پژوهشی در سرچشمه‌های حکایات و اقوال حکیمانه بهارستان جامی
نویسندگان در مقدمه کتاب نوشته‌اند: به درستی معلوم نیست که کار ما در این پژوهش از دیدگاه جامی عیب‌جویی محسوب میشود یا نه. به هر روی در این پژوهش سرچشمۀ 109 حکایت و سخن حکیمانه را از 165 حکایت و حکمت موجود در بهارستان در منابع عربی و نیز منبع 42 مورد از این حکایات را در منابع فارسی قبل از جامی یافتهایم. همچنین رد پای 46 حکایت از بهارستان را در منابع فارسی ﭘس از جامی پیدا کرده‌ایم.
بهارستان جامی که به «روضة الاخیار و تحفة الابرار» نیز موسوم است، به شیوۀ «گلستان» سعدی، در قالب نثر همراه با اشعار فارسی و عربی تألیف گردیده است و از نمونههای نثر دلنشین و شیرین فارسی به شمار میرود. قصد جامی در این کار سادهتر کردن شیوۀ انشای سعدی بوده است و به همین سبب انشای بهارستان، متمایل به سادگی است و شاید یکی از علل این تمایل اختصاص کتاب به تعلیم فرزند نوآموز مؤلّف بوده است.
بهارستان در هشت روضه (باب)، مقدّمه و خاتمه ترتیب یافته است. روضۀ نخستین در ذکر حکایاتی است دربارۀ مشایخ صوفیّه و بعضی از اسرار احوال آنان؛ روضۀ دوم متضمّن حِکَم، مواعظ و مشتمل است بر چند حکمت و حکایت مناسب مقام؛ روضۀ سوم دربارۀ اسرار حکومت و ذکر حکایاتی از شاهان؛ روضۀ چهارم دربارۀ بخشش و بخشندگان؛ روضۀ پنجم در تقریر حال عشق و عاشقان؛ روضه‌ی ششم حاوی مطایبات، لطایف و ظرایف؛ روضه هفتم در شعر و بیان احوال شاعران و روضه‌ی هشتم در حکایتی چند از احوال حیوانات است.
فهرست مطالب کتاب:
دیباچۀ بهارستان
روضۀ نخستین
روضۀ دوم
روضۀ سوم
روضۀ چهارم
روضۀ پنجم
روضۀ ششم
روضۀ هفتم
روضۀ هشتم
خاتمۀ بهارستان
توضیحات
فهرستها
آیات و احادیث
ابیات فارسی
ابیات عربی
منابع
اسماعیل حاکمی در سال 1366 اقدام به چاپ بهارستان کرده و تا سال 1387 این کتاب به چاپ ششم رسیده است. حاکمی بهارستان را از نسخۀ خطی کتابخانۀ ملی که در سال (986 هـ . ق) نگارش یافته، استنساخ کرده و با چاپ وین مقابله و تصحیح کرده است. در سال 1379 چاپ جدیدی از بهارستان به همت اعلاخان افصحزاد در مرکز نشر میراث مکتوب روانه بازار گردید، افصحزاد بهارستان را با مقابلۀ پنج نسخۀ خطی که در گنجینۀ دستنویس شرقی جمهوری آذربایجان نگهداری میشود، به زیور طبع آراسته است.
کتاب حاضر براساس نسخۀ وین 1846 میلادی و افست تهران 1348 به رشتۀ تحریر درآمده است. مؤلفان این اثر پس از تلاشهای ارزشمند و مؤثر حاکمی و افصحزاد ضرورتی برای مقابلۀ نسخهها ندیده، این پژوهش را در مسیر جستجوی سرچشمه‌های فکری جامی در حکایات و اقوال حکیمانۀ بهارستان قرار دادهاند.
البته از مقابلۀ نسخۀ وین که اساس کار است با چاپ حاکمی و افصحزاد غافل نبوده، در مواردی که مقایسه را لازم دانستهاند، به اختلاف نسخهها در پانوشت اشاره کردهاند.
«بهارستان جامی (پژوهشی درسرچشمه‌های حکایات و اقوال حکیمانه)» اثر دکتر وحید سبزیان‌پور و فرزانه فتاحیان است که از سوی انتشارات یاردانش منتشر شده است.
منبع: پایگاه خبری بساتین
وبلاگ رسمی بنیادمختومقلی فراغی