بنیاد مختومقلی فراغی

در میان آثاری که غربی ها در دو قرن اخیر در باب ایران و مردم آن نوشته اند، هیچ اثری از شهرت و محبوبیت سرگذشت حاجی بابای اصفهانی اثر جیمز موریه، دیپلمات انگلیسی، برخوردار نگشته است.
سرگذشت حاجی بابای اصفهانی گزارش طنز آمیز آداب و رسوم و علایق ایرانیان به شیوه داستانی است. در این کتاب «حاجی بابا» در کسوت ها و مشاغل متعدد مثل؛ دلاک حمام، سقا، قلیان فروش، نوکر پزشک، وردست میر غضب، محرر متعه خانه، تاجر و منشی، به حیث مردی فریبکار و کلاه بردار نشان داده شده است که پایبند اصول اخلاقی نیست.
مشهور ترجمه این اثر به زبان فارسی به قلم میرزا حبیب اصفهانی است، وی یکی از روشنفکران ایرانی مقیم استانبول در عصر ناصرالدین شاه بوده است.
دکتر سید علی آل داود در رابطه با انتشار ترجمه ای متفاوت از این کتاب می گوید: اخیراً با انتشار فهارس جدید کتابخانه مجلس، معلوم شد که، نخستین بار و پیش از میرزا حبیب اصفهانی، وزیر انطباعات و مترجم نامی عصر ناصری، محمد حسن خان اعتمادالسلطنه نخستین کسی بوده که به ترجمه سرگذشت حاجی بابای اصفهانی از گزارش آن به زبان فرانسه دست زده است.
وی با بیان این نکته شرح می دهد: در مقایسه ای که من بین این دو ترجمه داشتم متوجه شدم که ترجمه اعتماد السلطنه بسیار مفصل تر است و میرزا حبیب اصفهانی خیلی از بخش های آن را حذف کرده است. از این رو تصمیم گرفتم یازده فصل نخست را تصحیح و با یک مقدمه مفصل منتشر کنم.
با مقایسه ترجمه این دو مترجم، از یک بخش یکسان، (که در مقدمه کتاب آورده شده است) متوجه خواهید شد که اعتمادالسلطنه به متن اصلی وفادارتر مانده و میرزاحبیب، علاوه بر حذف پاره ای از اصل اثر به تلخیص نیز گراییده و ذوق خود را بیشتر صرف آراستن ترجمه و استفاده از امثال کرده است.
کتاب «سرگذشت حاجی بابای اصفهانی» در 500 نسخه و به قیمت 8000 تومان توسط فرهنگستان زبان و ادب فارسی منتشر شده است.

            منبع:دایره المعارف بزرگ اسلامی