بنیاد مختومقلی فراغی

قرآن عثمان، قدیمی ترین قرآن در جهان

قدیمی ترین قرآن خطی درکتابخانه­ای در یکی از گوشه های دور افتاده تاشکند قرار دارد.

این نسخه خطی، در واقع، بخشی از قرآن است که از سده نهم قمری، در "هست- امام" واقع در صد کیلومتری جنوب سمرقند، نگهداری می­شود. این نسخه، در صندوق مخصوصی  که یک طرف آن شیشه است در دیوار اطاق کوچکی، در کتابخانه­ای  قرار دارد که در آن، حدود ۲۰ هزار جلد کتاب و سه هزار نسخه خطی وجود دارد.

گفته می شود که خلیفه عثمان پنج نسخه از نسخه اصلی قرآن را تهیه کرده بود.

بخش­هایی از یک قرآن که اکنون در موزه توپکاپی سرای (استانبول) موجود است نیز یکی دیگر از این پنج نسخه به شمار می­رود.

قرآن عثمان، قرن‌ها مورد احترام بوده و هنوز آثاری از لکه‌های خون- که می‌گویند متعلق عثمان است ـ روی آن باقی مانده است. این قرآن نفیس، دارای 97 ورق پوستیِ یک تاییِ بزرگ و به خط حجازی سده دوم هجری است که تقریباً نیمی از متن قرآن را شامل می‌شود.

ظاهرا، پس ازمرگ عثمان، علی (ع)، این قرآن را به کوفه برد و ۷۰۰ سال بعد، هنگامی که تیمور لنگ با لشکر خود به این منطقه رسید، قرآن عثمان را با خود به سمرقند پایتخت باشکوهش برد. مدت چهار قرن این قرآن در آنجا بود تا اینکه روس ها در سال ۱۸۶۸ سمرقند را اشغال کردند. فرماندار روسی سمرقند، قرآن عثمان را برای کتابخانه سلطنتی به سن پترزبورگ فرستاد. پس از انقلاب بلشویکی، لنین، قرآن عثمان را به" اوفا" فرستاد. سرانجام به دلیل تقاضاهای مکرر مسلمانان تاشکند، در سال ۱۹۲۴، به این شهر بازگردانده شد.

 پرفسور افیم رضوان که متخصص و محقق شناخته شده‌ای در پژوهش‌های قرآنی است، در حال حاضر معاون موزه کانست کامرا (Kastkamera) و سردبیر نشریه « نسخه‌های شرقی/ Manuscripta Orientalia» است. آخرین کتاب وی « قرآن و جهان آن/ the Quran and its World» ( به دلیل مقاله با ارزش آن در مورد فرهنگ خشونت­ناگرا و گفت و گوی تمدن‌ها) برنده جایزه یونسکو گردید. همچنین عنوان بهترین کتاب منتشره شده در روسیه سال 2001 و نیز جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران (سال 2002) را دریافت داشت. رساله جدید وی به معرفی و پژوهش عمیق درباره نسخه خطی یاد شده با نگاهی تاریخی به چگونگی جمع‌آوری و تنظیم متن قرآن اختصاص یافته است. یک لوح فشرده، همراه با متن این پژوهش، فیلمی شامل عکس‌هایی از نسخه یادشده، به مدت52 دقیقه تحت عنوان «در جستجوی قرآن عثمان» وجود دارد.

چکیده نتایج این پژوهش در کتابی با جلد گالینگور و قطع وزیری بزرگ به زبان‌های انگلیسی و روسی همراه با لوح فشرده گردآوری شده است.

 تاریخ کتاب مقدس مسلمانان که بر پایه نسخه‌ای خطی و یگانه قرار دارد می‌تواند برای فهم متقابل و گفتمان دو سویه میان روسیه و جهان پیرامون بسیار با اهمیت باشد.

برای مشاهده جزئیات بیشتر و نیز فیلم چند زبانه مربوط به آن، به این سایت رجوع کنید:  www.mushaf.spb.ru