بنیاد مختومقلی فراغی

 به گزارش خبرنگار مهر:

نمد ساده ترین نوع کف پوش بوده که ساخت آن احتیاج به دستگاه ندارد و تنها ماده ی اولیه ی مصرفی در صنعت نمد مالی یا اوماق الیاف پشم است و پشم گوسفند بدون دنبه بهترین نوع ماده ی اولیه آن محسوب می شود.قبل از عملیات چیدن پشم, ترکمن ها بدین صورت عمل می کنند که گوسفندان را کنار رودخانه برده و از عرض رودخانه عبور می دهند و پشم گوسفند خیس شده ی خود را تکان می دهند تا خشک شود و به وسیله ی ابزاری به نام غیرقیلیق(gırkılıq) که دارای دو تیغه ی آهنی است

پشم گوسفند را می چینند. این کار بیشتر توسط مردان ترکمن انجام شده و پشم

   گوسفند طایفه ی تکه به نام " خارچین " بهترین نمونه محسوب می شود.

   در صنعت نمد مالی از الیاف پشمی با مرغوبیت پایین تر نسبت به قالی بافی و پلاس استفاده می شود و این امر یکی از مزایای این صنعت است.

   حلاجی الیاف پشم :

    الیاف پشم بعد از از چیده و شسته شدن باید حلاجی و این امر به دو صورت سنتی و صنعتی (ماشینی) صورت می گیرد. ابزار کار حلاجی دستی " کمان حلاجی "است که شامل میله ای بنام شفته است که با آن الیاف را می کوبند.

  رنگرزی الیاف :

   بعد از عملیات حلاجی نوبت به رنگرزی الیاف می رسد, در نمد مالی از پشم های سیاه , قهوه ای و رنگی به صورت خام و رنگ طبیعی استفاده می شود و تنها الیاف با رنگ سفید و روشن رنگ می شوند. مراحل کار نمد مالی , آماده  کردن فتیله رنگی پشمی برای طراحی از جمله مراحل کار نمد مالی است. نمد مالان حاشیه نقش را معمولا در یک مستطیل و یا دایره مصور می کنند. تراکمه کناره های سیاه یا قهوه ای رنگ در چهارچوب نمد که ساده و بدون  طرح و نقش است را قرقره می نامند.

   پر کردن طرح و مالیدن پشم ها از دیگر مراحل نمد مالی است در مرحله ی نمد مالی بعد از ریختن الیاف قالب نوبت به مالیدن قالب می رسد که مقدار اندکی آب و کف صابو ن روی الیاف می ریزند تا کمی نمدار شوند و کار انسجام الیاف آسان تر شود. در بیشتر موارد تنها از آب ولرم برای نمدار کردن الیاف استفاده می شود زیرا وجود کف صابون  در این مرحله موجب کف کردن و به اصطلاح کثیف شدن الیاف می شود. آنگاه قالب نمد را از یک طرف همراه الیاف ریخته شده لوله می کنند.

   نمد مالان یک چوب مدور و دراز دارند که کار لوله کردن قالب  را تسهیل می کند در دو سر قالب نمد مالی طناب و یا بندهایی وجود دارد که در این هنگام آنرا به دور قالب می بندند, این امری برای محکم شدن قالب بوده و الیاف از درون قالب بیرون نمی آیند. نمد مالان حساس ترین و مشکل ترین مرحله ی نمد مالی را برداشتن نمد و برگردان آن در مرحله اول مالش می دانند.در مرحله ی آخر که نمد آماده شد,احتمال دارد گوشه های نمد به اصطلاح ریش ریش شده باشد. برای از بین بردن این ریش ها آن را به طرف زیر نمد برگردانده و با دست فشار می دهند و دوباره نمد را درون قالب لوله کرده و می مالند که موجب از بین رفتن نقص کار را فراهم می کند. چین خوردگیها و چروکهای موجود در نمد را در این مرحله به علت خیس و نمدار بودن می توان با حرکات کششی و مالشی دست از میان برد که به این مرحله اصطلاحا

   " کش دادن نمد " گویند. نمد مالانی که از قالب های غیر حصیری ( پارچه ای , کرباسی و نایلونی ) استفاده می کنند مزایایی را برای این نوع قالب ها بیان می کنند که حمل نقل آسان این نوع قالب ها نسبت به حصیر از جمله مزایاست.

   طرح و نقوش در نمد مالی در میان اقوام ترکمن و بیشتر در طایفه ی یموت از طرح های قوجق (شاخ قوش) ساری اچیان (به معنای عقرب زرد و سنبلی از رفع بلا و شر) اوزین بورق قاپاقا بولوم (قسمتی از ردیف دنده چهارپایان).قوش بوقه (یک جفت شاخ) کش تاواق (دیس کج). جندیق بولوم (طرح در چوبی صندوقهای قدیمی) و...کاربرد دارد.