با تشخیص نوعى نظم در طبیعت با درک پریودیك بودن این نظم حول عدد 9 آشنا شده و آنرا به عنوان یك عدد مقدس در میان تركان تعمیم دهند. با مطالعه ى تاریخ تمدن تركان از تركان باستان تا همین اواخر در مى یابیم اهمیت عدد 9 همچنان در طول تاریخ پابرجا بوده است. 

1 - اولین تمدن شناخته شده جهان از آن سومریان پروتورك مى باشد. طبیعى است عدد مقدس 9 نیز در میان تركان سومرى رایج باشد. مثلاً در میان سومرى ها در هر برج دروازه ایشتر (الهه ى عشق از مصدر ایسته مك ) 9 ردیف حیوان نقش گردیده بود. شامل گاوهاى زرد طلایى با یال ها و منگوله هاى آبى و شاخهاى سبز ، شیرهاى زرد رنگ با خال هاى سفید كه همه در زمینه اى آبى نقاشى شده بودند. مى دانیم شاخ از مظاهر قدرت آسمانى تركان و رنگ آبى رنگ تقدس در میان جوامع ترك محسوب مى شود.
2 _ در میان قبایل ترك ساكن تركستان به قبیله دوققوز اوغوز نیز برمى خوریم. قبایل اوغوز مركب از 24 قبیله از دوققوز اوغوز ها منشعب شده اند. در كتیبه هاى اورخون در میان دوققوز اوغوزان از مراسم یوغ (عزادارى) به مناسبت مرگ آلپ ارتونقا كه در شاهنامه افراسیاب خوانده شده یاد شده است.
3 _ در كتاب وزین دده قورقود شاهكار ادبى تركان نیز عدد 9 به نحو بارزى دیده مى شود. در داستان « قازان بگ اوغلى اوروز بگین توتساق اولدوغى بویى بیان ائده ر خانیم هئى » از كتاب دده قورقود داریم:« بیر گون اولاش اوغلى قازان بگ یئرینده ن تورمیشدى قارا یئرین اوزه رینه اوتاق لارین تیكدیر میشدى. بین یئرده ایپك خالچاسى دؤشنمیشدى. آلا سایودن گؤك یوزینه آشانمیشدى. توقسان تومن گنج اوغوز صؤحبتینه دیریلمیشدى. آغزى بؤیوك خومره لر اورتالیغا سالینمیشدى . توققوز یئرده بادییه لر قوریلمیشدى. آلتون آیاق صراحیلر دیریلمیشدى. توققوز قارا گؤزلى اؤرمه ساچلى، اللرى بیله گینده ن قینالى، بارماق لارى نیگارلى ، بوغازلارى بیر قاریش كافر قیزلارى آل شرابى آلتون آیاغا قالین اوغوز بگلرینه گزدیره ر لردى» در این متن دختران نه گانه با جامهاى شراب دیده مى شود. 
4 _ در اعتقاد شامانیسمى تركان باستان « باى اولگن » بر بلند ترین نقطه ى آسمان نهم بر قله كوه قرار گرفته است.
5 _ در كتاب وزین دیوان لغات الترك نوشته محمود كاشغرى اولین توركولوژ جهان در ماده ى توققوز توغلوق خان چنین آمده است: « خاقان و ملك داراى توققوز توغ یعنى داراى نه درفش و بر نه درفش چیزى نمى افزایند و هر چند كه ولایت و مقام بیشتر شود به همان نه فال نیك گیرند و شگون دارند. و این علم ها و درفش هاى نه گانه را از دیبا یا حریر نارنجى رنگ سازند نیكو فالى را».
6 _ امیر تیمور كه به حق وارث امپراطورى فرهنگى _ سیاسى تركان بود نیز به رسم اجدادش عدد نه را مقدس مى شمرد. وى پس از فتح دمشق از مردم تحف و هدایایى جمع كرد و این تحف را « دو قوزات » یعنى نه تا از هر جنس مى نامید. 
7 _ در دیرین ترین متن ادبى مغولان كه خویشاوند فرهنگى تركان هستند چنین آمده است: « چنگیز رو به آفتاب مى نمود و كمربند خود را بر گردن انداخته و كلاه را در دست گرفته به سینه خود مى زد و نه بار در برابر آفتاب سجده مى كرد و سپس جرعه افشانى و نیایش مى نمود». درباره تاریخچه ى جرعه افشانى در میان تركان و سمبولیسم آن مقاله دیگرى در دست تهیه است. این رسم دیرین تركان در میان یونانى ها و فارس ها نیز رسوخ كرده است.
8 _ در تاریخ جهان آرا كه درباره ى امپراطورى آذربایجان دوره ى شاه اسماعیل خطایى نوشته شده داریم: « اویماق مغول نه نفرند بدان جهت تركان عدد توقوز را معتبر دانند. گفتنى است اویماق تاتارها نیز هشت نفر بود بدین جهت عدد هشت نیز به مثابه ى سمبول تركان تاتار انتخاب شده بود. محمد امین رسول زاده بانى جمهورى آذربایجان پرچم رسمى آذربایجان را منقوش به ستاره هشت پر نمود چرا كه تا چندى پیش تركان آذربایجان در میان روسها به تاتار مشهور بودند. ستاره هشت پر در میان ایلامیان پروتورك نیز اهمیت داشت و ساختمان كاخ خورشید نادر در كلات كه هنوز هم موجود است بصورت هشت گوش ساخته شده است. مى دانیم نادر شاه افشار داراى شعور ملى بوده و به ترك بودن خود افتخار مى كرده است.
9_ امپراطورى ایلخانى نیز كه تمام آسیا را تحت تسلط خود گرفته بود نیز عدد نه را عددى مقدس مى شمرد مثلاً قوبیلاى تمام هدایا را با مضربى از عدد 9 دریافت مى كرد. ماركوپولو سیاح ونیزى كه به این مساله اشاره كرده است همچنین مى نویسد: « سارق در میان تركان اگر مستحق مرگ نباشد جزایش چوپ و فلك مى باشد مى تواند مجازات خود را بازخرید كند. در این صورت باید نه برابر قیمت شى مسروقه را بپردازد.». 
10 _ سپاه مغول در جنگى كه به قصد حمله به ارمنستان در سال 1241 م انجام دارند پس از پیروزى بر دشمن از هر پیكر افتاده دشمن یك گوش كندند و نه كیسه بزرگ را از آن انباشتند. 
11 _ در میان تركان تركمن نیز همین رسم دیده مى شود مثلاً مهریه دختران تركان بر مدار نه بود « دو نه طلا، سه نه طلاو...» دخترخان و طورها و سایر اعیان تا نود دوقوز طلا بر قرار مى شد.
12 _ در كتاب نفیس « سنگلاخ » كه در عهد نامه نادر شاه نوشته شده داریم: « بعضى از مورخین هم عدد اولاد یافت را نیز كه ابوالترك است نه شمرده اند. هدیه و پیشكش را از هر جنس كه باشد نه نه ترتیب مى دهند لهذا هدیه و پیشكش را نیز بالمجاز «توقوز» نامند. و موافق شرع نبوى نیز مزیت عدد نه عدد دیگر وضوح دارد زیرا كه عدد اسماء حسنى الهى نود و نه است» در همانجا ذیل لغت توقوز اتابك داریم:« كنایه است از آبا علوى كه عبارت از نه فلك باشد».
13 _ طرخان از جمله القاب مهم در سیستم اجتماعى تركان بوده كه دارنده این لقب از «نه» امتیاز برخوردار بود. نام پدر معلم ثانى افتخار فلسفه ترك حكیم ابونصر فارابى ، محمد طرخان بوده است. 
14 _ در پرچم رسمى تركان چچن نیز گرگى با نه ستاره در اطرافش دیده مى شود.
15 _ در میان دریاچه اورمیه جزیره اى به نام « دوققوزلار » دیده مى شود و در خود شهر اورمیه یخ خانه اى به نام دوققوز پله وجود دارد.
16 _ در میان تركان قاجار نیز عدد 9 از اهمیت برخوردار بود بطوریكه به مناسبت ورود مظفرالدینشاه از اروپا به سرحد نه طاق نصرت به افتخار وى برپا داشتند.
17 _ رسم تقدیس عدد نه به میان یونانیان نیز رسوخ یافته است. این رسوخ بى شك از طریق تركان اسكیت انجام یافته است بطوریكه در اساطیر یونان « هیدرا » مار نه سرى است كه به دست هركول كشته مى شود.
18 _ در اشعار ظهیر فارابى نیز داریم: نه كرسى فلك نهد اندیشه زیر پاى تا بوسه بر ركاب قیزیل ارسلان زند

منابع
1. ساندرز.ن.ك.، بهشت و دوزخ در اساطیر بین النهرین ، اسماعیل پور، ابوالقاسم ، نشر فكر روز، تهران چاپ اول 1373 ص 63 
2. كؤپرولو، فؤاد ، تورك ادبیاتى تاریخى، استانبول 1981، ص 49 
3. گونئیلى، حسین .م. دده قورقود كیتابى و دده قورقود كیتابندا سؤزلر آدلار تهران 1378، ص 127 
4. الیاده، میرچا، رساله در تاریخ ادیان ، جلال ستارى ، تهران ، سروش ، چاپ اول 1372، ص 76 
5. كاشغرى ، محمود، دیوان لغات الترك ، دبیر سیاقى ، تهران 1377 ، ص 491 
6. زیاده، دمشق در عصر ممالیك ، جمال الدین اعلم ، تهران 1351 ، ص 32 
7. پلیو، پل ، تاریخ سرى مغولان ، شیرین بیانى ، تهران 1350 ، ص 38 
8. غفارى قزوینى ، قاضى احمد ، تاریخ جهان آرا، ص 40
9. اوتر ، ژان، سفرنامه ژان اوتر عصر نادر شاه ، دكتر على اقبالى ، تهران چاپ اول 1363 
10. ماركوپولو ، سفرنامه ماركوپولو ، با مقدمه جان ماسفیلر، جیب الله صحیحى تهران 1350 ، ص 139
11. همان ، ص 92 
12. ویلتس ، دوراكه ، سفیران پاپ به دربار خانان مغول، مسعود رجب نیا، چاپ اول خوارزمى ، 1353 ، ص 69
13. میرپنجه ، سرهنگ میر اسماعیل ، خاطرات اسارت روزنامه سفرخوارزم و حیوه ، تهران 1370 ، ص 128
14. استرآبادى ، سنگلاخ، ص 119 
15. همان ، ص 120
16. فیضى الهى وحید ، دكتر حسین ، مجله شكار و طبیعت شماره 51 
17. ملیچك ، روزنامه خاطرات عزیز السلطان ( ملیجك ثانى) ج اول ، تهران 1377 ، ص 293 
18. ساندروز ص 47
 
منببع:www.umay.blogfa.com