يوووُز غیًشيًني ياز دِي لألهزار اتدينگ
«عبدالقهار» يازسا، سن سانسيًز صیًپاتلي شاخیًر .
باخار
گؤز تيكيپ اوتوُرسانگ دوًزلره غولا
بزأپ دير گؤركانا غیًرميًز لألهسي،
ينه سر سالايسانگ ساغ بيله سولا
گؤگريپدير گوًلوًنگ غیًزيل آلاسي.
يدي بوغوُن چوپان صََحرادا چالار
بيلبيلينگ اووازي اوًلكأني آلار
ير یوًزي بزهنيپ دوًنیأ گؤرك سالار
چیًقار مِرت کوًیوًندن غامي نالاسي.
آقار سوُولار آقيپ باريار، تولقوُنيار
آغاچلار باشيًندا گوًل بار بيلبيل بار
گلدي باخار کوًیدن گيدر غايلي غار
گلدي باخار غايغی غامينگ غالاسي.
دايخان آرمان دؤكِر اِنچمه دِرلِر
بوُ گوًن بيلين باغلاپ پاميًغني اِكر
زَحمِتيندن اِله گلر سيم - وُ - زِر
باخار گلسه جوشار ایًنسان بالاسي.
بوُلاقلار بوُلانيپ آقار زيًيادا
اؤز اوًلكأمده هوشلوُق -دا بار، صاپا-دا
ايليم ميًخمان سؤيهر پأك هِمده سادا
كؤنگليهوشلار صَحرانگ یاشیًل آلاسي.
دوستوُم اوُنوُتماغیًن اِجيز مأتأجي
دوغاميًز دؤووًلسين ظالیًمينگ تأجي
توًیس باخار ديًر درتلر تاپيپ عالاجي
اِركين بولسا آدامزادينگ بالاسي.
هاني بيرجه ییًلغیًر
توًوهلهيده توزاپ باريان سن ميسينگ؟
منليك ميدير يا-دا سنينگ يابشالغانگ؟
اِجيزليگيمی دوُيمادينگ مي؟
ییًلغیًرمادينگ،
ماییًل بولوُپ غاراسام-دا.
اينه ديدهلريم هايقيًريًپ سني
هاراي دیيپ
اوًم اِديأر.
بير ییًلغیًرسانگ،
گؤگرأيسه گرِک تبسيرأن یوًزوًم
سالغیًن آتان چؤل مِنم.
يوغسام ينه توًوهلهيي غوُچارين
سِنم توزان ايچره توزارسيًنگ شوندا
نِبسيم اؤزوًمه-ده آغیًر،
سانگا-دا
هِمأ سنينگ، ايًرباسلانيًنگ اوًچین
اؤزوًمي
هِم-ده آغلادانينگ اوًچین ايكي گؤزوًمي
همِم مِنليك بير گوًن ييًقايسا سني
شوندا ينه من آغلارين
بلكي،
رووا دألسينگ مانگا بِيله دؤزوًمي.
سر اِت
یوًرِگيمدن سؤيگي سيًزيًپ
موُخاپبِته چاييًپ
سانگا هؤدوًر اِديأن، سؤزوًمي.
ديدهلريم تِگهلأپ دوُر ياشيًني
آنگری باش سؤيگیني دوُيدوُرماق اوًچین
بوُلت - بوُلت اِديأر،
باقسانا، ییًلغیًرسانا عِزيزيم!
هاني بيرجه ییًلغیًر!
سونگ، دوًپ دوًز اِده ریس
بؤوهت آلانگني
سونگ ياز بولار، كؤپهلر گوًلكي
غامام آز بولار
دوًنیأ
سؤيمِگه
سؤيوًلمگه
ياشاماغا
ساز بولار،
حؤكمان.
دؤنهيين،
هاني بيرجه ییًلغیًر!
پيًراغی
توًكهنيكسيز توًم گيجأنينگ دانگي بار
حاق نوُروُنيًنگ يالقيًميديًر پيًراغی
گؤز باشيدير اِنچمه دانالاريًنگ
هِم بوُ دوًنیأميزينگ گؤركي چيًراغی .
پيًراغی سؤيمهدي دوًنیه زاديًني
گؤزل عیًشغی اونگ سؤيگوًسي ماغريًپات
گؤز ياش اِتدي هِم دوُشاقلي ايلينه
ديیدي گرك آلماز غیًليچ شايلي آت.
شاخیًر بيلبيل گؤيه غوُشا منگزهيأر
پيًراغیًنگ آديًني ديله آلاندا
گيجه هِم کوًیوًنده اوُقا گيدنده
ينه شول کوًیوًنده ياتيًپ غالاندا.
اؤز دؤوروًنده اوني يانگسيًلان-دا بار
نيچه سؤيمأن، نيچه بولسا چيًتيًپ غاش
بيزهم اِنتأك دينگه شيًغريًن اوقاياس
آياق اؤروًپ عامال اِتمك بيزدن داش.
آيراليًق
آدام دؤرأني بأري، هوشلوُق-دا بار غام-دا بار
نيچه گوًن بأري بولدوُم آيراليًغا گيريپتار.
اوًلكأمدن ساپار اِتديم گليپ دوًشدوًم بوُ يِره
تؤوهرهگمه سر اِتسم داغلار باشي آقجا غار.
باشي ياسديًغا غويدوُم ياتسام ديييپ اول گيجه
کوًیوًم اوبا اوُچرادي يادا دوًشدي يار يار.
آيراليق بير آغیًر يوًك چكرين من يادامان
ساغليق بولسا گچر گوًن، سونگا چاتار اينتيظار.
دوستوُنگ ياريًنگ كؤپ بولسا هوشلوُقدا گِچر دؤوران
دوستي ياريم كؤپ منينگ بولما یوًرِک بيقارار.
غیًش گوًنلري موًديم دأل گچر گيدر ياز گلر
گوًله عاشیًق بيلبيل غوُش شول گوًن آيديًملار اوقار.
شاخیًر تانگرا یوًز توُتوُپ اوندان ساغليًق ديلهيأر
دوستي- ياريًنگ ساغليًغنا، باسيًم تأزهلِن ديدار.
شاخیًرچيًليًق دوُيغوُسي
ديييپديم: سوووُليًنگ غارا بوُلوُتلار
آلتيًن آييًنگ يالقيًميًندان داشدا من،
ياغتيليق غاباليپ دوداق ديًمانسونگ
گوًنديزلر گوًلسِمده گيجه ياشدا من.
تولقوُن لي دريامي بولوُتلي آسمان
گؤچگوًن لي ییًلديًزلار گؤزه ايلهناق
گؤك گؤز ياشي بيلن یوًرِک دوُيغوُسيًن
ياغسا-دا دوُيان يوق، يا من دوُياماق.
دانگدان شِمالينيًنگ ایًزيًندان غاراپ
آغلاميًشلاپ اوتيًر توُقات لي یوًرِک
من بيلن درتدش مي داغ لاريًنگ باشي
دييهرسينگ گؤرهنگده دوُمان ديًر گرِک.
گوًنديزلر گوًنهشينگ غیًزغیًني بولمان
دوُرموُش ياشاييًشا هؤزير غاتاناق
نه اوُميتينگ اؤزي نه-ده سالغیًني
گؤزوًم درياسيًندا تولقوُن آتاناق.
ييًقیًليپ مي باغلار چمن سولوُپ مي؟
بيلبيل گؤيه غوُشلار يِنگيلن يالي
اِرك نيًشاني بولان سِروي آغاچلار
هازانينگ اِثرنه اِنگيلن يالي.
* * *
بير گيجه اوتيًرديًم پيكيره باتيًپ
بيلمهديم شِمال مي یاقیًملي اوواز
ديیدي اوي طاناپيًم اؤزوًنه دارتيًپ:
ديًمماسانگ اؤوروًلر ينه باخار ياز.
بيردن-ده غاليًپديم شوندا آياغا
شول سسينگ بير توًیسلي غیًزغیًني باردي
یوًرِکده عیًشق يالي گؤزل بير دوُيغی
دؤرأپ عاقیًل هوُشوُم غاتدي-دا غاردي.
شوندان سونگ یوًرِگمينگ باغی گؤگهريپ
جاخانا گؤرك غوشدي عاطيًرلي گوًلي
جوشان چشمهسيندن گوًلوًنگ اوًستوًندن
ناغمالار اوقادي سايراق بيلبيلي.
شِهيد حاقدا
باياقدا اوتيًرديًم پيكيره باتيپ
گچميشه اويلانيًپ دوُرموُشي سيًنلاپ
اؤز يانيًمدان اؤزوًم ايچيم گپلهديپ
ديیديم پلك گؤيه يازيًلان كيتاپ.
بولوُپديًر بارچا ايش اؤنگدن بيلينمأن
بيلمهنم دوًنیأنينگ پردهسي بامي
گلجگي حاق، يؤنه گؤزه گؤروًنمأن
غارانگقي گيجأنينگ اِرتهسي يالي.
عاقيًدامدا دؤرأپ ايكي زات يِنه
بيري ایًنسانلاريًنگ اِركاناليًغی
بيري-ده ظالیًميًنگ ياقان اودوُني
سؤندوًرمأگه بولان مرداناليًغی.
غوپوُپدي غوپوُندي سوووُليًپ دوُمان
گوًل تأجه بزهنيپ بوُ گؤزل دنيأ
يؤنه دانگ شِمالي اؤسمزدن اوزال
واطان اؤز اوغلوُنا آغلاپدي كأ-كأ.
غاخريًمانليًق اِشيك گِيينيپ ايلات
تاغوُتلار هاناسيًن تيترهديپدي
آقابالانگ سوُوي بير دريا بولوُپ
ظالیًميًنگ غوشلاريًن پيًتيًراديًپدي.
غوُرشوُنا بسلهنن اودلي اوُچغوُنلار
سوًتِم مكانيندان اوُچوُبدي شوندا
آسمانيًنگ پاتيًراق ییًلديزلاريًندان
بيلمهديم نأچهسي گؤچوًپدي شوندا.
يؤنه باطيًل عؤمري موًدیم دأل اِكن
چوًنکی ياز گلرميش غیًش غوُتاران سونگ
اؤلمك-ده موُقادديس اِكن ایًنسانا
حاقا بولان بورجوُن بِرك بيتيرن سونگ.
چوپان اوغلان
یاشیًل بزهنيپدير غونامليًق غوُمي
چوپانيًنگ دستينده يِدي بوغوُني
گؤزوًندن دوًر دوًومه آقدي بير سالیًم
توُپانلي دريا دهي یوًرِِگنينگ غومي
اوُچرادي يِر بيلن گؤگه
ـ كيمسه دوُيسا كيم دوُيمادي.
چوپان اوغلان یوًزوًن آسمانا توُتوُپ
چاليًپدوُر، چاليًپدوُر
يِدي بوغوُنيًن
داغی شونگا سيًرداش بولانديًر شايات:
آغلاميًشلاپ دوُران غارا بوُلوُت لار
هم صَحرادا ياشا باتان گؤك اوت لار.
... گوًل
بير زامان،
يانگاق لارينگ؛
گوًلهنينگده چؤكوًپدي
شول ماخال
گؤرِن گؤزلرينگ
دوًشوًپدي آلما كؤيوًنه.
باللينگي غوُجاغنگا آليًپ چیًقيًپ ديًنگ
ايكيندي شِمالي
زوًلپلرينگ اؤپوًپدي اوُتانچ حاياسيًز
سنينگ گؤركأنه یوًزوًنگ
شاماغیًنگ اِثِرنه غیًپ غیًزاريًپدي.
گيجه، دنگي دوُشوُنگ، عِزيز بويداشيًنگ
سالام ديييپ سانگا ساري گِلنده
شوندا آي دپأنگه غولاي گليپدي
گؤيه آيدان آينا شؤله دوًشوًپدي
چوًرروًك اويناليًپدي
كأ ـ گوًرروًنگ لر آيديًليًپدي ـ كأ لاله.
آيلار
آيلانيًپدي
ییًللار
يله دؤنوًپدي
باغت غوُشي-دا سانگا سالام بريپدي
(بيلمهديم) بيلبيلدي يا غارغا غوُشدي،
سِنأ غیًزيًل گوًلدوًنگ يا گوًلدهنِم اِي،
موُني بارچا بيليأدي-له: بيليألر...
ينه، آيلار
آيلانيپدي
ییًللار يِله دؤنوًپدي
(بيلمهديم) يوًكله نِن يوًكوًنگ
آغیًرديًمي، يِنگيل
هِي... هِي... دوًنیأ، دوًنیأ
بير زامان موُقاددِس ساچيًنگ داراديًنگ
(شوندا منينگ گؤرهجيمده):
دوًنیأ،
دِگيرمنه مِنگزهدي اِديل
غاسيًنا غاريًليپ ييتيپ گيدنميش
سنينگ يانگانگداقي تايلي ايكي گوًل.
آغاران ساچلار
بير گوًلوًنگ ديليندن اِشيتديم شيله:
آخ! غاليًنگ آدلي بير بِلادان كؤيدوًم
بير زامان گؤركانا گؤزل گوًليديم
ياقدي سولدوُردي-دا بوُ يامان اوُدوُم.
اِنچِمه اوي بيلن دانگ سيًز گيجه لر
يكهليكده كؤپ ساليًم لار داشاردا
ییًلديًزلارا باقا يولا دوًشيأرين
اؤوروًليأرين يِنه گؤزوًم ياشاردا.
آسمانيًنگ گؤزوً-ده گؤزهنهگيندن
مانگا هایبات بيلن آيغیًتلي گوًليأر
دوُرموُشيًم غابالان توًرمهدير زيًندان
بوًرگوًت پنجهسيندن چیًقاسيًم گليأر.
يايا، غیًما غالاما-دا منگزهمز
كيرپيكلر يانان سونگ گؤركانا غاشلار
طبيغاتدا هِر زاديًنگ اؤز واغتي بار
سووغ اوُران سونگ سارالمازمي آغاچلار.
بير زامان هؤوهسيم كؤپدي منينگ-ده
دؤكِرديم گوًلابي، كؤپدي بِزهگيم
من بير دريا گوًلكوًلريم تولقوُندي
گؤيه بريليپدي هوشلوُق گِزهگيم.
بير زامان ميًلغی ييًپ گوًلوًشِن دوًنیأم
ايندي مانگا غارشي اوقوُن گِزأپ دوُر
شول آرزوُولار شول تولقوُنلي گوًلكوًلر
اؤسِن يِله، چؤل سالغیًنا مِنگزأپ دوُر.
ياداديًم دوًنیأدن آغاردي ساچيًم
ايندي مانگا بويداش سيًرداشام غامديًر
آغاران ساچلاريًم مني آقلايار!
اِيسِم كيم غارالي، كيم دير گوًنأكأر؟
ديیسِنگيز بيلمزليك بيلن سوراغی
ديليم ديمهسه-ده، يوًرك باغیًمدا
يازغیًلي: گوًنأكأر دينگه قاقامديًر!.
سؤيگأ بؤلِكلر
1
بوُ گوًنلر غیًش یوًرِک يازي کوًیسهيأر
باخار دهي اؤزوًنگي گوًله بزأنگده
هايقيًراسيًم گليأ دوستوُنگ من ديييپ
يايي غیًييًپ كيرپيك مانگا گِزأنگده.
2
سني گوًنه منگزِتسِم، گيجهلر ميًداريًم يوق
آييًم-دا سن گوًنوًم-ده، سندن اؤزگه ياريًم يوق.
3
غوُلاغیًنگ
يوًپِك توُتوُسيًن
اؤروًپ يِنگسأ اوقلاديًنگ
شوندا منگ یوًرِِگيم گيتدي ايًرانيًپ
باش اِگديم، سنگ ياراديًلشيًنگ عاجاییًپ
(سوًنگنگوًم تيتيرهييپ)
ديیديم: يارادانيًنگ تاغظيما لاييًق!.
حميد پورمحمدي اوًچین( حالیپانگ شأگیردی بولان اوُسسات «احمدبوتیمار»ینگ ایسله گی بویوُنچا غوشوُلان غوشغی)
ايل کوًیوًندن گيتمأن ياشار میًدامي
«حميد» آغام سنينگ ياديًنگ هم آديًنگ
سن اول دات لي سِسينگ- اووازيًنگ بيلن
ياغشيليًغی ايل گوًنوًنگه سارغاديًنگ.
سنينگ آليًپ باران بييك هوًنأرينگ
هوسساري كؤپ دووام اِديأر ايللرده
ذيكير يانگلانيپ دوُر سنگ سِسينگ يالي
صَحرامدا، آليًسدا، گيدن زاللاردا.
سنده باردي سؤيگي واطانا- ايله
گرچكدينگ ياشليًقدان عیًشغا باش غوشدوُنگ
بوُ عیًشق واطان اوًچین ايلينگ اوًچیندي
دينگه شولار اوًچین ياشاديًنگ جوشدوُنگ .
بوُ گوًن اِكلاپ گيدن بييك هوًنأرينگ
حورماتيًن حاقلاپ دوُر هِر بير شأگيردينگ
آللام سؤيوًپ باغش اِدنسونگ راخماتيًن
آدي ييتمز هِرگيز سن دهي أگيردينگ .
بوُ ايليمينگ ميللي دأبي هوًنأري
دوًنیأ دوواميًندا دووام دينگلنسين
اِي وپادار اؤز ايلينه حاليپام
غوي سنگ آديًنگ آيديًملاردا يانگلانسيًن!.
پارلاسا اِركينليگيم
دوسلار ياغشيدان ياغشي بولسا بير گوًن زامانا
هوش هووادا دملهنيپ گزسك اِسن آمانا
اوًستوًنليگينگ اووازي هؤزير برسه بو جانا
آيديًنگ يولا غارالسا باش بريلمسه هانا
پارلاسا اِركينليگيم يان برمسه دوُشمانا.
ياريًش بولسا اِگرده غیًزيًل جيًنلي تاي بولساق
تلك يرده گؤروًنمأن دالاشدا ساي ساي بولساق
سیًپايي بول ديیسهلِم دوُشمان باشا، غاي بولساق
غانيًم اوقي دؤووًلسه هآر دؤنسه گوًلوًستانا
پارلاسا اِركينليگيم يان برمسه دوُشمانا.
يابان اوتي چمنلر اوًلپوًللشيپ هِر باخار
گوًل -گوًلألِگينگ ايًسي بارچا مكانا بارار
اِركينليك باخاريًندا آدامزاد هووالانار
توي توُتوُلسا هِر زامان شات بولسا أر زنانا
پارلاسا اِركينليگيم يان برمسه دوُشمانا.
غاريًپلاريًنگ كؤنگلوًندن چیًقسا غامي- نالاسي
آغلاماسا هیچ زامان آدامزاديًنگ بالاسي
آبات بولسا اؤز اوًلكأم بولماسا وِيراناسي
بوشاسا دوُزاقلاردان يِتيشسه آق دؤورانا
پارلاسا اِركينليگيم يان برمِسه دوُشمانا.
«کیتابیًنگ سونگی»