آموزش (توٌرکمنچه سؤزلوٌگی) فرهنگ لغات ترکمنی - تهیه وتدوین: ارتئق حسین زاده(بخش 4)
عاجاپ.سِر.عاجایئپ: نه عاجاپ پیکیر بو سأحِر چاغئندا، گِزیم اِدیأن یالی سه‌یل باغئندا به‌ییک شوهرأت آلان عاجاپ ناغشئنگ بار.
عاجاپ‌لئق: عاجایپ‌لئق، غوُوولئق، اوُنگات‌لئق اوُوادانلئق، غئزئق‌لئ‌لئق، اوٌیتگه‌شیک‌لیک. (هانی سن، موُسکووا، گؤزِل یوٌز باپلئ، سِن، سِن، عاجاپ‌لئغئنگ عزیز واطانئ).
آجارلار: آجارئستان آس‌س‌ر-نینگ یِرلی خالقئ، اِساسئ ایلاتئ.
آجاتماق{آ:جاتماق}:-1ـ تاغامئنئ آجئ خالا اؤووٌرمِک، آجاماغئنا سِبأپ بوُلماق. آجئ اِتمِک. (خئیار آغزئمی آجات دئ). 2ـ تورشاتماق، اؤتوٌش دیریپ تورشی اِتمک. (ایشیمه یه تیشیپ بیلمأن، خامئرئمی آجادئپ دئرئن).
آج اؤزه{آ: جؤ:زه}:هیچ‌زات ایمأن، غاتئ آجئغئپ. آج اؤزه دِرمان ایچمک. آج اؤزه چیلیم چکمِلی دأل.
آجئ{آ:جئ} : 1ـ ییتی و باقئم‌سئز تأثیر ادیأن تاغام، سوٌیجی بوُلمادئق، سوٌیجی دأل.(ایشدن سوُنگقی.آجئ چای، جانا بر یأردی شئپا). آجی خئیار. آجئ بورچ، (آجئ سئ بوُلمادئغئنگ سوٌیجوٌسی بوُلماز).(ناقئل).
2ـ گؤچ.م: آغئر، اِربت؛ قئن. آجئ بیر دورموشدا گؤز یاشئن سِچدی. غارئبئنگ گؤرجگنی گؤر اِدِن قانون.
آجئ دِرینی (دؤکمِک)چئقارماق-سِر.دِر. بوتِکلیپ، دوُغالئ بأری آجئ دِر دؤکمه‌دیک آدامئ
اؤر-گؤکِدن گتیرر.
آجئم تئق - یئلغئرماق = غاهارلی وکینا یالئ گوٌلمک. اوُل اوُنگا آجئ یئلغئرماق بیلِن سِِرِتدی.
آجئ سؤز: سِر.سؤز. دوردئنئنگ آجئ سؤزی آرتئغا کمسیزدگدی.
آجئ خابار: سِر خابار. آجئ خابار گِتیرمک. آجی خابار آیتماق.
آجئ نگئ پوٌرکمِک: بیرینینگ یوٌزوٌنی آلماق، بیرینینگ اوٌستوٌنه غاهارلئ غئغئرماق.
شوُل یومروق یالئ غاررئنئنگ اوٌستوٌنه آجئنگی پوٌرکمأگه‌نننگ دیلینگ آیلاندی!
آجئ بالغاز{آ:جئ بالغاز}: بوُت. یاقتئم‌لئجا (ایسلی) ایییلیأن اوُت. (آجئ بالغاز چئقدی، طبیپ‌لرینگ غوُلئ باغلاندئ). (ناقئل).
آجئ بویان{آ:جئ بویان}: بوُت. ایری بالداقلئ، اوُونوق یاپراقلئ، آجئ تاغاملئ، مال ایمه‌یأن اؤسوٌملیک
آجئ دأنه{آ:جئ دأنه}: مانگزی آجی بولان. آجئ دأنه اِریک. آجئ دأنه شأنیک.
آجئق دئرماق{آ:جئق دئرماق}: بیرینی آچ غوُیماق. ایمک ایسله‌گینی دؤرتمِک . چاغانئ آجئق دئرماق. مال‌لاری اوُت برمأن آجئق دئرماق.
آجئق ماق{آ:جئق ماق}: آچ غالماق، آچلئغئنگی سئزماق، ایه‌سینگ گل مک. آچ بوُلماق.
شاغال بیرگوٌن آجئق‌دئ، آوونگ گؤزله‌گنه چئقدی.
آجئق سانگ، چوُپان یانئنا: سووساسانگ، دایخان یانئنا بار (ناقئل).
آجئم تئق{آ:جئم تئق}: بیرآز آجان، بیرنه‌مه آجئ بوُلان، آجئ تاغامئ دویولیان. (کأسه‌لِره غویلان آجئم‌تئق گؤک چایلار بوغاریاردی).
آجئم‌تئق یئلغرماق: غاهارلئ و کینایالئ گوٌلوٌم جیرمِک. (دوردی راحات اوُتورئپ آجئم‌تئق یئلغئردی).
آجئ تـِره{آ:جئ تره}: بوُت. یاسئ یاپراقلئ ایییلیأن آجئم‌تئق اوُت.
آجئتماق: تورشوتماق (یوٌزحاقدا).
آز: سان، موقدار تایدان کؤپ بوُلمادئق، یترلیک بوُلمادئق، کِم، بیزینگ کوُلخوُزئمئزدا ایشله‌یأن عایال- غئزلار آز دأل.(غوُی آدام‌لارئنگ سانئ آز بوُلسون).
آز سالئم:آز واغت، بیرنه‌مه واغت.آز سالئم‌دان سؤیجی اوقا باتدی‌لار. اوُل ینه آز سالئم دئمئپ اوُتوردی.
آزا {آزا:} : آغئری، آزار؛ آزاپ جِپا، خوُرلوق. (اوُل بدِنی‌نینگ بیر یرینده آغئرئ آزاسئنئ سئزیاردئ).
(آغئریارانئنگ اؤلوٌم آزاسئنئ چکیأر).
آزاسئنی آلماق: زأهره‌سینی یارماق-غوُرقوزماق. (خال‌ناظارئنگ آغی کؤپه‌لِن گؤزلِری، یوٌزلری‌نینگ آشاق سالئشئپ دوران حوقوق سئزلارئنگ آزاسئنی آلدئ).
آزاجئق {آ:زاجئق}: 1ـ بیرنِمه‌جیک، بیر آزاجئق، کؤپ دأل. آز-کِم. (بولوت سئز تأمیز هوُوادا آزاجئق اؤؤوٌسگین باردئ). (آزاجئق غای‌غئنی ایش باسار، آزاجئق آغئرئنئ – آش). 2ـ اولی بوُلمادئـِق، غئسغاجئق، اوزئن دأل.( مانی‌سی آزاجئق، سؤزی اِپ-اِسلی، کؤپ‌دِن کؤپ یازماغا اؤکده‌دیر اؤکده).
آز-آزادان {آ: ز- آ:زدان} : یوواش-یوواش‌دان، کِم-کِم‌دِن. بیردِن دأل. (شوُل آغئرگوٌن‌لار اؤز لابئرئنی آتماغا باشلاندا بوُلسا، آز-آزدان کؤمِک گِلیپ باشلادئ). (طِبیغاتا غارشئ آغئرگؤرِشده آدام آز-آزدان اؤز یاشایئشی شِرطینی غوُوی‌لاندئرئپ دئر).
آزال: یـرسوٌرمِک اوٌچین اولانئلیان کؤنه غورال. آزالئنگ اوقئ یریندِه بوُلسا-دا توتاواجئ چئقئپ دئر، دِِمِـری پوُسلاپ دئر.
آزالدئلماق {آ : زالدئلماق} : 1ـ سان تایئندان آز اِدیلمِـک، کِملِدیلمِک. 2ـ اؤنگکی ده‌ره‌جه‌سیندن غئسغال دئلماق؛ په‌سه‌لدیلمِک. غوُؤشالدئل‌ماق. یوواشال‌دئلماق. (دوُقلادئنگ تِکستی آزالدئلدئ).
آزالییا: بوُت. هِر دوٌرلی گوٌللی دِکوُراتیؤ اؤسوٌملیک.
آزالماق{آ : زالماق}: 1ـ کِملمک، اِگسیلمک، آز بوُلماق، غوُوزاماق. 2ـ اؤنگکی ده‌ره‌جه‌سیندِن آز بوُلماق، غوُوشاماق. غئسغالماق، یوواشاماق. (غوواچانئنگ ایچ ایشی بیرآز آزالئپ دئر. (اوُجاق داقی اوُت سؤنیأردی، توٌسسه آزالیاردئ وه ایچه‌ری سوُوایاردئ.
آزالتماق{آ: زالتماق}: 1ـ بیرزادئ کِمِلتمِک، اِگیسمِک، اِگسیک اِتمک، غوُوزاتماق. (سِرییه‌دایزا اوُنونجی گوٌنی آزئق‌لارئنگ توٌکه‌نیپ باشلانئنئ دویدئ وه گوٌنده لیک خارجئ اِپ-اِسلی آزالتدئ).
2ـ اوُنکی بوُلشون‌دان پِسلِتمِک، غوُوشات ماق.
عازاپ{آزا:پ}: چِککیلیأن جِپا، گؤرگی، جِبیر، غئن‌چئلئق. (غوُواچانئنگ ائنجئق‌لئغی، عازاپی زأحمِتی حاقئندا آیدان‌لارئنگ دوُغرئ). (خئیالئم‌دا سِنی هِرهیلی بِزأپ، گوٌندیزلِر عئشقنگدا چکیأرین عازاپ).
عازاپ‌لانماق{آزا:پلانماق}: عازاپ بِریلمِک، سوٌتِم اِدیلمِک، خوُرلانماق. (امما عازاپ‌لانان، ماسغارالانان غئزئنگ یوٌرگینده سیزینگ بوٌتین عؤمروٌنگیزی آوولاجاق زأهِردِن باشغا نأمه تاپئپ بیلِرسینگیز).
عازاپ‌لی{آزا:پلئ}:گؤرگوٌلی، جِپالئ، جِبیرلی، قئن چئلئق‌لئ، سوٌتِم‌لی.
عاجاپ‌لئق: عاجایپ‌لئق، غوُوولئق، اوُنگات‌لئق اوُوادانلئق، غئزئق‌لئ‌لئق، اوٌیتگه‌شیک‌لیک. (هانی سن، موُسکووا، گؤزِل یوٌز باپلئ، سِن، سِن، عاجاپ‌لئغئنگ عزیز واطانئ).
آجارلار: آجارئستان آس‌س‌ر-نینگ یِرلی خالقئ، اِساسئ ایلاتئ.
آجاتماق{آ:جاتماق}:-1ـ تاغامئنئ آجئ خالا اؤووٌرمِک، آجاماغئنا سِبأپ بوُلماق. آجئ اِتمِک. (خئیار آغزئمی آجات دئ). 2ـ تورشاتماق، اؤتوٌش دیریپ تورشی اِتمک. (ایشیمه یه تیشیپ بیلمأن، خامئرئمی آجادئپ دئرئن).
آج اؤزه{آ: جؤ:زه}:هیچ‌زات ایمأن، غاتئ آجئغئپ. آج اؤزه دِرمان ایچمک. آج اؤزه چیلیم چکمِلی دأل.
آجئ{آ:جئ} : 1ـ ییتی و باقئم‌سئز تأثیر ادیأن تاغام، سوٌیجی بوُلمادئق، سوٌیجی دأل.(ایشدن سوُنگقی.آجئ چای، جانا بر یأردی شئپا). آجی خئیار. آجئ بورچ، (آجئ سئ بوُلمادئغئنگ سوٌیجوٌسی بوُلماز).(ناقئل).
2ـ گؤچ.م: آغئر، اِربت؛ قئن. آجئ بیر دورموشدا گؤز یاشئن سِچدی. غارئبئنگ گؤرجگنی گؤر اِدِن قانون.
آجئ دِرینی (دؤکمِک)چئقارماق-سِر.دِر. بوتِکلیپ، دوُغالئ بأری آجئ دِر دؤکمه‌دیک آدامئ
اؤر-گؤکِدن گتیرر.
آجئم تئق - یئلغئرماق = غاهارلی وکینا یالئ گوٌلمک. اوُل اوُنگا آجئ یئلغئرماق بیلِن سِِرِتدی.
آجئ سؤز: سِر.سؤز. دوردئنئنگ آجئ سؤزی آرتئغا کمسیزدگدی.
آجئ خابار: سِر خابار. آجئ خابار گِتیرمک. آجی خابار آیتماق.
آجئ نگئ پوٌرکمِک: بیرینینگ یوٌزوٌنی آلماق، بیرینینگ اوٌستوٌنه غاهارلئ غئغئرماق.
شوُل یومروق یالئ غاررئنئنگ اوٌستوٌنه آجئنگی پوٌرکمأگه‌نننگ دیلینگ آیلاندی!
آجئ بالغاز{آ:جئ بالغاز}: بوُت. یاقتئم‌لئجا (ایسلی) ایییلیأن اوُت. (آجئ بالغاز چئقدی، طبیپ‌لرینگ غوُلئ باغلاندئ). (ناقئل).
آجئ بویان{آ:جئ بویان}: بوُت. ایری بالداقلئ، اوُونوق یاپراقلئ، آجئ تاغاملئ، مال ایمه‌یأن اؤسوٌملیک
آجئ دأنه{آ:جئ دأنه}: مانگزی آجی بولان. آجئ دأنه اِریک. آجئ دأنه شأنیک.
آجئق دئرماق{آ:جئق دئرماق}: بیرینی آچ غوُیماق. ایمک ایسله‌گینی دؤرتمِک . چاغانئ آجئق دئرماق. مال‌لاری اوُت برمأن آجئق دئرماق.
آجئق ماق{آ:جئق ماق}: آچ غالماق، آچلئغئنگی سئزماق، ایه‌سینگ گل مک. آچ بوُلماق.
شاغال بیرگوٌن آجئق‌دئ، آوونگ گؤزله‌گنه چئقدی.
آجئق سانگ، چوُپان یانئنا: سووساسانگ، دایخان یانئنا بار (ناقئل).
آجئم تئق{آ:جئم تئق}: بیرآز آجان، بیرنه‌مه آجئ بوُلان، آجئ تاغامئ دویولیان. (کأسه‌لِره غویلان آجئم‌تئق گؤک چایلار بوغاریاردی).
آجئم‌تئق یئلغرماق: غاهارلئ و کینایالئ گوٌلوٌم جیرمِک. (دوردی راحات اوُتورئپ آجئم‌تئق یئلغئردی).
آجئ تـِره{آ:جئ تره}: بوُت. یاسئ یاپراقلئ ایییلیأن آجئم‌تئق اوُت.
آجئتماق: تورشوتماق (یوٌزحاقدا).
آز: سان، موقدار تایدان کؤپ بوُلمادئق، یترلیک بوُلمادئق، کِم، بیزینگ کوُلخوُزئمئزدا ایشله‌یأن عایال- غئزلار آز دأل.(غوُی آدام‌لارئنگ سانئ آز بوُلسون).
آز سالئم:آز واغت، بیرنه‌مه واغت.آز سالئم‌دان سؤیجی اوقا باتدی‌لار. اوُل ینه آز سالئم دئمئپ اوُتوردی.
آزا {آزا:} : آغئری، آزار؛ آزاپ جِپا، خوُرلوق. (اوُل بدِنی‌نینگ بیر یرینده آغئرئ آزاسئنئ سئزیاردئ).
(آغئریارانئنگ اؤلوٌم آزاسئنئ چکیأر).
آزاسئنی آلماق: زأهره‌سینی یارماق-غوُرقوزماق. (خال‌ناظارئنگ آغی کؤپه‌لِن گؤزلِری، یوٌزلری‌نینگ آشاق سالئشئپ دوران حوقوق سئزلارئنگ آزاسئنی آلدئ).
آزاجئق {آ:زاجئق}: 1ـ بیرنِمه‌جیک، بیر آزاجئق، کؤپ دأل. آز-کِم. (بولوت سئز تأمیز هوُوادا آزاجئق اؤؤوٌسگین باردئ). (آزاجئق غای‌غئنی ایش باسار، آزاجئق آغئرئنئ – آش). 2ـ اولی بوُلمادئـِق، غئسغاجئق، اوزئن دأل.( مانی‌سی آزاجئق، سؤزی اِپ-اِسلی، کؤپ‌دِن کؤپ یازماغا اؤکده‌دیر اؤکده).
آز-آزادان {آ: ز- آ:زدان} : یوواش-یوواش‌دان، کِم-کِم‌دِن. بیردِن دأل. (شوُل آغئرگوٌن‌لار اؤز لابئرئنی آتماغا باشلاندا بوُلسا، آز-آزدان کؤمِک گِلیپ باشلادئ). (طِبیغاتا غارشئ آغئرگؤرِشده آدام آز-آزدان اؤز یاشایئشی شِرطینی غوُوی‌لاندئرئپ دئر).
آزال: یـرسوٌرمِک اوٌچین اولانئلیان کؤنه غورال. آزالئنگ اوقئ یریندِه بوُلسا-دا توتاواجئ چئقئپ دئر، دِِمِـری پوُسلاپ دئر.
آزالدئلماق {آ : زالدئلماق} : 1ـ سان تایئندان آز اِدیلمِـک، کِملِدیلمِک. 2ـ اؤنگکی ده‌ره‌جه‌سیندن غئسغال دئلماق؛ په‌سه‌لدیلمِک. غوُؤشالدئل‌ماق. یوواشال‌دئلماق. (دوُقلادئنگ تِکستی آزالدئلدئ).
آزالییا: بوُت. هِر دوٌرلی گوٌللی دِکوُراتیؤ اؤسوٌملیک.
آزالماق{آ : زالماق}: 1ـ کِملمک، اِگسیلمک، آز بوُلماق، غوُوزاماق. 2ـ اؤنگکی ده‌ره‌جه‌سیندِن آز بوُلماق، غوُوشاماق. غئسغالماق، یوواشاماق. (غوواچانئنگ ایچ ایشی بیرآز آزالئپ دئر. (اوُجاق داقی اوُت سؤنیأردی، توٌسسه آزالیاردئ وه ایچه‌ری سوُوایاردئ.
آزالتماق{آ: زالتماق}: 1ـ بیرزادئ کِمِلتمِک، اِگیسمِک، اِگسیک اِتمک، غوُوزاتماق. (سِرییه‌دایزا اوُنونجی گوٌنی آزئق‌لارئنگ توٌکه‌نیپ باشلانئنئ دویدئ وه گوٌنده لیک خارجئ اِپ-اِسلی آزالتدئ).
2ـ اوُنکی بوُلشون‌دان پِسلِتمِک، غوُوشات ماق.
عازاپ{آزا:پ}: چِککیلیأن جِپا، گؤرگی، جِبیر، غئن‌چئلئق. (غوُواچانئنگ ائنجئق‌لئغی، عازاپی زأحمِتی حاقئندا آیدان‌لارئنگ دوُغرئ). (خئیالئم‌دا سِنی هِرهیلی بِزأپ، گوٌندیزلِر عئشقنگدا چکیأرین عازاپ).
عازاپ‌لانماق{آزا:پلانماق}: عازاپ بِریلمِک، سوٌتِم اِدیلمِک، خوُرلانماق. (امما عازاپ‌لانان، ماسغارالانان غئزئنگ یوٌرگینده سیزینگ بوٌتین عؤمروٌنگیزی آوولاجاق زأهِردِن باشغا نأمه تاپئپ بیلِرسینگیز).
عازاپ‌لی{آزا:پلئ}:گؤرگوٌلی، جِپالئ، جِبیرلی، قئن چئلئق‌لئ، سوٌتِم‌لی.
عازاپ سئز: {آزا:پسئز}: گؤرگی سیز، جِپاسیز، جِبیرسیز، قئن‌چئلئق‌سئز، سوٌتِم سیز.«عازاپ سئز یرینگ آدی یوق»دییپ، اوُی‌نامازا آیدئلان دأل دیر.
منبعwww.magtymghuly.ir
+ نوشته شده در شنبه ۱۳۹۲/۰۳/۲۵ ساعت 17:53 توسط محمد قجقی
|
وبلاگ رسمی بنیادمختومقلی فراغی