*** سفرنامه برادران شرلی

یکی از مهمترین و جذابترین سفرنامه های نوشته شده در ایران دوره صفویه سفرنامه برادران شرلی به نامهای آنتونی، رابرت و توماس است. آنان از نجیب زادگان انگلیسی بودند که مقارن حکومت شاه عباس اول به ایران سفر کردند.  آنتونی شرلی (۱۵۶۵-۱۶۳۵)جهانگرد انگلیسی است که در سال ۱۶۰۳ به علت اعتراض در زندان جیمز اول انگلستان بود. او دو برادر به نامهای رابرت شرلی و توماس شرلی داشت که آنها هم اهل سفر کردن بودند.

آنتونی شرلی در دانشگاه آکسفورد تحصیل کرده بود. او زیر نظر رابرت دوروکس که از خانواده همسرش بود، تجارب نظامی بسیاری از نیروهای انگلیسی در هلند و نورماندی آموخت. در سال ۱۵۹۶ او از سواحل غربی آفریقا به آمریکای مرکزی رفت اما به نشانه سرکشی در سال ۱۵۹۷ به لندن بازگشت و در سال ۱۵۹۸ گروهی از داوطلبان را با یک کشتی به شهر فرارای ایتالیا آورد.

او بعد از سفر به شهر ونیز، عزم سفر به ایران را کرد. این سفر با دو هدف توسعه تجارت میان ایران و انگلستان و تشویق ایرانیان به جنگ علیه ترکان انجام شد. او در این سفر ثروت زیادی از قسطنطنیه و حلب بدست آورد. او همچنین هدایای بسیاری از شاه عباس اول گرفت و شاه عباس وی را میرزا خطاب کرد.

اولین بار سفرنامه برادران شرلی با عنوان خاطرات (Memoires) برای استفاده ناصرالدین شاه قاجار توسط شخصی به نام آوانس خان، مساعدالسلطنه از ارامنه اهل قلم ترجمه شد.

ولی کتاب تا ماه ذیقعده 1330 به صورت نسخه خطی باقی مانده تا اینکه در این تاریخ به اهتمام علیقلی خان سردار اسعد، توسط احمد مشیر حضور، در 194 صفحه در مطبعه برادران باقراف به طبع رسید.

در سفرنامه برادران شرلی اطلاعات مفیدی از اوضاع و احوال اجتماعی قلمرو عثمانی ذکر شده است. از نکات ارزنده این سفرنامه شاید افزون بر مطالب سیاسی، نکات اجتماعی آن باشد. از جمله مقایسه بین ایران و عثمانی در قسمتی آمده است: " همین که پا به خاک ایران نهادیم دفعتا چنان تفاوتی هم در اهالی و هم در مملکت مشاهده کردیم که فورا منتهای سرور و خوشوقتی برای ما دست داد"، همچنین در این سفرنامه راجع به مجهز بودن ارتش ایران به سلاح آتشین، شرح ورود هیئت به قزوین و مهمان نوازی ایرانیان، لباس های اعضای هیئت در مناسبت های مختلف، نحوه تشریفات و پذیرایی، حضور در جشن هایی که در عمارت شاهی یا بازارها برپا می شد، هدایای رد و بدل شده بین هیئت و ایرانیان و نحوه مجازات های رایج در آن دوره به تفصیل بحث نموده است.

در قسمت دیگر سفرنامه به ویژگی های اخلاق و عادات ایرانیان چون طرز رفتار با خارجیان، وضعیت سادات، احکام شاه و ارتقاء اشخاصی از طبقات پایین به مقامات بالای حکومتی اشاره شده است.

از سفرنامه برادران شرلی دو چاپ به زبان لاتین و انگلیسی و ترجمه فارسی در این کتابخانه موجود است.

نسخه به زبان لاتین با عنوان:

 Opmerkelyke reystogten van den heer Antony Sherley, gedaan in den jare 1599. na Persien...

 چاپ لیدن، 1706م. با شماره رده بندی DS257.S5

سفرنامه002

و نسخه به زبان انگلیسی با عنوان:

The three brothers, or, The travels and adventures of Sir Anthony, Sir Robert, & Sir Thomas Sherley, in Persia, Russia, Turkey, Spain, etc.

چاپ لندن، 1825م. با شماره رده بندی CT788.S53A3 در کتابخانه شماره2 (ایرانشناسی و اسلام شناسی) مجلس شورای اسلامی در دسترس پژوهشگران و علاقه مندان می باشد.

شرلیCopy of 001


***سفرنامه سانسون

سانسون (Sanson) مبلغ مسیحی که در زمان سلطنت شاه سلیمان برای ترویج دین مسیحیت به ایران آمده بود. چون زبان فارسی را یاد گرفته و سالهای متمادی در ایران بود در نتیجه با بسیاری از خصوصیات دربار حکومت ایران و آداب و رسوم ایرانیان آشنایی پیدا کرده بود و آنچه را که به چشم خود دیده و مشاهده کرده بود تحریر نموده است.

سانسون در فصل اول این سفرنامه از احوال شاه سلیمان و وصف شمایل او، عناوین وی، اسم، سن، چهره، نیرومندی، طبیعت و علاقه اش به مسیحیان بحث کرده است. فصول دیگر کتاب عبارت است از طرز حکومت، قضاوت، مذهب و ضمنا چند تصویر قلمی زیبا از اصفهان در کتابش دیده می شود.

کتاب او در سال 1965م. به زبان انگلیسی ترجمه شده و انتشار یافته است. سفرنامه سانسون را آقای دکتر تفضلی به فارسی ترجمه کرده است.

سفرنامه سانسون یکی از منابع معتبر تاریخی دوره صفویه به شمار می آید. به خصوص که در مورد سازمان اداری این دوره از تاریخ ایران دارای اطلاعات بسیار گرانبهاست که در حواشی تذکره الملوک چاپ پروفسور مینورسکی خاورشناس معروف مکررا مورد استفاده قرار گرفته است.

از این سفرنامه یک نسخه از متن به زبان فرانسه و همچنین ترجمه فارسی آن در این کتابخانه موجود است. نسخه ای از متن به زبان فرانسه تحت عنوان Estat present du Royaume de Perse چاپ پاریس سال 1694م. با شماره رده بندی DS257.S3 در کتابخانه شماره2 (ایرانشناسی و اسلام شناسی) مجلس شورای اسلامی موجود است.

سفرنامه های دو003

 

منابع:

1.   مبین، ابوالحسن (1383). برادران شرلی در دربار شاه عباس صفوی. کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، سال هشتم (شماره: 88-89)، ص. 112-119.

2.     www.iketab.com

3.     http://fa.wikipedia.org

سکینه مرادی

منبع:www.ical.com