عمده مصرف آب پشت سدها ويژه كشاورزي است: در آن واحد حداقل دو ميليارد مترمكعب پشت سدها آب وجود دارد، در حالي كه آب پشت سدها دائما استفاده و دوباره پر مي شود. نخستين كاري كه در اين زمينه بايد صورت گيرد، مديريت آب هاي موجود در منطقه و اصلاح سيستم آبياري كشاورزي است. اگر اين مديريت را درست انجام دهيم، مي توانيم از محل صرفه جويي معادل دو ميليارد مترمكعب آب را سالانه به درياچه اروميه هدايت كنيم
    آذربايجان هفته گذشته طعم توفان نمكي را در حجم بسيار كوچكي چشيد. سال هاست كارشناسان، رسانه ها و مردم درباره فاجعه يي كه نگين فيروزه يي آذربايجان، قطب اقتصادي و شريان حياتي ايران را تهديد مي كند، هشدار داده اند: اما در مقابل دولت هاي گذشته عملابه اين هشدار ها بي تفاوت بوده اند. آنچه نبايد روي مي داد، اتفاق افتاد و مردم، مسوولان دولتي و نمايندگان مجلس با همه وجودشان طعم نمك را در هوايي كه به ريه هايشان مي فرستند، احساس كردند. ديگر گمان نمي رود كسي به جديت بحران درياچه اروميه واقف نباشد: بحراني كه در صورت بروز آن شاهد يك «ضايعه جهاني» به تمام معنا خواهيم بود. خبرنگار ما جهت بررسي بيشتر و نزديك تر مساله درياچه اروميه به حضور بنيانگذار پژوهشكده آرتميا و آبزيان دانشگاه اروميه رسيده است. دكتر «ناصر آق» عضو برجسته هيات علمي دانشگاه اروميه و بنيانگذار پژوهشكده آرتميا و جانوران آبزي اين دانشگاه است كه به سوالات ما درباره ابعاد مختلف بحران درياچه اروميه و راهكارهاي نجات بخش اين درياچه پاسخ داده است. وي متولد 1339 در گنبد كاووس است و دوران كارشناسي و كارشناسي ارشد خود را در رشته علوم جانوري و ميكروبيولوژي دانشگاه ام.اس. بارودا هندوستان گذرانده و درجه دكتراي خود را از دانشگاه گنت كشور بلژيك در رشته آبزيان گرايش آرتميا اخذ كرده است. دكتر آق ايده هاي بسيار قابل توجهي براي تسريع در احياي درياچه اروميه دارد كه در لابه لاي پرسش هاي ما به آنها اشاره كرده است. عمل به پيشنهادها و راهكارهاي ارائه شده توسط ايشان مي تواند كليد بسياري از مشكلات پيش روي عمليات نجات درياچه اروميه باشد. متن كامل گفت وگوي مبسوط و تفصيلي خبرنگار ما پيش روي شماست.
    
    آقاي دكتر آق ارزيابي شما از آخرين وضعيت درياچه اروميه چيست؟
    طبق آخرين ارزيابي هاي صورت گرفته از سوي ما، متوجه شديم حجم آب باقيمانده در درياچه اروميه بسيار بسيار كمتر از آن چيزي است كه در ساير ارگان ها و رسانه ها مطرح مي شود. هر چند تاكنون آمار خيلي دقيقي از مقدار آب درياچه اروميه اعلام نشده، اما رقم هايي كه گفته مي شود بسيار بالاتر از آن چيزي است كه واقعيت دارد.
    بخش عمده آب درياچه اروميه در قسمت شمالي آن است، اما مي بينيم كه عقب نشيني ساحلي در شمال درياچه هم بسيار چشمگير است. طبق آخرين برآوردهايي كه انجام داديم حداكثر عمق آب در جنوب درياچه در مناطق خيلي محدودي دو متر و 40 سانتيمتر است. با توجه به طول و عرض آبي كه موجود است و با احتساب عمق متوسط يك متر، اكنون چيزي در حدود 40 ميليون مترمكعب آب در جنوب درياچه اروميه باقي مانده است: يعني كمي بيشتر از آبي كه پشت سد شهر چاي اروميه وجود دارد.
    عمق فاجعه درياچه اروميه خيلي بيشتر از حد تصور ما است و واقعا نمي شود گفت كه اكنون درياچه اروميه زنده است. اخيرا ديدم تلويزيون زير نويس مي كرد كه سطح آب درياچه اروميه نسبت به سال گذشته 24 سانتيمتر افزايش يافته است! واقعا من نمي دانم اين آمار را چه كساني و با چه هدفي ارائه مي كنند؟ فكر مي كنم ارائه چنين آمار دروغي هدفي جز گول زدن مردم و سرپوش گذاشتن بر بي كفايتي هاي مسوولان ندارد.
    ببينيد اگر اقدام بسيار بسيار عاجلي صورت نگيرد، نگه داشتن درياچه اروميه بسيار دشوار خواهد بود. سرعت عقب نشيني ساحلي آب وحشتناك است و در عرض 20 روز، دو كيلومتر عقب نشيني ساحلي صورت گرفته است. ما داريم به اوج فاجعه درياچه اروميه نزديك مي شويم.
    
    از علت هاي خشك شدن درياچه اروميه زياد صحبت شده و نقش سدها در بروز بحران درياچه اروميه كاملاپررنگ مشاهده مي شود. واقعا چرا درياچه اروميه به اين روز افتاد؟
    كشاورزي در سال هاي گذشته سه برابر بيش از ظرفيت افزايش يافته است. حجم آب هاي موجود پشت سدها آنقدر نيست كه نياز آبي درياچه را تامين كند. 90 درصد آب هاي سطحي حوضه آبريز درياچه اروميه به كشاورزي اختصاص مي يابد و حداكثر راندمان آبياري كشاورزي منطقه 30 درصد است. يعني در آبياري كشاورزي 70 درصد آب مصرفي هرز مي رود. اين عدد سالانه به بيش از دو ميليارد مترمكعب آب مي رسد.
    ببينيد آب هايي كه پشت سدها مي ماند يك طرف قضيه است و آب هايي كه به صورت روان به درياچه اروميه مي آيند طرف ديگر قضيه. عمده مصرف آب پشت سدها ويژه كشاورزي است: در آن واحد حداقل دو ميليارد مترمكعب پشت سدها آب وجود دارد، در حالي كه آب پشت سدها دائما استفاده و دوباره پر مي شود. نخستين كاري كه در اين زمينه بايد صورت گيرد، مديريت آب هاي موجود در منطقه و اصلاح سيستم آبياري كشاورزي است. اگر اين مديريت را درست انجام دهيم، مي توانيم از محل صرفه جويي معادل دو ميليارد مترمكعب آب را سالانه به درياچه اروميه هدايت كنيم. اين كار اگر به صورت سالانه ادامه يابد مي تواند كمك خيلي زيادي براي نجات درياچه اروميه برساند.
    مشكل ديگر برداشت بي رويه از منابع زيرزميني آب است. هزاران حلقه چاه آب غيرمجاز بدون كنتور و پرداخت آب بها در حوضه آبريز درياچه اروميه وجود دارد. صدا و سيما بايد يك برنامه ريزي خيلي دقيق و روزانه براي توجيه مردم انجام دهد كه برداشت آب هاي زيرزميني چه صدمه بزرگي به منطقه و آينده كشاورزي وارد مي كند. چون با خشك شدن درياچه اروميه نخستين لطمه را كشاورزان خواهند ديد.
    
    چگونه مي توان در مصرف آب هاي سطحي و زيرسطحي صرفه جويي كرد و راندمان آبياري كشاورزي را افزايش داد؟
    اصلاح الگوي كشت و آبياري كشاورزي مي تواند
    
    به تدريج دوباره به درياچه اروميه جان ببخشد. بايد با استفاده از مكانيزه كردن سيستم هاي آبياري كشاورزي كه بهترين نمونه آن آبياري قطره يي است، نياز هاي آبي كل مزارع را بدون هدررفتگي آب تامين كرد: اين كار باعث صرفه جويي حداقل 5/1 ميليارد مترمكعب آب در سال مي شود.
    از سوي ديگر اصلاح الگوي كشت كشاورزان بسيار مهم است. وقتي شرايط منطقه از نظر آب و هوايي ديگر جوابگو نيست، بايد اصلاح الگوي كشت كشاورزي تغيير كند كه متولي اين امر مهم جهاد كشاورزي است.
    
    آقاي دكتر نقش جاده ميانگذر را در بحران به وجود آمده چطور ارزيابي مي كنيد؟ اين جاده درياچه اروميه را به دو بخش كاملاجداي شمالي و جنوبي تقسيم كرده است.
    خود جاده ميانگذر تاثيري در كم آبي درياچه ندارد: بعضي ها معتقدند كه با قطع شدن جريان آب درياچه اروميه روند خشك شدن اين درياچه شدت گرفته است. خشك شدن ربطي به اين عامل ندارد. ببينيد با جريان نيافتن آب تبخير كمتر نمي شود، بنابراين مشكل ما كم آبي درياچه است نه قطع جريان آب آن. براي توجيه اين مساله يكسري سوابق تاريخي مشابه وجود دارد: مانند درياچه نمكي يوتا در امريكا. در دهه 1940 روي آن درياچه جاده يي احداث شد. با وجود آن، به تدريج بهره برداري آرتميا از درياچه يوتا آغاز شد و حتي پل هاي بين درياچه را هم پر كردند تا شوري يك طرف درياچه را در حد مطلوب نگه دارند. درياچه بزرگ در ايالت يوتا به دو قسمت كاملاجداي شمالي و جنوبي تقسيم شد. الان در يوتا دو اكوسيستم كاملامتفاوت ايجاد شده است، اما تاثيري در مقدار آب آن نداشته است. يك طرف يعني ناحيه شمالي 250 گرم در ليتر شوري دارد و ناحيه جنوبي كمتر از 100 گرم در ليتر. آرتميا يك موجود بسيار ارزشمند است و در اين مورد امريكايي ها خيلي دقيق عمل كردند. هم اكنون از درياچه يوتا سالانه بيش از 2 هزار تن سيست آرتميا صيد مي شود و 70 درصد آرتمياي جهان از آن درياچه تامين مي شود. درياچه شور و آرتميا يك ظرفيت بزرگ اقتصادي است.
    
    مهم ترين كار فوري كه بايد براي نجات درياچه اروميه انجام پذيرد، چيست؟
    تمام كارهايي كه بايد براي درياچه اروميه صورت گيرد به سه بخش كوتاه مدت، ميان مدت و دراز مدت تقسيم شود. به نظر من فوري ترين كاري كه براي درياچه اروميه بايد صورت بپذيرد تدوين برنامه راهبردي و اجراي آن توسط يك متولي واحد است. در گذشته همه به نوعي متولي درياچه بودند، اما هيچ كار عملي از سوي هيچ كدام صورت نگرفت. به نظر من وظيفه مديريت و مانيتورينگ مستمر درياچه اروميه بايد به يك سازمان واحد محول شود و اين به نظر من خيلي مهم است كه دانشگاه اروميه در اولويت اين امر قرار گيرد.
    
    ما در دانشگاه اروميه پژوهشكده آرتميا و آبزيان را داريم كه در 15 سال گذشته به صورت مستمر درباره درياچه اروميه كار كرده و بيش از 100 پروژه و 100 پايان نامه در اين زمينه كار كرده است و همچنين ارتباطات بسيار قوي بين المللي و تجربيات بسيار موثري در اين زمينه وجود دارد. ما در اينجا با بهترين متخصصان آب هاي شور جهان در ارتباط تنگاتنگ هستيم. ما مي توانيم با توجه به سابقه درخشان دانشگاه اروميه اين مسووليت را بپذيريم.
    پيشنهاد من اين است كه در كوتاه مدت بتوانيم هشت هزار هكتار از درياچه را احيا كنيم: احياي اين هشت هزار هكتار حدود 50 ميليارد تومان هزينه خواهد داشت، اما از سوي ديگر علاوه بر هزاران نفر اشتغال و بحث توريسم، سالانه فقط از محل فروش آرتميا 50 ميليارد تومان درآمد خواهيم داشت. اين يك حركت اوليه است و به معني ناديده گرفتن ساير بخش هاي درياچه نيست.
    توصيه ام به دولت براي حفظ محيط زيست و كشاورزي منطقه اين است كه مكانيزاسيون كشاورزي و آبياري باغات و زمين هاي كشاورزي به صورت كاملارايگان انجام شود و اين كار حداقل بايد به 50 شركت واگذار شود تا در عرض يك سال عملي شود.
    
    هشت هزار هكتار چند درصد درياچه اروميه است؟
    درياچه اروميه در زمان پرآبي 500 هزار هكتار وسعت داشته است و هشت هزار هكتار بخش بسيار كوچكي از آن حجم بزرگ است. اين طرح يك نماد براي احياي درياچه اروميه خواهد بود. يعني وقتي كه با احياي هشت هزار هكتار از درياچه با هزينه 50 ميليارد، مي توانيم سالانه بيش از 50 ميليارد تومان درآمد داشته باشيم، پس مي توانيم با احياي كل درياچه صدها برابر اين مقدار كسب درآمد كنيم. اين يك طرح نمادين است كه ارزش احياي درياچه را ثابت مي كند.
    ما براي اجراي اين طرح در انتهاي رودخانه ها مخازني ايجاد كرده و آب را به وسط سه جزيره اصلي كبودان، اشك و اسپير مي بريم. اين سه جزيره تقريبا به هم پيوسته هستند، ما فقط يك قسمت جنوبي اين سه جزيره را مي بنديم تا آب در آنجا با عمق دو متر حفظ شود. همان آبي كه همين الان به درياچه مي رسد اما در عرض چند روز تبخير مي شود.
    
    چرا درياچه اروميه سرخ شده است؟سرخ شدن درياچه اروميه دو علت دارد:
    1- جلبك هاي تك سلولي به نام سالينا كه در شوري بسيار زياد مقادير زيادي از كاروتن توليد مي كنند و اين كاروتن قرمزرنگ است. اگر زير ميكروسكوپ به اين جلبك نگاه كنيد داخلش پر از ذرات كاروتن است. اين ماده عامل مقاومت در شوري بسيار بالاست. خود آرتميا هم اين ماده را براي مقاومت بيشتر در برابر شوري بيش از حد توليد مي كند.
    
    2- علت ديگر باكتري هاي هالوفيل يا نمك دوست هستند. اين باكتري ها هم در برابر شوري بيشتر تكثير بيشتري پيدا مي كنند. اين دو عامل در برابر شوري بيش از حد و ساير استرس هاي محيطي ايجاد شده اند. توليد اين ماده و سرخ شدن آب هيچ اثر منفي براي درياچه ندارند.
    
    وضعيت آرتميا در درياچه اروميه چگونه است؟
    متاسفانه ديگر هيچ آرتمياي زنده يي نمي توان در درياچه اروميه يافت. آرتميا پارسال خيلي كم وجود داشت ولي امسال ديگر آرتمياي زنده يي نيست. چون شوري آب بسيار بالاست و ورودي آب هم به خود درياچه نمي رسد. سيست آرتميا در لابه لاي نمك ها مدفون شده و براي خارج شدن نوزاد آرتميا از تخمش بايد شوري آب كمتر شود.
    
    استاندارد شوري آب براي زيست آرتميا چقدر است؟ آيا آرتمياي درياچه اروميه منقرض شده است؟
    بهترين شرايط براي زيست آرتميا حداكثر شوري 100 الي 150 گرم در ليتر است. در شوري هاي بسيار بالاتر هم ده ها سال تخم آرتميا به صورت نهفته مي ماند و در شرايط بهينه از تخم خارج مي شود. نمي توان گفت كه آرتميا در درياچه اروميه منقرض شده است، چون تخم آرتميا وجود دارد. اما خود آرتمياي زنده ديگر وجود ندارد. بانك ژني سيست آرتميا در سردخانه پژوهشكده آرتميا و آبزيان دانشگاه اروميه وجود دارد. اما مطلع هستم كه يكي از شركت ها به مقدار زيادي سيست آرتميا را كه در سال 1980 صيد كرده است، هنوز دارد.
    
    از آرتميا و ارزش زيستي و اقتصادي آن بيشتر برايمان توضيح دهيد.
    آرتميا پايه و اساس بخش بزرگي از صنعت آبزي پروري است. يعني توليد ميگو، ماهيان دريايي، خاوياري و زينتي به صورت 100 درصد به آرتميا وابسته است. آرتمياي مورد نياز كشور ما از چين و امريكا وارد مي شود: اگر امروز به هر دليلي ورود سيست آرتميا به ايران با مشكل مواجه شود، تمام صنعت آبزي پروري يك دفعه ورشكسته خواهند شد و هزاران نفر بيكار خواهند شد. بنابرين تامين آرتميا از داخل براي ما ضروري است: از همان هشت هزار هكتار مي توان سالانه 100 تن سيست آرتميا برداشت كرد، در حالي كه مصرف داخلي كشور ما 20 تن است. بقيه را مي توان صادر كرد كه اكنون در بازار جهاني حداقل قيمت سيست آرتميا به ازاي هر كيلو 80 دلار است.
    به نظر من حتي مي توان پايه احياي درياچه اروميه را بر آرتميا گذاشت. آرتميا موجودي بسيار باارزش است و در سال هاي پرآبي درياچه اروميه بين 1371 و 1375 طبق برآوردهاي ما در آن زمان با قيمت بازار جهاني همان سال ها چيزي حدود 10 ميليارد دلار ارزش صارداتي داشت: در زماني كه درآمد نفتي كشور ما از 15 ميليارد دلار كمتر بود. در آن سال ها مي گفتيم: يك كيلو سيست آرتميا معادل 20 بشكه نفت!
    
    آقاي دكتر تاكنون چقدر از نظريات متخصصان امر براي نجات درياچه اروميه بهره گرفته شده است؟
    در اين سال ها يك بار هم نشده است كه از متخصصان بومي دانشگاه اروميه و مخصوصاس متخصصان پژوهشكده آرتميا و آبزيان كه 15 سال سابقه تحقيق و پژوهش دارند در اين زمينه استفاده شود.
    پروژه هايي براي نجات درياچه وجود داشته است و كمك هاي بين المللي براي احياي درياچه اروميه انجام گرفته است. اما در هيچ كدام از موارد از متخصصان امر حتي نظري خواسته نشده است و اين واقعا جاي تاسف دارد. ما بارها و بارها در 10 سال گذشته درباره وضعيت كنوني هشدار داديم، برنامه داديم اما هيچگاه ترتيب اثري به طرح ها و نظريات ما داده نشد. اگر دولت آقاي روحاني مي خواهد واقعا به يك نتيجه خوب عملي براي احياي درياچه اروميه برسد از اين تجربه عملي و علمي متخصصان استفاده كند.
    
    به نظر شما رودخانه ارس مي تواند درياچه اروميه را نجات دهد؟
    رودخانه ارس يك رودخانه بين المللي است و نمي توان همه آن را به سوي درياچه سرازير كرد. البته چنين طرحي مشكلات زيست محيطي فراواني براي خود ارس ايجاد مي كند. در مسير انتقال ارس به درياچه اروميه مطمئنا همه آب آن برداشت شده و چيزي براي درياچه اروميه باقي نخواهد ماند. در حالي كه بنده عرض مي كنم با مديريت منابع آب حوضه درياچه مي توان سالانه 2 ميليارد مترمكعب آب از خود حوضه آبريز وارد درياچه كرد.
    
    به نظر شما آيا انتقال حوضه به حوضه آب مي تواند موثر باشد؟ مانند انتقال آب رودخانه زاب كه به عراق سرازير مي شود يا انتقال آب از درياچه خزر؟

    اصولابايد چنين طرح هايي در مرحله دوم انجام شود. وقتي آبي از حوضه ديگر منتقل مي شود بايد در وهله اول اكوسيستم آن حوضه را در نظر گرفت.
    
    آقاي دكتر آق، به نظر شما برداشت نمك از درياچه صحيح است؟

    موضوع برداشت نمك بايد دقيقا بررسي شود. با توجه به اينكه شوري درياچه اروميه بالاي 400 گرم نمك در ليتر است، برداشت نمك نمي تواند مضر باشد. اگر مي خواهيم درياچه اروميه كاركرد گذشته اش را داشته باشد بايد شوري آن را كاهش دهيم. ما نمك هاي اضافي را زماني نياز خواهيم داشت كه آب درياچه حداقل سه برابر شود.
    
    نظريات آقاي كردواني درباره درياچه اروميه را چطور ارزيابي مي كنيد؟

    بالاخره آقاي كردواني يكي از پيشكسوتان دانشگاهي هستند و به ايشان احترام مي گذاريم. اما به نظر من كساني كه دور از درياچه بوده و هستند نبايد براي درياچه اروميه نسخه بپيچند. اين براي خودشان هم خوب نيست، چون شناخت كاملي از وضعيت درياچه اروميه ندارند و ديدگاه هايشان حداقل در اين مورد مطابق با علم روز نيست، ما نمي توانيم نظريات آنها را قبول كنيم. ايشان گفته بودند كه كلادرياچه اروميه را خشك كنيم روي نمك ها خاك بريزيم آن را حاصلخيز كنيم.
    اگر چنين كاري انجام مي شد اول بايد اين همه كوير نمك در مركز ايران را جنگل مي كرديم! چه نيازي است كه درياچه حي و حاضر را كوير كنيم و بعد احيا كنيم؟! ما در كشورمان كوير كم نداريم كه بخواهيم درياچه اروميه را هم به آنها اضافه كنيم.
    
    عملكرد دولت سابق در زمينه محيط زيست و به طور مشخص درياچه اروميه را چطور ارزيابي مي كنيد؟
    واقعيت اين است كه دولت آقاي احمدي نژاد نه تنها در عرصه محيط زيست بلكه در اكثر عرصه ها مشكلات بزرگي را به كشور ما تحميل كردند. با اينكه در زمينه هايي مانند مسكن مهر هم عملكرد خوبي را شاهد بوديم كه منكر آن نيستيم، ولي دولت آقاي احمدي نژاد در خيلي از ابعاد جامعه عملكرد بسيار ضعيفي داشت و با انتقادات جدي روبه رو است. ما به عنوان افراد دانشگاهي مي بينيم كه واقعا چقدر در اين زمينه عملكرد نادرستي داشته اند و چقدر مشكلات براي دانشگاه و دانشگاهيان به وجود آمده است. مي بينيم كه چاپ مقالات افزايش يافته، ولي چقدر توليد فناوري داشته ايم؟ اگر علم در حد مقالات باقي بماند كمكي به توسعه كشور نخواهد كرد. ما در اكثر زمينه ها از جمله محيط زيست با مشكلات بزرگي روبه رو هستيم. اميدوارم دولت جديد با تدبيرش شرايط را به سوي رشد و توسعه كشور در همه زمينه ها سوق دهد. ما از سال 81 نسبت به وضعيت كنوني درياچه اروميه هشدار داده بوديم اما در آن زمان بعضي ها عقب نشيني درياچه اروميه را به حساب سيكل طبيعي رفت و برگشتي درياچه اروميه گذاشتند.
    
    مشخصا دولت جديد براي احياي درياچه اروميه چه بايد كند؟

    از آقاي دكتر روحاني تشكر مي كنيم كه به قولي كه به مردم داده بودند، عمل كردند و در نخستين جلسه هيات دولت كارگروهي را براي مطالعه و بررسي درياچه اروميه تشكيل دادند. پيشنهاد ما به دولت و كارگروه نجات درياچه اروميه اين است كه مسووليت علمي نجات درياچه اروميه را به دانشگاه اروميه واگذار كنند. در غير اين صورت نظرات مختلف باعث پراكنده شدن نيروها خواهد شد. كارگروه نجات درياچه اروميه بايد نقش هدايتگر داشته باشد. در دوره قبل همچنين كارگروهي بود اما هيچ فعاليتي عملانتوانستند انجام دهند: كارشان را با جلسه شروع كردند و با جلسه هم به پايان بردند. چون كارشان نبود، چون از متخصصان استفاده نكردند. دولت بايد شرايط و بودجه را تامين و برنامه ريزي و اجرا را به نيروهاي متخصص واگذار كند. من مشخصا از دولت مي خواهم اين ماموريت ملي به دانشگاه اروميه واگذار شود.
    
    نقش سازمان هاي بين المللي در نجات درياچه اروميه را چگونه مي بينيد؟

    درياچه اروميه يك تالاب بين المللي باارزش است كه از نظر بين الملل هم جايگاه خاص خودش را دارد. درباره درياچه اروميه شاهد بوديم كه وقتي بحران عميق تر شد هزاران فلامينگو و ديگر پرندگان در اين درياچه گير افتاده و جان باختند.
    مي توان كمك هاي كلان بين المللي براي نجات درياچه اروميه دريافت كرد. براي كار در چنين زمينه هايي مراكز بزرگي در جامعه جهاني از جمله در آلمان و حتي تركيه وجود دارد. با كمك هاي سازمان هاي بين المللي فشار روي دولت كمتر مي شود و روند احياي درياچه اروميه سريع تر مي شود. ما بايد از متخصصان بين المللي هم براي نجات درياچه اروميه استفاده كنيم. اين كار مي تواند هزينه ها و زمان لازم براي نجات درياچه را كاهش دهد.
    
    آقاي دكتر! درياچه اروميه وارد وقت اضافه شده است.

    وضعيت فعلي درياچه اروميه حياتي و تعيين كننده است. راهي ديگر غير از نجات درياچه اروميه وجود ندارد: يا بايد قبول كنيم كه درياچه اروميه از بين برود يا تمام تلاش مان را براي نجات درياچه اروميه انجام دهيم. هنوز فرصت براي نجات نگين آذربايجان وجود دارد. راهكارهاي مختلفي كه گفته شده از جمله بارورسازي ابرها راه هايي براي نجات درياچه اروميه هستند. بايد براي نجات درياچه مان برنامه ريزي دقيق انجام گيرد و عملياتي به صورت فوري، ميان مدت و طولاني مدت اجرا شود. اول از همه بايد پروژه هاي نجات درياچه اروميه اولويت بندي شود، يعني بودجه را نبايد به صد قسمت تقسيم كرد و هيچ كدام هم به نتيجه نرسد.
    آخرين كلام من اين است: خشك شدن درياچه اروميه يك ضايعه جهاني است و نبايد و نبايد چنين اتفاقي بيفتد.
    

 روزنامه اعتماد، شماره 2808 به تاريخ 30/7/92، صفحه 8 (نگاه دوم)