آقماقلئق:
ینگیل کِلله‌لیک، کم عاقئل لئلئق، عاقئل سئزلئق، سامسئزلئق. بِلکأ-ده ، مینینگ آیدیانئم آقماقلئق دئر (م.گوُرکی، انه). آرتئـق، آقماقلئق اتمه سه‌نه، واللا ! (ب.کربابایوف، آیغئتلی أدیم). بیلگه‌شله‌یین اؤز بوُینونگا طاناپ سالدئرماق آقماقلئق دألمیدی (م. ابراهیموُف، اوُل گوٌن گِلِر).
آقماق‌چئلئق:
سِر. آقماقلئق. اجه‌سینینگ ادیپ یؤرِن بو آقماق‌چئلئق ایش‌له‌رینه وه اؤزوٌنینگ ائرئمچی عایالی‌نئنگ خوُوسالا دوٌشوٌشینه غوُچمئرات دینگه گوٌلدی (آ.غوُوشودوُف، مأهری-وِپا).
آق‌مانگئز{آ: قمانگئز}:
1ـ غاونئنگ بیر سوُرتی. گؤک بیارانئنگ ایچینده آق مانگئز غاوون‌لار دوٌنگدِریلیشیپ یاتئرلار. (ب. کِربابایوف، آی سولطان).
آق مانگئز{آ: قمانگئز}:
2ـ‌هنیز دورموشئنگ قئن چئلئق‌لارئنی باشئندان گچیرمه‌دیک، دورموشدا تجریبه‌سی بولمادئق، بیشیش‌مه‌دیک،یاش. سِنگ انتِک آق مانگئز بوُلیارسئنگ، بوزات لارئنگ مانی‌سئنا دوٌشوٌنمه‌یأرسئنگ!
آق پامئق{آ:قپا:مئق}:
بوُت. یومشاق بالداقلی، غوُل یازئپ اؤسیأن خاشال اوُت.
آقراپ {آقرا:پ}:
1ـ .آکتر. ایچیان یئلدئزلار توُپارئندان بتا یئلدئزی. آقراپ بیر اییأم دوُغوپ دئر.
2ـ گؤنگ.س. آی خاسابئنئنگ اوُکتیابرئنگ آخئرقی گوٌن‌لری بیلن نوُیابرئنگ ییگریمی له‌رینی اؤز ایچینه آلیان بیر آیئنگ آدی.
آق ساقغال {آ: ق ساقغال}:
1ـ بیر اوبانئنگ یاش اولی‌سی، کِت‌خوداسی، گِنگِش‌داری، یاش اولی آدامسی. شوُل توُیا أهلی اوبالارئنگ آق ساقغال-کِت خودالارئنی، بای لاری چاغئرئپ، اوُلارا امیرینگ آدئندان خالات-سرپای بردیلر («سووت اده‌بییاتی» جورنالی). غوُوشوت خانئنگ غئلئچ آق ساقغال بیلن بیر عومومی گِنگیش داری بولان (آتا صالئاخ، سایلانان اثرلر).
2ـ ساقغال آغاران غارری آدام، یاش اولی آدام. گوٌن‌لِرده بیرگوٌن بیر آق ساقغال پیادا بوُلدی. («گؤروغلی» اپوُسی). توُبا، توُبا، ساقغالئنگدان اوتان، آق ساقغال (ب. بوٌرلیف، ایلکینجی گوٌن).
آق سیـوُما:
گیومِت رییادا ثوبوت سئز قابول ادیلیأن یاغدای. ثوبوت سئز قابول ادیلیأن یاغدایا آق سیوما دیییلیأر. (س.ن. وینوُگرادوُف، آ. ف. کوزمین لوُگیکا).
آق سـوُوولت {آ: قسوُوولت}:
چالارئپ گؤروٌنیأن، آغئمتئل رنگده بوُلان. خوُوا غاماشئپ، آسمانئنگ یوٌزوٌنی آق سوُوولت بولوت پرده‌لندیر (آ.غوُوشودوُف، کؤپت داغئنگ اته‌گینده) امما حأضیر اوُنگونگ ـ غئزغئلت اؤووٌسیأن اوُل یانگاق‌لاری سوُلوپ، یوٌزی آق سوُوولت، پاقغئلاچ گؤروٌنیأردی (ب.کربابایوف. آیغئلی أدیم). آوتوُریس داراجئق کؤچه‌لرینگ بیرینه دوٌشدی وه آق سوُوولت توُزونا غاردئشئپ، گؤزدِن سومات بوُلدی.
آکتیو:
1ـ بیر ادارانئنگ، غورامانئنگ اؤرأن ایشنگنگر، ایشله‌یأن، توُپارئ (آکتیولر-ده چئقئپ جوُشغونلی سؤزله‌یأر لردی‌لر).2ـ ایشنگنِگر
آقولا:
اوللاقان آغئزلی، دِنگیزده یاشایان، یئرتی‌جئ بالئق.
آق‌چؤپ:
بوُت، داغدا بیتیأن یوُوشانا منگزش غاتئ بالداقلی اؤسوٌملیک.
آق شِکِرک:
آق اوٌزوٌمینگ یووقا غابئقلی غوُوئ سوُرتی، ایربیشیأن آق اوٌزوٌم.(باغبان بِدره‌سینی دوُلدورئپ آق شِکِرِک اوٌزوٌم گتیردی. تِرباش‌ئی‌دئر، آق شِکِرِک سالقئم دوٌزوٌم-دوٌزوٌم بوُلدی).
آقئل:
آدامئنگ پیکیرلنمِک اوقئبئ، آنگلی-دوٌشوٌنجه‌لی دورموشئنگ اِساسی (غوجور، آزات قووات آزات، باش آزات، دویغی آزات، آقئل آزات، هوش آزات). آقئل یاشدا بوُلماز، باشدا بوُلار (ناقئل). غاهار اؤنگدِن یؤرأر ، آقئل-ائزدان(ناقئل).
آقئل برمک:
ناصئحات اتمک، اؤووٌت اؤورِتمک.
آقئل کِسمِک:
آقئلئنگ یتمِک، دوٌشوٌنمِک، بیلمِک.
آقئل دان آزاشماق:
آقئلئنگی آلدئرماق، دألی رِمِک.
آقئل‌دان یازماق:
سِر.آقئل دان آزاشماق.
آقئلئ غوُیالئشماق:
آقئل‌لی‌لئق دِرِجه‌سی‌ آرتماق، آقئل‌لانماق، غویازئلاشماق. (یاشلار آقئلئ غوُیالئشمادئق آدام لاردئر) آقئلئ غوُیالئشمان آدام.
آقئلی دوُلوشماق:
آقئل تایدان کأمیل‌لِشمِک، آقئلئ غوُیالئشماق، آقئل‌لانماق.
آقئلی یِتمک:
آقئلئ کِسمک، دوٌشوٌنمک، بیلمک (اوُنونگ اینگ کیچی اوُغلونئنگ هم آقئلئ یتیپ دیر).
آقئلئ‌نئ آلماق:
بوٌتینلِی بیر زادئنگ عئشقئ‌نا دوٌشوٌرمِک ، بیر زادا بِریلمگینی غازانماق. (عئشئقئنگ هؤوسی اوُنونگ آقئلئ‌نی آلئپ دئر).
آقئلئ‌نئ آلدئرماق:
سِر آقئلئ‌نی یتییرمک
آقئلئ‌نی یِتییرمِک:
اوغورسئز پیکیره گیتمِک، آقماق‌لئق اِتمِک.
آقئل‌دار:
سِر آقئل‌لئ. (اؤنگده بارئجئ روس آقئل‌دار‌لارئ رِآکسییا غارشی گؤرِش آلئپ باریاردئلار. بو عایال دوٌنیأنینگ هممه آقئل‌دارلارئ بارادا گوٌرروٌنگ اِدِردی.
آقئل‌لاندئرماق:
آقئل اؤورِتمک، آقئل بِرمِک، تربییه‌له‌مِک (غوُشوندا غوللوق اتمک اوُنئ آقئل‌لاندئرئپ‌دئر).
آقئل‌لانماق:
آقئل‌لئ بُولماق، پاراساتلئ بوُلماق، آقئل‌جِم‌لـِنمِک. اوُغلان اوُلالدئغی‌چا آقئل‌لانیار.
آقئل‌لئ:
آقئلئ‌کؤپ بوُلان، دوٌشوٌنجه‌لی، پایخاسلئ، پاراساتلئ. آقئل‌لئ اؤزوٌنی اؤومِز (ناقئل). آقئل‌لا بیر سؤز بِس، آقماغا موٌنگ سؤز حِبِس(ناقئل). آقئل‌لئ اؤورِنِر،‌آقماق اؤورِدِر(ناقئل). آقئل‌لئ‌نئنگ ایشیندِن گؤونوٌنگ سؤینِر، آقماغئنگ ایشیندِن پأهیمینگ کأییِِز (ناقئل). آقئل‌لی باشدا بیلر، آقماق باشا گِلنده (ناقئل).
آقئل‌لئ‌لئق:
دوٌشوٌنجه‌لیلیک، پاراساتلئ‌لئق، آقئل‌لئ بوُلماقلئق. آقئل‌لئ‌لئق بیلن حِرِکِت اِتمِک.
آقئل‌سئز:
آقئل‌لئ‌دأل، آقئلئ بوُلمادئق، آقماق، سِن آقئل سئزییگیت دأل آخئرئ.
آقئل سئزلئق:
آقئل‌لئ دأل‌لیک، آقئلئ بوُلمادئق، آقماق‌لئق، آقئل‌سئزلئق بیلن ایش‌ اِتمأنگ!
آقئل- هوش:
آنگ-‌دوٌشوٌنجه‌، پایخاس، یات. آقئل-هوشوم غالماندئر، خالئص‌غارراپ دئرئن غارراپ دئرئن.
آقئم:
1ـ سووئنگ آقان اوغری، گیدیأن یِری. سووونگ آقئمی دِنگیزه تاراپ اوُقغونلی غایداریار. (م.گوکِی، اِثِرلر). آمئ دِریانئگ غادئمئ آقئمئ بوُیونچا کؤپوٌر-جیکلی توُلقون‌لار، آقئپ باریان یالی بوُلوپ گؤروٌن یأردی. (سوُوه‌ت اِده‌بییاتئ ژورنالئ).2ـ هایسئ هِم بوُلسا بیر ایشده، دؤره‌دیجی‌لیکده اوُغری.
آقئن:
غازا غئستاندا، غئرغئزئستاندا: آیدئم چی، خالق شاهئری، باغشئ.
آقئر- اوقور:
کؤنه-سانا زات‌لار، غوُش-غولام. کؤنه تامئنگ ایچی، آقئر-اوقور زات دان دوُلئ.
آقئتدئرماق:
آدامئنگ اِلی‌نینگ، یا-دا باشغا بیرزادئنگ اوٌستوٌندِن بیرینه سوو غویدورتماق.
آقئتماق:
بیر‌ی‌نینگ اِلینه یا-دا بیرزادئنگ اوٌستوٌندِن سوو قویماق، سوودؤکمِک. گوٌل نیاز لِگِن بیلن اِنه‌سینینگ اِلینه سوو آقئتدی.
آق یال {آ: قیا:ل}:
1ـ ساچئ-ساقغالی، یالئ، آغاران، غارران. 2ـ گؤچ.م. غاررئ آدام‌لارا (کؤپلِنج عایال‌لارا) آیدئلیان پایئش‌ سؤز.
آل {آ: ل} I :
1ـ غئزغئلدراق، غوُنگوررِنگ، غئزئم تئل. سِنی کیم یاراتدئ بِیله‌آل یانگاق؟ (سوُوه‌ت توٌرکمنیستانینگ عایال‌لاری ژورنالی). مثال؛ جایئنگ دِپه‌سیندا بوُلسا بِللی‌زات، آل بایداق پاسئردایار.(ن، جومایُف، آق دِره‌ک).
آل {آ:ل}II :
1ـ فانتاستیک، میفوُلوُگیگ دوٌشوٌنجأ گؤرأ: آرواخ-جِن. 2ـ حیله‌، آلداو، مِکرلیک . قاقام تورکانادئر، آلارلار داشئن، غوُرقیارئنگ، آل بیلِن آی‌لارلار باشئن (سووه‌ت اِده‌بییاتی ژورنالی).
آل آچماق:
بِده‌نینی، ساچئنی آق-آلا اِدیأن کِسِله دوش بوُلماق.
آل پِتیندِن آلماق:
بیری‌نینگ یوٌزوٌنی آلماق، دالاماق، خال‌ناظار اوُنونگ اؤز اوٌستوٌندِن دوٌشمه‌گیندِن خوُواتئر اِدیپ، آل پِتیندِن آلدئ. هِرره‌لدی. (ب.کربابایف، آیغئت‌لی أدیم).
آل چالماق:
میف-‌آرواخ،جئن تأثیر اِتمِک.
آل قاقماق:
میف-سِر. آل چالماق.
آلا {آ: لا} I:
1ـ دوٌرلی رِنگک لِردِن، زوُلاق‌لاردان عئبارات بوُلان. اوُندان سوُنگ غالئنگ غاباق‌لارئنئ غالدئرئپ، آلا گؤزله‌رینی آینا باقان آیلادئ. (ب.کربابایف، آیغئت‌لی أدیم). غوربان تأجینگ سوٌیت‌لی آلا سئغرئ‌بار.
2ـ بیرسئدئرغئن بوُلمادئق.(یر-آلا-یوُرت-آلا) (ناقئل).
آلاتوتماق:
هِممه‌کشینی بیر گؤزده گؤرمِزلیک.
آلا{آ:لا} II:
بیر گیدِن تاقئر، دوٌزیِر. غوُشومئز داغادئ غو‌م‌دا-آلادا تاپئلسا، اوُدون‌مئز چؤر اِدِن قانون. (ن.پومما سایلانان اِثِرلر). مثال: ینگسه‌کی آلادا کِییک‌بار.
آلاباسغئ {آ: لاباسغئ}:
اولی باشاغایلئق، آلادالئ‌لئق؛ دئقنئ‌شئق، باسا-باسلئق، آلجئرانگلئ یاغدائ. آغئر غوُشون آلاباسغئ بوُلایدی (گؤراوُغلی اِپوُسئ).
آلاباخار {آ: لاباخار}:
یاز پاصلئ‌نئنگ یانگی باشلان دؤوری. یانگی‌یاز چئقان واغتئ. تِجه‌نینگ دِریاسئ بویئل آلاباخاردان جوُشوب باشلادئ (بردی کربابایف، آیغئت‌لی أدیم). کالخُوز یازلاغئندا آلاباخاردان سوُنگ، جانگلی حِرِکِت باشلانیار (سووه‌ت اِده‌بییاتی ژورنالی).
آلابدِه‌ر: {آ: لابه‌ده‌ر}:
زوُلاق‌لار بیلن اؤرتیلِن، گِلشیک سیز، یاراماز-گؤرنوٌش رِنگک. آلابه‌ده‌ر چارئغئ بیلِن، مِنینگ آلابه‌ده‌ر پالتوُمئنگ سیئنی خاپالایدئ (م.گؤکِی اِثِرلِر). اوُل آنقارئلئپ دوران آلابه‌ده‌ر کاستیوملئ، اوٌچوٌنجی یوُلاغچا سِره‌تدی. (ن.جومایُف، آق‌ده‌ره‌ک).
آلا-بؤله{آ: لاـ بؤ،له}:
دینگه، آیراتئن، آیرئ-باشغا. یِری، ایندی اوُنونگ آلا-بؤله‌مِندِن یوٌزوٌنی سوُوماسئ نأمه‌؟! (آ. غوشودوُف، کؤپِت داغئنگ اِته‌گینده). آلا-بؤله سانگا نأمه بوُلدی؟! دییدی، عایالئم یِر دِییپ، غئغئرماغا باشلادی ("توقماق" ژورنالی)
آلاو:
دی آل (دیاسکتال سؤز)، اوُت.
آلاووز:
گِپل.د.(گِپله‌شیک دیلی، آلئپ-یوُلوپ باریان، آلدایجئ.
آلاغایئش {آ:لاغایئش}:
آتئنگ گؤوسوٌندِن آیلانئپ داقئلیان یوٌزی ناغئش‌لئ غائیش. اِسباپ.
آلاغالماغال{آ: لاغالماغال}:
غئقئلئق، غوُپغون، زِنزه‌له، واغئر. تراکتوُرئنگ داش-تؤوه‌رِگی آلاغالماغال دئ ("سووه‌ت اِده‌بییاتی" ژورنالی).
آلاغارانگقی {آ: لاغارانگقی}:
دانگ آتمازئ‌نئنگ اؤنگوٌسئرالارئ. یا-دا ایلک آغشام‌لار. اینگریک غارالان واغتئ‌نئنگ سوُنگ یان‌لارئ. یاشار آتا چالاسئن آتلاندئ-دا، غامچاباسدئ، آلاغارانگقئ‌نئنگ ایچینده سوٌینوٌپ گیده‌ن یئلدئرئم یالئ گؤزدِن ییتدی. گیجه‌کی آیاز دانگ دانئنگ آلاغارانگقئ سئندا بیر آز یومشادئ. (بردی کربابایُف، آیغئت‌لی أدیم).
آلاغارانگقئ‌لئق{آ:لاغارانگقئ‌لئق}:
نه غارانگقئ نه یاغتئ بوُلوپ دوران واغت. جنگگه‌ل آلاغارانگقئ دئ.
آلا غوُوورداق{آ: لاغوُوورلاق}:
خال، عایال اِشیگینه سالئنیان ناغئش.
آلاغؤووردئ {آ: لاغوُووردئ}:
کؤپ چوٌلیک تاراپئندان دوٌزگوٌن‌سیز، تِرتیپ‌سیز چئقیان‌سِس، غالماغال. یاش ییگیت‌لِر اؤزباش‌لارئنا آلاغوُووردئ دؤرِتدی‌لِر.(آ.غوُشودوف کؤپت داغئنگ اِته‌گینده).
منبع: سایت جمعیت فرهنگی هنری مختومقلی کلاله