بنیاد مختومقلی فراغی

خبرگزاری میراث فرهنگی_ گروه فرهنگ و هنر- رمضان با جاذبه‌های فراوانش، سبک زندگی متفاوت آن، تعطیلی زودهنگام ادارات و مراکز دولتی و از طرفی فعالیت و رونق زندگی شبانه، ماهی است که در ذاتش قابلیت‌های فراوانی را برای بهره‌وری از موسیقی نواحی به عنوان نماد گردشگری و میراث فرهنگی دارد. 

 

به گزارش CHN به نظر می‌رسد تفاوت سبک زندگی در ایران با سایر کشورها، عادت‌ها و رفتارهای متفاوتی را نیز به دنبال دارد. مناطق مختلف کشور به خصوص شهرها از ساعت 12 شب تا 5 صبح در خواب هستند. اما رمضان را باید از این قاعده حاکم، مستثنا کرد.

 

بسیار دیده می شود که فعالیت‌های عمرانی شهرداری و سایر نهادها در شبانه روز انجام می‌شوند. همچنین خدماتی که از سوی بیمارستان‌ها در اختیار مردم قرار می‌گیرند نیز شبانه‌روزی شده‌اند. اما نکته اینجاست که مراکز رفاهی، تفریحی، ورزشی و ... خدماتی به شهروندان ارائه نمی‌دهند. به نظر می‌رسد سبک زندگی در ایران که 8 ساعت کار ضروری در شبانه‌روز است و مدتی‌است در مراکز خصوصی افزایش یافته، می طلبد تا ساعات بعد از کار نیز برای تفریح در نظر گرفته شود؛ اما فضای حاکم بر شهرها و سایر نقاط کشور، تنها تفریح و سرگرمی را به خانه، نشستن پای برنامه‌های تلویزیونی، رادیویی معطوف می کند. کمتر خانه و خانواده‌ای را می‌توان یافت که بعد از کار طاقت‌فرسای روزانه و تردد سخت در سطح شهر به دلیل ترافیک و آلودگی حاضر باشد تفریحاتی بیرون از منزل را انتخاب کند.

 

در عین حال گاهی اجرای برنامه‌های خارج از چهارچوب و قواعد تعیین شده که سلیقه‌های عمومی را نیز پاسخگو هستند تاثیراتی عمیق بر مخاطب می‌گذارند. به واقع یادآوری فرهنگ‌ها و خاستگاه افراد این واقعیت را تداعی می‌کند که می‌توان در کنار زندگی صنعتی شهری، گذشته خاطره‌انگیز را نیز زنده کرد.

 

با وجود شرایط محیطی و سبک زندگی، آیا موسیقی نواحی ایران این قابلیت را دارد که در فضای باز بین تماشاچیان علاقه‌مند و خارج از ساعات معمول به اجرا درآید؟ 

 

"هوشنگ جاوید"، پژوهشگر موسیقی نواحی ایران متعقد است: «موسیقی نواحی که ذاتا به دو بخش مراسم‌های آیینی، پهلوانی و حماسی و همچنین آیین‌های سوگ و سور می‌شود به واقع امکان اجرا در فضای باز را تحت شرایطی خاص دارد. همانطور که می‌تواند در فضای مسقف هم به اجرا درآید.»

 

وی یادآوری کرد: «جشنواره موسیقی آیینی سال 81 قابلیت‌های بی‌شمار این موسیقی را نشان داد. هرچند اجرای موسیقی در فضای باز، بسترسازی و شرایط فرهنگی خاصی را می‌طلبد که در شهرستان‌ها این زمینه مهیاتر است. اما مسوولان می‌توانند دعوت از گروه‌های نواحی را برای اجرای برنامه‌های ماهیانه در کلان شهرها به عنوان برنامه درازمدت در نظر داشته باشند.»

 

جاوید تاکید کرد: «برای شناساندن موسیقی هر منطقه، در ابتدا هنرمندان موسیقی نواحی باید در شهر خود اجرای عمومی داشته باشند.»

 

وی ادامه داد: «از جمله کارهایی که برای رسیدن به هدف کارگشاست ارائه تعاریف درست فرهنگی، تاریخی و ریشه‌ای به مخاطبان است. با این کار سلیقه موسیقیایی افراد تحریک می‌شود.»

 

پژوهشگر موسیقی نواحی ایران گفت: «زمانیکه موسیقی نواحی به عنوان نماد گردشگری و میراث فرهنگی جایگاه و پایگاه داشته باشد می‌تواند در جلب نظر مخاطبان موثر بیفتد.»

 

جاوید تاکید کرد: «باید با موسیقی نواحی به عنوان میراث معنوی و فرهنگی برخورد شود. در غیر این صورت موسیقی نواحی که موسیقی سینه به سینه و نسل به نسل است به فراموشی سپرده می‌شود و با مرگ نوازندگان و هنرمندانش، گنجینه‌ای بزرگ را از دست می‌دهیم.»

 

وی در رابطه با اجرای برنامه‌های موسیقی نواحی در ماه مبارک رمضان در فضای باز و انتقال این سبک از زندگی به دیگر ماه‌های سال گفت: «از آنجاییکه ماه مبارک رمضان آیین‌های ویژه‌ای دارد و در مقابل مناطق و قوم‌های مختلف نیز هر کدام تعریف خاصی از آیین‌ها دارند برای استفاده از ظرفیت‌های موسیقی نواحی توجه به کارکرد هرکدام هم ضروری است.»

 

پژوهشگر موسیقی نواحی ایران در پاسخ به این پرسش که فضاهای باز و سبز تهران برای اجرای موسیقی در رمضان مناسب هستند تاکید کرد: «اجرای موسیقی نواحی را در پارک‌ها و فضاهای سبز نمی‌پسندم. به نظرم این شیوه برخورد، برخوردی سطح پایین با موسیقی نواحی و سبک‌های متنوعی است که در آن وجود دارد. هرچند که معتقدم فضای باز، و قبل از آن فرهنگ‌سازی برای مخاطب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.»

 

وی ماه مبارک رمضان را فرصت مناسبی برای استفاده از ظرفیت‌های موسیقی نواحی برشمرد و اجراهای ماهیانه گروه‌های نواحی را در صورتی مفید دانست که همان گروه‌ها در ابتدا بتوانند در منطقه خود که خاستگاه‌شان است به اجرای موسیقی بپردازند.

 

پژوهشگر موسیقی نواحی ایران درباره مشکلاتی که دعوت از گروه‌های نواحی بدون برنامه‌ریزی در شهرهای بزرگ ایجاد می‌کند گفت: «آشنایی با فرهنگ‌های قومی برای جامعه مخاطب بسیار مهم است. در حال حاضر نسل جدید با فرهنگ بومی مناطق ایران آشنا نیست. شاید اگر می‌دانست چه تنوع فرهنگی و هنرهای زیبایی در مناطق کشور وجود دارد با آن برخوردی مناسب‌تر داشت.»

 

جاوید با اظهار تاسف از ناآگاهی‌هایی که در زمینه شناخت موسیقی نواحی در کشور وجود دارد گفت: «اگر بخواهیم جاذبه ایجاد کنیم باید به مخاطب آگاهی بدهیم و دادن آگاهی به سادگی رخ نمی‌دهد. زمان و هزینه زیادی باید صرف شود تا بتوان آگاهی لازم را برای مخاطبان ایجاد کرد.»

 

وی خاطرنشان کرد: «زمانیکه برای هنرمند نواحی و موسیقی منطقه جایگاه قایل می‌شویم مخاطب به آن سمت کشیده می‌شود. در غیر این صورت، برنامه‌های مناسبتی بدون برنامه‌ریزی اولیه چندان مناسب نیستند.»

 

جاوید گفت: «برداشت‌های غلط و اشتباهی که از موسیقی نواحی در کشور وجود دارد بخش عمده‌ای مربوط به رسانه‌هاست.

 

 

جاوید نقش موسیقی نواحی را در جذب گردشگران بسیار موثر دانست و تاکید کرد: «تغییر سبک زندگی در ماه رمضان و به طبع آن رونق زندگی شبانه شرایط خاصی را فراهم می‌کند تا برنامه‌های مختلفی برای ساعات شب تعریف شوند. اجرای برنامه‌های موسیقی که جذابیت‌های خاص خود را دارد برای مخاطب آشنا به موسیقی مناطق می‌تواند جالب و موثر باشد.

 

وی همچنین دادن آگاهی را در بالابردن ظرفیت مخاطبان موثر دانست و برخی برخوردهای نامناسب مخاطبان را دور شدن از هدف عنوان کرد.