همزیستی تصوف، تشیع و تسنن در مقبره‌ بایزید بسطامی و شیخ زاهد گیلانی

 
همزیستی تصوف، تشیع و تسنن در مقبره‌ بایزید بسطامی و شیخ زاهد گیلانی
 

  جریان‌های فکری دوره میانه ایران با حرکت در زمان و مکان تغییرات بسیاری را در شکل و ساختار خود پذیرفته است؛ با این وجود، تمام این تغییرات، دگرگونی در ماهیت تفکرات را در پی ندارد و همان ویژگی‌های ثابت و نسبتا پایدار است که محقق تاریخ را به یافتن روند تغییرات و تحلیل آن رهنمون می‌شود.  

 علم معماری و ظرفیت‌های ساختاری و کارکردی بالای آن به پژوهشگران علوم انسانی کمک می‌کند تا با استفاده از ساختارهای مشابه که کارکردهای شبیه به هم را در پی دارد تداوم یک جریان فکری را در طول زمان و مکان پیگیری کنند. و این بر عهده بیننده آگاه است تا در پشت این شباهت‌ها تداوم جریان‌های فکری را جستجو کند. جریان تصوف ایران که در خراسان زاده شد، در دوره میانه با بایزید بسطامی (د. 261) و مریدان وی از جمله ابوالحسن خرقانی (352-425) در قومس توسعه یافت و با شیخ زاهد گیلانی (615-700) تا گیلان و لاهیجان راه پیدا کرد.