و در زير آن عكسي از ضيافت حج چاپ وتصوير حاج صلاح الدين گوگلانگ كه مناسك حج را به جاي مختومقلي فراغي به انجام رسانيده ، مشخص گرديده است . اين تصويري است گويا از محبت واقعي و ارادت خالصانه . عمل زيبنده اي است كه مسلما موجب شادي روح آن بزرگ وار گرديده است . حضرت مختوم قلي از مردان خداست و هر كس براي برآوردن يكي از آرزوهاي او يا براي اعتلاي نام و مقام او قدمي بردارد ،در پيشگاه خداوند متعال مأجور خواهد بود.

ما نيز به نوبه خود در برآورده ساختن يكي از منويات اين مصلح بزرگ بكوشيم . يكي از آرزوهاي بزرگ او خشكاندن ريشه اعتياد انسان به دخانيات و مواد مخدر بوده است . امروزه زيانهاي خانمان سوز بلاي اعتياد به مواد مخدر بر كسي پوشيده نيست و دانشمندان و پزشكان به زيانهاي استعمال دخانيات و تأثير آن در بروز سرطان و بيماري هاي قلبي و ريوي و … پي برده اند و غير سيگاري ها را نيز از استنشاق دود سيگار ديگران بر حذر مي دارند ؛ لكن در زمان مختوم قلي به زيانهاي اين گونه  اعتيادات پي نبرده بودند وآنها را از ضروريات به حساب مي آوردند . چنانكه در جاي جاي كتاب حجيم «گور اوغلي » استعمال ناس و غليان به مثابه يكي از ضروريات روز مره به صورت جزء لاينفكي از داستانها در آمده است . مختوم قلي با اين اثر تركمني كه بسيار جذاب و دلپذير واز حيث ارزش ادبي و اجتماعي كم نظير است ، آشناي داشته و به يك نكته اخلاقي از آن اشاره نموده است :

(كؤر اوغلي ريحانه نيچيك يالباردي               آمـان دير ديينه  ديـانت  ياغشي )

ولي بدون تأثير پذيري از القات دخانيات و اعتيادي ضمني آن با تحقق در ماهيت و تاثيرات واعتيادات مضر و با تشخيص مصلحت افراد و جامعه و با پيروي از تعاليم دين مقدس اسلام كه زيان رساندن به خود و ديگران را حرام كرده است ،با حدت و شدت به مبارزه با استعمال دخانيات و امثال آن برخاسته وزيانهاي آن هارا به صورت آشكار يا رمز بيان فرموده است :

قوا تينگ كميلدر ، گؤيجونـگ آزدورار كيپي كلأ گلـسه    عقـليـنگ آزديـرار

سؤنگو نگي سيز  ديرار ، اتينگ قيز ديرار بير نشا نا  بود ورسنـده    چيـلـيم كـش

ال گؤترگيل بيـله نا حـق  تـلا شـدان        پولونگ كو يرايچپيـنگ   يا نار   بوايشدن

ارته قلرنينگ دو لدو رارلار آتشـدان زخمي چيقماز ،   قالار جاداچيـليـم كش

با توجه به تلاش صادقانه مختوم قلي فرا غي در زمينه اشاعه حكمت علمي و جهان بيني عميق و استدلال نيرومند او لقب ((حكيم ))نيز شايسته اين شاعرو عارف بزرگ است . لقبي كه در مورد چند تن از ديگر شاعران بزرگ ميهن اسلامي مان مانند حكيم ابوالقاسم فردوسي ،حكيم ستايي غزنوي و حكيم ناصر خسرو و قبادياني نيز به كار مي رود.

          جواد صداقت