بنیاد مختومقلی فراغی

 در این برنامه که جمع زیادی از علاقه‌مندان به فرهنگ ایران و ادبیات فارسی و تعدادی از از محققان، اساتید و دانشجویان دانشگاه سارایوو در آن حضور داشتند، «محمدرضا آرام» رایزن فرهنگی ايران، «احمد ولدار» محقق و نویسنده بوسنیایی و «یوسف محمدنژاد» استاد فارسی اعزامی از کشورمان مستقر در دانشگاه فلسفه سارایوو، درباره شخصیت و آثار ادبی و عرفانی مولوی  و جذابیت های اندیشه ی مولوی به ایراد سخن پرداختند.

در ابتدای مراسم ،" آرام"، رایزن فرهنگی کشورمان  گفت: افکار و اندیشه های عرفانی مولوی در دو کتاب ارزشمند «مثنوی معنوی» و «دیوان شمس تبریزی» نمونه ای از تفسیری ادبی و عرفانی آیه سیزدهم از سوره حجرات است.

وی ضمن تفسیر آیه شریفه، گفت: امروز آثار ادبی و عرفانی مولانا، حلقه گمشده انسان ها در زمینه شناخت بهتر ملت ها و اقوام مختلف دنیا از یکدیگر است.اندیشه های وي از آن جهت که سمت و سوی آگاهی بخشی و مکارم اخلاقی دارد، آئینه تمام نمای صلح و مودت و نوع دوستی ملت بزرگ ایران در طول تاریخ است و از جهتي ديگر،اشعار و غزلیات او اسباب شناخت و معرفت کشورها و ملت های دیگر را نسبت به هویت و تاریخ ادبی و عرفانی ایران را فراهم ساخته است.  

"آرام "، آمادگی رایزنی فرهنگی ايران را برای تداوم برگزاری این نشست ها و همایش های علمی ابراز داشته و اظهار امیدواری کرد برگزاری این نشست های علمی موجب تعمیق آگاهی های قشر فرهیخته و اساتید بوسنیایی نسبت به تاثیر و تاثرات روابط فرهنگی بین دو ملت بوسنی و ایران بشود.

"ناظیف احمد ولدار"، محقق و نویسنده برجسته بوسنیایی مقاله خود با عنوان « مولوی، مشهورترین شاعر فارسی‌زبان ایرانی » ارائه نمود.

وي ضمن اشاره به زندگي نامه مولانا گفت: مثنوی معنوی حاصل پربارترین دوران عمر مولاناست. چون بیش از ۵۰ سال داشت که نظم مثنوی را آغاز کرد. اهمیت مثنوی نه از آن رو که از آثار قدیم ادبیات فارسی است؛ بلکه از آن جهت است که برای بشر سرگشته امروز پیام رهایی دارد. مثنوی فقط عرفان نظری نیست بلکه کتاب جامع عرفان نظری و عملیست. بنابراین، عرفان مولانا صرفاً عرفان تفسیر نیست بلکه عرفان تغییر است.

اين محقق بوسنيايي ادامه داد: نکته دیگری كه در مورد این کتاب مهم است این است که این کتاب مجموعه اشعار فی‌البداهه‌ای است که وی به روی منبر می سروده تا به مردم با زبان شعر و داستان نکاتی را بیاموزد.

غزلیات و «دیوان شمس» محبوبیت فراوانی کسب کرده‌اند. درصد ناچیزی از این غزلیات به زبان‌های عربی و ترکی است و عمده غزلیات موجود در این دیوان به زبان پارسی سروده شده‌اند. در دنیای اسلامی و میان مسلمانان بعد از قرآن مجید و حدیث کتاب مثنوی معنوی معروفترین کتاب مسلمانان شمرده می شود.

وي گفت: مولانا در آمریکا و دیگر کشورهای غربی بسیار مشهور است. یونسکو با پیشنهاد ترکیه، سال ۲۰۰۷ را سال جهانی مولانا نامیده‌ کرد.

" احمد ولدار"گفت: از میان بهترین شرح های مثنوی "بوشنیاک احمد سودی" است که به زبان و ادبیات فارسی علاقمند بوده خیلی خوب آشنا بود.نویسنده فوزی موستاری از یک سوی عضو حسینیه / تکیه مولوی بود و از سوی دیگر اثر معنوی را به اسم بلبلستان تحت تاثیر نویسندگان ایرانی نوشت. فادل پاشا شریفویچ شیخ طریقت مولوی  بود و همچنین اشعار را به مدل شعرهای مولانا می نوشت. مثنوی خوان افندی عارف سیدکی در شهر سارایوو دوره های مطالعه مثنوی و  آثار فارسی دیگر برگزار می کرد. اولین ترجمه مثنوی معنوی به زبان بوسنیای اثر استاد فیض الله حاجی بایریچ است. در تکیه ها/حسینیه های شهر سارایوو  از سال 1957 به بعد تا روزهای ما برنامه شبی عروس برگزار می شود.

" محمد نژاد"، استاد زبان و ادبیات فارسی اعزامی از ایران سخنران بعدی این مراسم بود. ایشان ضمن ارائه مقاله خود با عنوان «جذابیت های اندیشه مولوی»، گفت:  علاقه مندی به عرفان اسلامی- ایرانی و مطالعه ی آثار شاعرانی چون عطار، مولوی و حافظ در میان مردم کشورهای اسلامی و کشورهای نزدیک به جغرافیای فرهنگی ایران در گذشته، نظیر مردم مسلمان بوسنی و هرزه گوین، موضوعی روشن و البته تاریخی است. مردم کشور شما از چندین قرن پیش تاکنون با مولوی و آثارش آشنا بوده و به مناسبت های مختلف یاد و نام او را گرامی داشته اند که یک نمونه ی آشکار آن همین پایبندی تان به برگزاری این مراسم سنتی موسوم به «شب عروس» است که سال های طولانی در این شهر در سالروز وفات حضرت مولانا انجام می شود.

وي افزود: یکی از جذابیت های مولوی همین بینش و منش روامدارانه یا تسامح آمیز اوست که مردم همه ی فرهنگ ها و زبان ها را در همه ی زمان ها شیفته ی او کرده است. شاید یکی از مهم ترین عوامل گرایش بیش از پیش مردم جهان معاصر به افکار و آثار مولانا، خستگی آنان از جنگ ها و خشونت های پیاپی بی سرانجام و بی دلیل میان اقوام، ادیان و مذاهب مختلف باشد. مولانا در جهان خسته از جنگ و خشونت امروز که مردم جهان، به ویژه کودکان و زنان، دسته دسته بی گناه کشته می شوند و در بسیاری از کشورها و مناطق جهان، عزت و کرامت انسانی آنان نادیده گرفته می شود،  پیام آور دوستی و عزت و عظمت انسان، صرف نظر از هر گونه تعصب جهالت آمیز قومی و مذهبی و ملی است.

" محمد نژاد"گفت: قطعاً این همه نفوذ معنوی حضرت مولانا در اطراف و اکناف عالم، ناشی از بلند نظری و جامع نگری اوست که انسان را صرف نظر از بسیاری از «آداب» و «ترتیب» ظاهری و قید و بندهای قشری، دوست می داشت و عزیز می خواست. در نظر مولوی، آنچه آدمی را در «تنازع» می آورد، ظاهربینی، خام اندیشی و بدفهمی یا سوءتفاهم اوست. اگر صاحب سرّی یا پیری روشن ضمیر و عارف به حقایق پنهان در پس این ظواهر، آدمیان را از این سوءتفاهم و خام اندیشی، آگاه و رها سازد، بسیاری از جنگ ها و منازعات میان انسان ها از بین خواهد رفت. چنانکه خود او در مثنوی در تمثیل چهار کس(فارس، عرب، ترک و رومی) که به دلیل ندانستن زبان یکدیگر با هم می جنگیدند، در حالی که یک چیز می خواستند و هیچ اختلافی با یکدیگر نداشتند.

وي افزود:

مولوی پیش و بیش از آنکه یک شاعر پارسی گوی باشد، عارفی بزرگ است که بینش و منش وی در طول زندگی پرشور و شوقش، منشأ الهام بسیاری از بزرگان اندیشه و عرفان در دنیای قدیم و جدید شده است. گویا هر چه زمان می گذرد، از یک سو بر اهمیت و اعتبار کلام و اندیشه ی حضرت مولانا افزوده می شود و از طرف دیگر، دایره ی مخاطبان و خوانندگان آثارش نیز هر روز وسعت بیشتری پیدا می کند. به گونه ای که می توان ادعا کرد امروزه نه تنها در ایران و کل دنیای شرق، به ویژه دنیای اسلام، مولوی یکی از تأثیرگذارترین شخصیت های معنوی و فکری شناخته می شود که اندیشه اش نیاز به بازشناسی و تحقیق دارد، بلکه در دنیای غرب نیز این ضرورت و نیاز احساس می شود. توجه بیش از بیش متفکران و اندیشمندان معاصر غرب به آثار مولوی، همچون مثنوی معنوی و دیوان شمس، دلیلی بر اثبات این ادعاست. همان گونه که می دانید، امروزه انتشار آثار مولوی در آمریکا با بیش ترین استقبال مواجه شده و جزو کتاب های پرتیراژ این کشور قرار گرفته است.

در ادامه  مراسم، ترجمه برخی اشعار دیوان مثنوی معنوی به زبان بوسنیایی به همراه نی، برای حاضران قرائت شدکه مورد استقبال زیادی قرار گرفت.

شایان ذکر است با توجه به قدمت حضور عرفا و دراویش اهل تصوف در منطقه  بالکان، مجالس مثنوی خوانی و شرح اشعار مولوی و بزرگداشت هر ساله او که به "شب عروس" موسوم است در کشور بوسنی سابقه ای طولانی دارد.